Katalog

CUMHURİYET/12 EKONOMİ 2 ŞUBAT 1990 DÖVİZ KURLARI 2ŞUMT1M0 Dövizhı Cinsi 1 ABD Oolan 1 B.AJman Uarkı 1 Avustralya Dotan 1 Avusturya Şilini 1 Belçika Frangı 1 Danimarta Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 jsveç Kronu 1 İsviçre Frangı 100 İtalyan Lireti 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinarı 1 Sterlin 1 S.Arabıstan Riyali Döviz • Alış 2355.28 1400.70 1815.21 199.14 67.08 362.65 594.62 412.70 1244.21 384.54 1572.28 188.57 16.57 8118.01 3965.82 628.07 Dfjviz Satış 2360.00 1403.51 1818.85 199.54 67.21 363.38 595.81 413.53 1246.70 385.31 1575.43 188.95 16.30 8134.28 3973.77 629.33 Efektıf Alış 2352.92 1399.30 1784.35 198.94 65.94 359.02 584.51 412.29 1242.97 380.69 1570.71 185.36 16.11 7980.00 3961.85 617.39 EfekM Satış 2367.08 1407.72 1824.31 200.14 67.42 364.47 597.60 414.77 1250.44 386.47 1580.16 189.52 16.35 8158.68 3985.69 631.22 ÇAPBAZ KURLAR $ 1.6814 B.Aiman Markı $ 5.7069 Fransız Frangı $ 1.8929 Hollanda Florini S 1.4980 İsviçre Frangı $ 1249.00 İtalyan Lireti $ 144.75 Japon Yeni $ 3.7500 S. Arabistan Riyali £ 1.6838 S ALTIN GÖMÜŞ Cumrıuriyet Reşat 24 ayar altın 22 ayar bıtak 18 ayar altın 900 ayar gümûş Vakjftank Altını Ziraat Albnı M Bankası 1 Ons S Alış 208 500 228 000 31570 27.900 23.675 435 177 000 177.000 Satış 211500 240 000 31 670 31000 23.755 455 178 000 178.500 413.50 414.60 TL Intertjank Ort Fam (%) 33.24 SERBEST PİYASADA DÖVİZ ABO Dolan Batı Alman Uarkı svıçre Frangı Hollanda Florini ngılız Sterlini Fransii Frangı A Sılinı 100 İtalyan Lireti SARıyalı Alış 2358 1402 1570 1240 3970 412 199 186 624 Satış 2362 1406 1575 1245 4010 415 202 190 630 Oûvtz int. (S) = 2360 BORSAPA IŞLEMLER 1 ŞUBAT 1990 Akçımento Abrto HoMıng AnadohJ Cam Arçatk Bohı Çım. (BU) Brfsa ÇdikHalat Çimsa Ç. Elektnk Deva Holdıng DöMaş E.Ba$ı Yatınm Ege Bıracılık Ege Gûbre Enka Holdınç Eregt D.p. Good-Year Gubre Fab. Gûney Bıracılık Hektaş İznurD.Ç izocam Kartonsan Kav Kepez Elektnk KoçHoMing KoçYabnm Korüsa Konıma Tar Kflytas Malora Takım Maret Men. Santral Metaş Nasaş Olmuksa Otossn PınarSût Rabak Sartcuysan &faş Tdetaş Tlş B » . (B) T.*B(C|(%75HE) TİİI(C)(%7m5 ( ) ( T Sıemens T $ışe Cam T Sınaı K.B T DemırDök. Vasaş Yapı K Bank. Onceicse- ars lapan 7100 11500 12250 22000 9000 53000 12750 17500 17000 26500 19250 10800 16250 20250 4650 8000 14250 1J750 2300 8600 11250 3200 17250 12000 25500 15250 31500 13000 10000 14000 7600 14750 6700 6700 2900 6200 15250 13000 11000 11000 31500 8900 16500 18000 5100 4000 35500 13250 5700 10100 6300 12000 Buginkû 7400 12000 12500 21500 9200 52000 14000 17250 18000 25000 20000 11500 17000 21000 4800 8100 14250 13250 2300 9200 11000 3500 17000 13000 28000 16250 32000 14000 10000 14000 8300 15500 7300 6700 2750 6000 165O0 14250 11800 10000 31000 9700 17500 19500 4800 4100 36000 13250 6000 9900 6500 120O0 Bügûnkü Bugûnkd en yüsek! kapanış 7800 12500 13000 22000 9400 52000 14000 18000 18500 27500 21000 11750 17250 22000 4950 8300 14500 13750 2400 9400 12250 3500 17500 13000 28000 16750 34500 14250 11000 15250 8300 15500 7300 7300 3000 6400 16750 14250 12000 11750 33000 9700 18000 20000 5000 4100 36500 13750 6200 10800 6900 13000 7800 12500 12750 21500 9400 52000 14000 17500 18500 26000 20000 11750 17250 21500 4950 8300 14250 13500 2350 9400 11000 3500 17250 13000 28000 16750 34500 14250 10000 14500 8300 15500 7300 7000 2950 6100 16500 14250 12000 10000 31500 9700 18000 19750 4800 4100 36500 13500 6200 10800 6800 12500 SSS Işıem mıktan 228300 1600 12500 14900 97150 600 34966 136600 11819 430675 19616 11152 2600 18000 86900 4500 889210 7800 127975 83700 34250 168900 20700 345160 3700 94212 25452 25250 65840 76100 9200 11100 5630 41100 192350 75350 34844 28520 14500 198600 56300 2100 45214 31810 3880 7400 5850 51720 27500 49425 7S535 21100 EnçokSÖZ. Yapılan fiy. 7700 12000 12750 21750 9300 52000 14000 17500 18250 27000 21000 11500 17250 21000 4950 8300 14250 13750 2350 9300 11250 3500 17000 13OO0 28000 16750 33000 14250 10000 14500 8300 15500 7300 7000 2900 6400 16750 14250 12000 10000 32000 9700 18000 19750 4800 4100 36500 13500 6000 10000 6900 12500 AÇ'Rtt ort.fiy. 7687 12222 12856 21698 9301 52000 14000 17571 18318 26566 20926 11596 17166 21290 4918 8256 14349 13532 2349 9318 11536 3500 17246 13000 28000 16648 33374 14241 10158 14634 8300 15500 7300 7025 2897 6272 16722 14250 11997 10546 32121 9700 17973 19766 4847 4100 36363 13550 6091 10242 6728 12472 4JSMS5.S itfMi fcacak 54.967.9M.5M ~....m2.M (Nakfc 3S41.2S) SfctafM »ym: 2531 DUNYA BORSALARI 1ŞUMT1990 Mar Steribı Undra 1.6780 Mark 1.4945 İsv. Frangı 14455 Yen 5.7000 Fr. Frangı 18896 H. Florini Londra: 1.6830 S New Vbrk: 1.6855 S Londra: 41325 S Zürih: 41120 $ New York: 416.20 $ YATIRIM FONLARI NE GETİRDİ? Katılma betgesiadı Iş Yatnm-1 Iş YaDrım-2 Iş Yatmm-3 Iş YaOnm-4 lnterfon-1 lmerfon-2 lnterfon-3 lnterfon-4 Iktisat Yat-1 Iktisat Yat-2 Iktisat Dolar Fon Iktisat Mark Fon Iktisat Atılım Fon Garanti Yatmm-1 Garanti Yatınm-2 Esbank Fon-1 Esbank Fon-2 YKB Yat. Fonu YKB Sektör Fon YKB Hisse Fon YKB Kamu Fon YKB Lıkit Fon YKB Karma Fon YKB Dövız Fon Vakıf Fon-1 Vakıf Fon-2 Vakıf Fon-3 Dışbank Mavi Fon Dışbank Beyaz Fon Tütûnbank Fon Mitsui Fon-1 Mitsui Fon-2 Finans Fon-1 Finans Fon-2 Finans Fon-3 Ziraat Fon I Halk Fon-1 j_Halk fon-2 Pâmuk Fon Emlak Fon-1 1 ŞUBAT 1990 M U de$erl 13.07.87 14.0089 09.1089 17.01.90 19.09.87 14.12.87 27.0259 07.0859 16.09.87 10.02.88 08.02.89 28.02.89 11.1259 22.10.87 iaoa89 16.11:87 31.1089 02.1157 07.0188 07.0358 0703.88 07.(088 07.0338 02.0159 09.0558 24.04.89 18.10189 280658 10.0459 04.0758 15.07.88 20.1089 20.03.89 2007.89 18.12.89 09.1089 01.11.89 08.01.90 02.01.90 22 01.90 10.800 20.000 10.000 10.000 10.661 9.960 9.959 11.200 9.764 9506 9.596 9590 1O000 9.976 9.731 10.319 10.000 10.477 9.785 9.713 9.795 9.693 9.828 9.294 10.000 48.279 10.444 10.057 20558 11.021 40.000 10.000 9.946 9.956 10.428 10100 11.397 10357 10724 10.000 Dânkû 43.766 30648 11.687 10.154 34.055 29.018 15.081 13512 30.064 25.430 12.293 11.742 10.968 33.258 16.009 34.092 11.220 32.428. 25529 55.893 25.289 21.573 25.579 12552 25.178 66.684 11311 23.009 29.919 24.393 91.889 11-315 15.096 12525 11.004 12.725 13.223 10.638 13.136 10.113 Bugünkü D 41998 30.731 11.728 10.192 34.094 29.053 15.099 13529 30.101 25.460 12.305 11.755 10590 31306 16.044 34.126 11.239 32.475 25562 58.706 25314 21.600 25.607 12553- 25.209 66.758 11.926 23.037 29.956 24.424 92.043 11.329 15.116 12541 11.017 12555 13.258 10.667 13.151 10126 053 0.27 035 0.37 0.11 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12 0.09 0.11 0.20 0.14 0.22 Û10 ai7 0.14 0.13 5.03 0.10 0.12 0.11 0.01 0.12 0.11 0.12 0.12 0.12 0.13 0.17 0.12 0.13 0.12 0.12 1.02 0.26 0.27 0.11 0.13 Borsa kendini sigorta ettiriyor Çukurova Elektrik olayının ardından borsa sigorta ettiriliyor. Mesleki Sorumluluk Sigortası biçimindeki sigortaya borsanın yanı sıra aracı üyeler de yaptıklan işlemleri sigorta ettirebilecekler. Borsanın sigorta ettirilmesi kararını doğrulayan İMKB Başkanı Muharrem Karslı, daha önce sigorta şirketlerine bu teklifin yapıldığmı, ancak Çukurova olayından sonra iki şirketten olumlu cevap geldiğini belirtiyor. ABDURRAHMAN YILDIRIM Mali boyutunun bugünkü piya- sa değeriyle 20 milyar lira dolayın- da olduğu ihtimali kuvvet kaza- nan sahte Çukurova Elektrik his- seleri ardından borsa, sigorta et- tiriliyor. Mesleki Sorumluluk Si- gortası şeklinde düzenlenecek si- gortaya aracı üyeler de katılabüe- cekler. Iktisat Bankası'nın Emek Sigorta ile Finansbank'ın Com- mercial L'nion şirketi tarafından hazırlanan sigorta için uluslararası reasürans şirketlerinin kotasyon teklifleri bekleniyor. Yapılan çahsmalar hakkında bilgi veren 'Emek Sigorta Genel Müdürü Mehmet Seven, uluslara- rası sigorta şirkeüeri ile temas ha- linde olduklannı, fıyat ve şartları belirleyen "kotasyon teklifıni" beklediklerini bildirdi. Burada ya- pılacak sigortanuı "Mesleki So- nımiuluk Sigortası" olacağını ve kusur olup olmadığına bakılmak- sızırı bütün durumlarda geçerli kı- lınması yönünde eğilim olduğunu anlattı. Kotasyon önerisinin ve is- tenecek teminat miktarımn önü- müzdeki hafta içinde geleceğini bildiren Mehmet Seven, istenme- si halinde sahteciliğin yanında, kaybolmaya, yangına karşı da si- gorta yapılabileceğini bildirdi. Se- ven, borsanın yanı sıra aracı üye- lerin de yaptıklan işlemleri aynı si- gorta poliçesiyle sigorta ettirebi- leceklerini söyledi. Borsa Başkanı Muharrem Kars- lı da borsanın "sahtecilik" olayı- na karşı sigorta ettirilmesi kara- rını doğruladı. Daha önce sigor- ta şirketlerine bunu teklif ettikle- rini ve olumlu yanıt alamadıkla- rını belirten Karslı, Çukurova Elektrik olayından sonra sigorta şirketlerinin bu konuya yakiaştm- larını değiştirdiklerini ve iki sigor- ta şirketinden teklif aldıklannı bil- dirdi. Commercial Union Genel Mü- durü Cemal Ererdi de birinci aşa- mada borsayı, ikinci aşamada ara- cı üyeleri, sahteciliği de içeren bir paket sigorta yapmayı 15-20 gün içinde gerçekleştireceklerini açık- ladı. Bu sigortanın dünyada yapı- lan poliçelerin Türkiye'ye uyarla- ması şeklinde oluşacağına işaret eden Cemal Ererdi, bu konuda bugün borsada bir görüşme yapa- cağını bildirdi. Söz konusu sahte Çukurova Güneş Taner ile Nasrullah Ayan aynı görüşte: 'Niye devlet ödesin?'Ekonomi Scrvisi — Borsa aracı üyelerinden AOG Türk Iıı- vest'in düzenlediği panelde şir- ket yönetim kurulu başkanı Nas- rullah Ayan ile sermaye piyasa- sından sorumlu Devlet Bakanı Güneş Taner, sahte Çukurova Elektrik hısseleri için aynı görü- şü savundular: "Niye devlet öde- sin?" Devlet Bakanı Taner'in pa- nelde konuşnıak için Istanbul'a gelmesine karşıbk borsaya ugra- tnaması ve yöneticileriyle de gö- rüşmekten kaçınması dikkati çekti. Sahtecilik olayını "polisi- ye bir olay" diye niteleyen Ba- kan, sahte parada da Merkez Bankası'nın veya devletin öde- mede bulunmadığını hatırlata- rak "Olay poüsiyedir. Kişiler ya- sal yollardan haklarını arayabilirier" dedi. Sermaye pi- yasasımn bir kumar alanı değil yatınm alanı olduğuna, fakat burada riskin bulunduğuna işa- ret den Bakan, "Burası bir spe- külasyon yeri olmamalıdır. Ge- cen vülar da da kumar oynayan- lar olmnştur ve birtakım krider ortaya çıkmışür" dedi. Bu yıl enflasyonu yüzde 30'a buna pa- ralel olarak faiz oranlanmn da ortalama yüzde 45'e ineceğinı belirten Güneş Taner, sermaye piyasasının geleceğinin daha iyi olacağını söyledi. Bakan, KİT- lerın 5 ay için anonim şirket ha- line dönüştürüleceğini ve hisse- lerinin borsada satılmaya başlanacağını da açıkladı. Türk lnvest Yönetim Kurulu Başkanı Nasrullah Ayan ise şun- lan söyledi: "Sahle senetleri bor- sa yemiş, yutturmuşlar. Buna drvletin müdahale etmesi kadar korkunç bir şey diişünemiyo- rum. Bunu hatalı olan borsa ödemelidir." Elektrik hisselerinin sayısının 812 bin dolaymda olduğu samk ifade- lerinden anlaşıldı. Samkların mali poliste verdikleri ifadelerden yo- la çıkılarak 812 hissenin bugünkü piyasa değerinin 20 milyan buldu- ğu görüluyor. Hisselerin basıldı- ğı ve piyasaya sürüldüğü tarihler dikkate alınarak değer artışı bir kenara bırakıldığında, maliyetin 10 milyar lira civannda bulundu- ğu hesaplanıyor. Bu arada sahtecilik olayıyla il- gili olarak Istanbul 1. Sulh Ceza Mahkemesi'ne çıkarılan sanıklar- dan Mustafa Kemal Sungur, Cü- neyt Aktaş, Mevlüt Yalçındağ ve Mehmet Ali Oğulmuş tutuklandı. Borsa aracı üyeleri Naci Bakır ve Ali Alpay ile Mehmet Doğan, Mehmet Altıngül, Mustafa Bülent Ağralı ve Fahrettin Egemen ser- best bırakıldı. Öte yandan, sahtecilik olayının ardından borsa işlem salonunun yatınmalara kapatılmasına tepki- ler sürüyor. Yatınmcüar ellerinde- ki hisselerin satışında ve ahşında aracılann "büinçli" olarak zama- nında hizmet vermediklerinden yakınıyor. Bu durumu dikkate alan borsa da aracı üyelere bir ge- nelge göndererek, fıyatlann ve en- deksin bürolanna anında nakle- dilmesi ve yatınmcuara gerekli ko- layhklan göstermeleri konusunda uyardı. Erdemir önlem alıyor Erdemir Genel Müdürü Turhan Onur, eski hisse se- netlerinin çok büyük bir bö- lümünün yenileriyle değiştirü- diğini ve şimdiye kadar her- hangi bir sahtecilik olayına rastlanmadığmı açıkladı. Turhan Onur, şirket serma- yesinin 384 milyar liraya çıka- nlrnası, dolayısıyla yeni his- seler dağıtılırken, 1961 ve 1983 yülarında basılan eski hisseleri de değiştirdiklerini söyledi. Sermaye amırımında riıçhan hakkı kullarum süre- sinin 12 şubatta sona ereceği- ni ve hisselerin çok büyük bö- lümünün degiştirildiğini beür- ten Turhan Onur, yeni hisse- lerin tngiltere'de özel sipariş verümiş fligranlı kâğıtlara ba- sıldığını açıkladı. Onur, bu özel baskıda kâğıdın icine özel renkli teller konulduğu- nu ve hisselerdeki numarala- rın optik okuyuculu bilgisa- yarla kontrol edileceğini bil- dirdi. Turhan Onur, Erde- mir'in toplam sermayesini temsil eden 2 milyon 600 bin adet kupürün tamamının özel kâğıtlara ve özel bir baskıyla gerçekleştirildiğini sözlerine ekledi. Başbakanlıktan Çitosan savunması J Başbakanlık, Çitosan'ın satışma ilişkin yürütmeyi durdurma kararına yaptığı itirazı dört noktaya dayandırdı. 1 Davacıların menfaati zedelenmiyor 2 YPK'nın 54 sayılı karan tüm uygulamalan bağlamaz 3 Blok satış halka arzdan yazgeçildiği anlamına gelmiyor 4 Özelleştirme karan telafisi imkânsız bir zarara yol açmıyor. ANKARA (ANKA) — Başba- kanlığın, Ankara l Numaralı tda- re Mahkemesi'nin Çitosan'a ait beş çimento fabrikasının Fransız SCF firmasına satılmasıyla ilgili yürütmeyi durdurma kararına yaptığı itirazı dört ana görüş üze- rine oturttuğu öğrenildi. ANKA'mn Başbakanlık'tan edindiğı bilgiye göre itirazda ön- celik, "Davacılann iptali istenen kararla menfaat ilişkileri olmadı- gı, dolayısıyla da dava ehliyetleri bulunmadığı" görüşüne verildi. Davaya karşı usul yönünden yapı- lan itirazda da vurgulandığı belir- tilen bu noktanın mahkeme tara- fından reddedildiği ammsatılarak alınan karann bu yönüyle Danış- tay'ın kökleşmiş içtihatlanna ay- kırı olduğu savunuldu. Başbakanlığın itirazında 54 sa- yılı Yüksek Planlama Kurulu (YPK) karannda öngörülen kamu hisselerinin satışındaki öncelik sı- ralamasınm, tüm özelleştirme uy- gulamalan için sımrlayıcı nitelik- te bir formül karar niteliğinde de- ğerlendirilemeyeceti belirtildi. Sözü edilen 54 sayüı kararda, kamu hisselerinin önceükle çalı- şanlara, yöre halkına, küçük u- sarruf sahiplerine, yurtdışındaki işçilere ve halka satüması öngörül- rniiş, mahkeme de bu karara uyul- madığı gerekçesiyle yürütmeyi durdurma karan vermişti. Başbakanlığın itirazında YPK'nın 54 sayılı karann dışında aldığı kararlarla özelleştirme uy- gulamasına gittiği, bu uygulama- larda kısmen ve tamamen blok sa- tış yöntemine de başvurulduğu hatırlatıldı. Özelleştirilecek her kuruluş için aynı yöntemi uygula- manın kuruluşların içinde bulun- duğu durum nedeniyle mümkün olamayacağı kaydedilen itiraz di- lekçesinde, çimento fabrikalannın belli bir süre sonra halka açılaca- ğına da dikkat çekildi. Başbakanlığın itiraz dilekçesin- de mahkeme karannın gerekçesin- de satış karannın anayasaya, özel- leştirme uygulamalanna ilişkin yasalara, yasa gücünde kararna- melere ya da başka bir mevzuata aykırı olduğundan hiç söz edilme- diğine dikkat çekilerek şöyle de- nildi: "YPK kararları hukuki niteti|i itibanyla mevzuat kavranu i<*inde düşünulmemelidir. Bunlar tama- men idari nitelikte düzenleyici ka- rariardır. Yürütmeyi durdnrma karannın gerekçesinde YPK'aın satış karan verirken mevzuata ay- kın hareket ettigi ya da görev ve yetki sınınnı aştığı yolunda bir gö- rüş de yer almamıştır." Dilekçede, beş çimento fabrika- sının özelleştirümesiyle ilgili uygu- lamanın sürmesi durumunda or- taya telafisi güç veya olanaksız za- rarların çıkmasırun söz konusu ol- madığı da savunuldu. İdari Yar- gılama Usulü Yasası'nın, "Danış- tay veya idari mahkemeler, idari işlemin uygulanması halinde tela- fisi güç veya imkânsız zararlann doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlanmn birlikte gerçekleşmesi durumunda* gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler" şeklindeki hükmüne atıfta bulunularak şu görüşler sa- vunuldu: "Yukanda izah edildiği üzere dava konusu kararda hukuka ay- kırılık bulunmadığı gibi telafisi güç veya imkânsız bir zarardan da söz etmek mümkün değildir. Ak- sine yukarıdaki ve savunmalan- mızdaki açıklamalanmızda vur- gulandığı üzere, davada davalı ve davacı yanında ücüncü şahis, ya- ni alıcı firmamn bulunması, özel- leştirmenin evreleri ve özelükle sa- tış sonçsı yapılan işlemleri dola- yısıyla mahkemenizin yürütmenin durdurulması karannın uygulan- ması halinde yeni hukuki prob- lemlerin doğacagı, bununda çeşitli komplikasyonlara yol açacağı açıktır!' liıygın işten çıkarmalara protestotş-Sendika Servisi — lstanbul'- da bazı işyerlerinde işten çıkarılan işçiler çeşitli protesto eylemleri yaptılar. Levenı eski Oto Sanayi'n- de kurulu yaklaşık 450 kişinin çalıştığı AFS Deri Fabrikası'nda baskılara ve ücret yetersizliğine karşı çıktıklan gerekçesiyle işten çıkarıldıklannı öne süren 30 işçi, dün işyeri önünde toplanarak iş- vereni protesto ettiler. Polis, pro- testo sonrasında işçileri gözaltına aldı. Sefaköy'de kurulu Star Mont Fabrikası işçilerinin, 100 arkadaş- lanmn işten çıkarılmasını protes- to için yemek boykotu yaptıkları bildirildi. Ada Ajans'ta aralarıu- da düzeltmen, metin yazan ve gra- fikerlerin de bulunduğu 13 kişinin işine son verildi. "Eleman fazlalıgı" gerekçesiyle işten çıka- nlanlara tazminatlanrun ödenece- ği bildirildi. • 40 işçinin çalıştığı Merter'de kurulu Komat (Kompüter Matba- acılık) işyerinde Basın-lş Sendika- sı'nca sürdürülen toplusözleşme görüşmelerinde işverenin tutumu- nu protesto için 3 gündür yemek boykotu yapıldığı bildirildi. • Istanbul'da Çelebi Hava Ser- visi Şirketi'nin Atatürk HavaUma- m'nda çalışarı yaklaşık 500 perso- neli, ocak ayı ikramiyesinin öden- mediği gerekçesiyle önceki gün öğle yemeği yemedi. tşçiler, isteklerinin ka- bul edilmemesi durumunda, ey- lemlerini tekrarlayacaklannı bil- dirdiler. • Kartal'da kurulu "Sace" Elek- trik Fabrikası işçileri, 1987 yılı ka- sım ayında başlattıkları grevi 816 gündür sürdürüyorlar. AA'run ha- berine göre haklarını almcaya ka- dar mücadelelerine devam edecek- lerini belirten işçiler, 2,5 yüdan bu yana, askerlik görevi için ayrüan 2-3 kişi dışında herkesin greve ka- tılıiığını kaydettiler. AFS'de işten atılan 30 işçi işyeri önünde toplanarak işvereni protesto etti. (Fotograf: Deniz Topaloğlu) KONUK YAZAR Orta vadeli mali stratejiEnflasyonu kontrol etmede en etkin değişken Merkez Bankası parası değildir. Saracoğlu, azaltmak için en başarıh olabileceği değişkeni seçmiştir, ama bu değişken, enflasyonu kontrol etmede etkin bir hedef değildir. Parasal programın bir başka eksikliği, reeskont oranları, mevduat munzam karşıhklan gibi konvansiyonel para kontrol araçlannm hiç kullanılmamasıdır. PR. HLRŞİT GÜNEŞ Marmara Üniversitesı Ekonomi Bölümtj Öğretım Üyesi 16 Ocak 1990 Salı günü Rüşdü Saracoğlu Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş!nin (MB) bu yıl için izleyeceği mali stratejiyi kamuoyuna açıkladı. Parasal po- litikalara ağırlık veren monotarist yetkili- ler için boyle stratejiler büyük önem taşı- maktadır. Bu açıdan mali program önem- li bir gecikme ile uygulamaya sokulmuş- tur. Saracoğlu'nun 1990 parasal programı- nın üç temel yönünden söz edilebilir: 1. Bu programın amacı fiyat istikran iıe sınırlıdır. Tutucu ve monetarist yaklaşıma göre parasal politikalar ile istihdam artışı ve ekonomik büyüme, orta vadede elde edi- lemez. Eğer fiyat istikran sağlanırsa, öde- meler bilançosunda ve döviz piyasasında da dengeye ulaşılacağı varsayılmaktadır. Ancak Türkiye deneyimi, iç denge ile dış dengenin ters yönde hareket ettikleri yö- nündedir. Aynca ödemeler bilançosunun gerek cari, gerekse sermaye hesaplarının dengelenmesinden MB birinci derecede so- rumludur. 2. MB'nin doğrudan kredileri kaldırıla- cak ve para sürümü ancak döviz satın alın- ması yoluyla gerçekleşecektir. Bu konuda Saracoğlu kurlan düşük tutmak için piya- saya hiçbir zaman döviz satmayacaklan- nı, kurlardaki artış hızının da bu yılki dü- zeyde kalacağını belirtmiştir. MB'nin Ha- zine'ye olan avanslannı ve KİT'lere olan kredilerinden oluşan doğrudan kredileri- ni kaldırmak, gerçekten neredeyse devrim niteliğindedir. Ancak 1990 yılı bütçesi 9 trilyonluk açık öngörmüştür ki yıl sonun- da bu açık 14-15 trilyon TL'ye çıkabilir. Bu da para basımını tahminlerin üstünde art- tıracaktır. Öte yandan, döviz satın alınır- ken yapılan para arzı ile konulan hedefle- rin büsbütün aşılması mümkündür. 3. Bu programın koyduğu hedeflere ula- şılma süreleri somut olarak belirtilmemiş- tir. Sadece MB bilançosunun büyüme hı- zının (özelükle pasifinde yer alan iç yü- kümlülüklerin) kontrol altına alınarak no- minal Gayrisafi Milli Hasıla'nm büyüme hızının altında tutulması hedeflenmiştir (%15-25). Öte yandan para arzının kont- rolü açısından iç varlıklann genişlemesinin ise % 6-16 arasına çekilmesi hedeflenmek- tedir. MB'nin iç varlıklaruu ise verdiği doğ- rudan ve dolaylı krediler oluşturmaktadır. Halbuki, para arzını, özellikle 1984'ten sonra en çok etkileyen etmen MB bilanço- sunun aktifınde yer alan, döviz ve altın var- lığını TL olarak ifade eden dış varlıklar- dır. Dolayısıyla para arzının artmasına ne- den olan kalem konusunda bir hedef ko- nulmamıştır. Saracoğlu'nun programında birtakım baska eksiklikler de vardır ki bunlar uy- gulanacak makro politikalann temel gerek- leridir. Öncelikle bir "MB Parası" tanımı getirilmiştir ki bu bildiğimiz para arzı ta- nımlarından bir hayli farklıdır. MB'nin te- mel parasal hedefi olan "MB Parası" emis- yon, zorunlu karşılıklar, açık piyasa işlem- leri, bankalar serbest imkânı ve kamu mev- duatlarından oluşmaktadır. MB Parası, MB'nin pasifinde yer almakta ve tüm dö- viz mevduatlarrla birlikte pasifin, yani iç yükümlülüklerin tamamını oluşturmakta- dır. M.B aktiflerini reel olarak daraltma ça- baları, 1989 yılında kamu sektörüne veri- len kredilerin kısılmasıyla başlamıştır. 1990 parasal programına göre, bu yıl da kamu sektörüne verilen krediler kısılabilirse, pa- rasal genişleme kontrol altına alınabilir. Öte yandan parasal genişlemenin 1980 son- rası gerçek etrneni net dış vaılıklardaki artış olmuştur ve Saracoğlu da buna ağırlık ver- mek istemektedir. Bu takdirde, uluslararası rezervler, emisyonun kontrol aracı duru- muna getirilmekte ve ciddi bir döviz varh- ğının bu kur düzeyi ile bile devam edeceği varsayılmaktadır. Hiç kuşkusuz bu varsa- yim orta vadede gerçekçi değildir. Öte yan- dan Saracoğlu bankalann para yaratan kre- di mekanizmasına dokunmamakta, böyle bir durumda döviz rezervini eritmeyi amaç- lamaktadır. Her şeye rağmen, iç yükümlülüklerin bu- yüme oraru % 15-25 ve iç variıklann ise Vo 6-16 arasında tutulabilirse, MB Parası'nın % 35-48 arasında bir büyüme ile sınırla- nabiünesi gerçekçidir. Ancak yukanda be- lirtüğimiz gibi iç varhklan % 6-16 sınırla- rında büyütmek pek olası değildir. Ayrıca enflasyon ile nominal GSMH kastediliyor- sa, bunu kontrol etmede en etkin değişken MB Parası değildir. MB'nin bilinen para arzı tanınüan (etkinlik sırasıyla), M4, M3, M2Y, M3Y ve m2, MB Parası'ndan daha etkindir. MB Parası sadece M2X ve Ml'den daha fazla nominal GSMH ile ilişkilidir. Demek oluyor ki, Saracoğlu azaltmak için en başarıh olabileceği değişkeni seçmiştir, ama bu değişken enflasyonu kontrol etme- de etkin bir hedef değildir. reformıı BUDAPEŞTE-MOSKOVA- DOCU BERLİN (AA) T- Ekono- mik ve siyasi reformlar yaşanan Doğu Avrupa ülkelerinde banka- cılık sektörü de gelişmelerden pa- yını alıyor. Macaristan'da yabancıların ül- kenin en büyük iki ticari banka- sında hisse sahibi olmalanna im- kân getiriliyor. Macaristan haber ajansının haberine göre Hungari- an Credit Bank Ltd. ile Commer- cial And Credit Bank Ltdînin his- selerinin bir bölümünün satışı ko- nusunda yabancı bankalarla gö- rüşmeler sürüyor. Söz konusu iki Macar bankasımn, Macaristan 1 daki özel sektörün yaklaşık yüz- de 70'ini kontrol ettikleri bildiri- liyor. SSCB'de d% Sovyet -Sendikalaıv Birlıği, kendi ticari amaçlı banka- sımn kuruluşunu dün ilan etti. Moskova Radyosu Interfaks Servisinin haberine göre döviz he- sapları dahil her türlü mevduat toplamayı amaçladığını açıklayan bankamn 120 milyon ruble (yak- laşık 190 milyon dolar) sermaye- ye sahip olduğu belirtiliyor. Öte yandan Demokratik Al- manya da, bankacılık sistemini mart aymdan itibaren yenilemeyi planlıyor. D. Alman hükümetine yakın çevreler, Ulkedeki bankacı- lık sektörü üzerindeki devlet kont- rolünün kaldırüması amacıyla Ba- tı tarzı bankacılık mekanizmala- rının yerleştirilmeye çalışıldığım belirtiyorlar. Finlandiya bankalarında lokavt Ekonomi Servisi — Finlandi- ya'da banka calışanlannın ücret- lerinde artış yapılması ve tatille- rin uzatılması amacıyla greve git- melerinin ardından banka işveren- leri de lokavta gittiler. Finlandıya'da banka calışanla- nnın sendikası ile banka işveren- leri arasında ücretlerin arttıruması ve tatil günlerinin çoğaltılması ko- nulannda sürmekte olan görüş- meler geçen perşembe günü işve- renin düşük ücret artışı önerisi ile çıkmaza girmişti. Banka çahşan- ları ücretlerinde 1990 yılı için yüz- de 10 artış istemişler, ancak işve- ren en son teklif olarak yüzde 6.2 ücret artışı teklif etmişti. Anlaş- mazlık nedeniyle sayılan 55O'yi bulan banka perşembe gününden itibaren süresiz kapamrken, süren anlaşmazhğın toplam 43 bin ça- hşanı kapsadığı bildıriliyor. tsveç"te de benzer nedenlerle banka işverenleri lokavt ilan et- mişler ve 62 bin personelin çalış- tığı birçok banka pazartesi günün- den başlayarak kapatıhnıştı. DUNYADAN 1990 parasal programının bir başka ek- sikliği konvansiyonel para kontrol araçla- nnın hiç kullanılmamasıdır. Kuşkusuz, pa- ra arzı doğrudan kontrol edilemez. Bunun ] £ I S A K J S A için kullamlması gereken araçların (örne- — - ^ — — — ğin; reeskont oranları, mevduat munzam karşıhklan, disponibüite oranlan vb) hangi düzeylerde tutulacağı bu programda belir- tilmeliydi. Hemen akla gelebilecek bir başka eksik- lik de, uygulanan politikamn her an başa- rısını gösterebilecek termometre niteliğin- deki göstergelerden yoksun olmasıdır. Bir program veya politika, başansızlığa doğ- ru sapma gösterdiğinde, bu göstergeler ile önceden fark edile. ilmelidir. Anlaşıldığı kadanyla Saracoğlu -<öyle bir gösterge ola- rak kendisi beyanlaraa bulunacaktır. Kısacası, parasal politikalar izlemek is- teyen MB'lerinin orta vadeli mali program ve hedefler belirlemesi bir gerekliliktir. An- cak Saracoğlu'nun oluşturduğu program birçok yanlışlıklar ve eksiklikler içermek- tedir. Temennimiz önumüzdeki yıllarda da- ha sağhklı ve daha ayrıntılı programların uygulanmasıdır. • ABD Devlet Başkanı George Bush tarafından hazırlanarak görüşülraek üzere Amerikan Kongresi'ne sunulan bütçe planında 1991 mali yılı bütçesi 1.23 trilyon dolar olarak açıklandı. • MEKSİKA dış borç yükünun azakılması için yapılacak çalışmalann fınansmanında kuUanılmak üzere Dünya Bankası'ndan 1.26 milyar dolarlık kredi sağladı. • ÇtN'in en büyük ticari bankası 'Bank of China' Japon bankalanndan 500 milyon dolarlık kredi alıyor. Japon bankaları 1989 yılı haziran ayında meydana gelen Tienanmen Meydanı olaylanndan sonra Çin'e kredi vermeyi durdurmuşlardı.