Katalog

Fenerbahçeliler! Fenerbahçeye Gönül Üyesı olun! Fenerbahçe Gönul Üyesı Kartı'nız Pamukbank Şubeleri'nde. Sarı Kanarya'dan selam:1şlem tamam! BANK24 Cumhuriyet lam:V-; •» , i \ a» - \ v V.' \% \ 67. Yıl; Sayı: 23785 Kurucusu: Yunus Nadi 900 TL. (KDVdahü)9 Kasım 1990 Cuma Dış ticaret açığıyıl sonunda 8 milyar dolar Dövizin geleceği karaıılıklthalatta artış sürerken ihracat yerinde sayıyor. Körfez krizi nedeniyle bazı Ortadoğu pazarlan kaybedildi, petrol faturasının kabarması sonucu kamu kesiminin dövizde nakit gereksinimiarttı. Döviz gelirleri kalemJerinden turizm için yaz ayları 'soğuk' geçti. Özal'ın başkanlık sistemine yönelik önerileri ANAP'ta kaygı yarattı 'Üçlüplaıı risklF ABDURRAHMAN YILPIRIM Döviz ekonomi içinde pat- lamaya hazır bir bomba hali- ne geîdi. Döviz giderlerini art- tıran, buna karşılık döviz ge- lirlerini azaltıcı etki yapan Körfez krizi yanında dış tica- ret açığının giderek büyümesi nedeniyle Türkiye'nin döviz dunımu tehlike sinyaileri ver- meye başladı. Dövize talep gi- derek artarken yıl sonunda 8 milyar dolara varacak dış tica- ret açığındaki büyük patlama ve 2.5 milyar dolara yükselecek cari işJemler açığı, dövizin ge- leceğinde karanlık bir tablo çi- ziyor. Körfez krizi, dövize olan ta- lebi arttırıyor. Kriz bölgesinde yer alan Türkiye'nin uluslara- rası mali piyasalarda riskinin yükselmesi bu döviz taJebinin yurt dışı ytrine yurtiçi kaynak- lardan sağlanması dönemini açtı. Bankalar, bir yandan dö- viz tevdiat hesaplanna uygula- dıkları faizleri arttırarak piya- sadan döviz toplama yanşına girerken öbür yandan döviz kullandırma "komisyonlannı", dövizin kıt olduğu dönemler- deki gibi yeniden yiikseltmeye (Arkaa Sa. 19, Sû. I'de) Hisseler son 5 ayın en düşiik düzeyinde Borsada 'savaş çıkarsa' paniği İMKB'nin dünkü seansında bir iki istisna dışında tüm hisseler taban fiyattan bile abcı bulmakta zorlanırken 3795 puana inen endeks hazirandan bu yana en düşük düzeyine geriledi. Ekonomi Servisi — Borsa yatıruncılannın "savaş pajıigi", hisse senedi fıyatlannı iyice "yere serdi." İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nın dilnkü seansında bir iki istisna dışın- da tUm hisseler taban fiyattan bile alıcı bulmakta zorlanır- ken, 3795 puana inen İMKB endeksi 26 hazirandan bu ya- na kaydedilen en düşük düze- yine geriledi. Tahtalardaki "kilitlenmeyi" önlemek için borsa yönetiminin bugün fiyat değişim limitlerini yükseltme- si bekleniyor. Yaklaşık 100 gündur süren Körfez krizi boyunca, zaman zaman oldukça dalgalı bir trend izlemesine karşın krizden en az etkilenen borsalar ara- sında gösteriJen İMKB, 26 ekimden bu yana girdiği buna- lımdan kurtukmıyor. 26 ekim gunü yapılan seanstan dünkü seansa kadar 1158 puan geri- leyen ÎMKB endeksi, krizin başlangıç tarihi olan 2 ağustos- tan bu yana 1954 puanhk kay- ba ugradı. Bu kayıp yüzde 33.99'u bulan ortalama fiyat duşüşünü ifade ediyor. Geçen ayın sonlanna doğru "ABD 6 kasımda saldınya geçecek" psikozuna girerek portföy boşaltmaya başlayan yatınmcılann, dün ABD Dışiş- leri Bakanı James Baker'ın, "Cumhurbaşkanı Turgut Özal'dan, BM karerianna des- tek için söz aldım" şeklinde (Arkaa Sa. 19, Sû. 4'de) Cumhurbaşkanı Turgut ÖzaPın, başkanlık sistemine yönelik anayasa değişikliğini içeren üçlü planı ANAP kulislerinde Körfez krizinin çözümüne bağlı olarak gündeme getirilebilecek bir girişim olarak nitelendirildi. Planda, muhalefet partileri ile diyaloğun ön koşulu olarak gösterilen, "erken seçim" ve "Özal'ın çekilmesi"ne ANAP'lılar sıcak bakmıyor. ANAP grubunun büyük çoğunluğu 'üçlü planı' büyük risk olarak değerlendirdiler. CANAN GEDtK ANKARA — Cumhurbaşka- nı Turgut Özal'ın başkanlık sis- temine yönelik anayasa değişik- liğini içeren "iiçlii planı", Kör- fez krizinin çözumune bağlı ola- rak gündeme getirilebilecek bir girişim olarak nitelendi. ANAP içerisindeki eğilimler tarafından "kaygı" ile karşılanan başkan- lık sistemine yönelik anayasa de- ğişikliği planları, şimdilik "ger- çekleşme imkânı olmayan istekler" olarak değerlendirili- yor. ANAP Genel Başkan aday- İarı Hasan Celal Giizel ile Me- sul V'ümaz ve arkadaşlarının da başkanlık sistemini, Türk siyasi yapısına uygun bulmadıkları oğ- renildi. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın, başkanlık sistemini içe- ren "kısa ve öz bir anayasa" de- ğişikliğini yeniden gündeme ge- tirmesi ve özellikle ANAP gru- bunda zemin yoklama girişim- leri, Çankaya'nın bu planlarırun "şimdilik" gerçekleşemeyeceği- ni ortaya çıkardı. ANAP yöne- Özal'agöre anayasanın getirdiğisistenv 6 ları başkanlık' 'Bu anayasa cumhurbaşkanına geniş yetkiler vermiş. En önemli tarafı, madde olarak bakarsanız uzunluğu itibarıyla en fazla cumhurbaşkanlıgı vazifeleri var. Sanki başkanlık sistemi için hazırlanmış da son anda yarı başkanlık sistemine dönüş yapılmış. Ben halka sorumluyum, Meclis'e değil.' 19. Sayfada YENİARAYIŞLAR İSTANBUL dan HİKMET ÇETİNKAYA 10. Sayfada ÖZAL'IN 1 Y1LI AKBULUT'UN 1 YILI 10. Sayfada ticileri, tek başına iktidar parti- sinin siyasi yapıyı kökten değiş- tirecek bir anayasa değişikliğini referanduma gerek kalmayan oyla Meclis'ten çıkarmasının mtimkün olmadığına dikkat çe- kiyorlar. Başkanlık sistemine yönelik bir anayasa değişikliği için mu- halefet partileri ile diyaloğun önkoşulu olarak görülen "erken seçim" ve "Özal'ın cumhurbaş- kanhğından çekilmesi" kozlan- na da ANAP grubunda sıcak bakılmıyor. ANAP grubunun büyük çoğunluğu, "bangi koşul- da olursa olsun, bir erken genel seçim için" oy vermeme eğilimi- ni koruyor. ANAP'lılar, Özal- ın cumhurbaşkanlığından çeki- lerek yapılacak anayasa değişik- liği ve erken genel seçim sonra- smda yeniden halk oyuyla baş- kan seçilmesi önerisini ise "bü- yıik risk" olarak değerlendiri- yorlar. ANAP kulisinde, özal'ın baş- kanlık sistemine yönelik anaya- sa değişikliğini gerçekleştirme olasılığı, Körfez krizinin çözü- müne bağlı görülüyor. ANAP üst düzey yöneticüeri, Körfez krizinin Türkiye'nin menfaatle- rine kısa vadede doğrudan olumlu etkiler yaratabilecek bir biçimde çözümlenmesi halinde, Cumhurbaşkanı Özal ve ANAP'IB kamuovunda büyük puan kazanacağını dile getirerek anayasa değişikliği taslağının böyle bir dönemde gündeme ge- tiribnesi gerektiğini ifade edi- yorlar. Mesut Yılmaz ve arkadaşlan- nın yaptıklan toplantılarında özal'ın başkanlık sistemini içe- ren anayasa değişikliği şu ana hatlarıyla değerlendirildi: — Yaz ayları süresince yapı- lan yerel seçimlerde ANAP'ın oylarında fazla bir artış olmadı- ğı görüldü. Körfez krizinin uza- (Arkası Sa. 19, Sü. Tde) Savunmatamam,hedef saldırı Bush, BM kararı olmaksızın harekete geçme yetkisine sahip olduklarını söyledi Dış Haberler Servisi — ABD Başkanı George Bush, Körfez bölgesindeki askeri guç mikta- nnın savunmayı sağlayacak dü- zeye eriştiğini, artık "saldınya yönelik" takviye yapılması ge- rektiğini söyledi. Bush, BM Gü- venlik Konseyi kararı olmaksı- zın hareket etme yeıkisine sahip olduklarını belirtirken, Sovyet- ler Birliği'nden "kannaşık" sin- yaller almadıklarını kaydetti. Bağdat'tan yapılan bir açıkla- mada ise, ABD'nin kendilerine saldırması halinde, Arap yarı- madası ile Körfez'i yangın ala- nına çevirecekleri belirtildi. Almanya'nuı eski başbakan- larından VVilly Brandt, Irak Devlet Başkanı Saddara Hiise- yin ile dün ikinci kez bir araya geldikten sonra yaptığı açıkla- mada. "(rak liderinin barış tek- liflerine gereken önemin veriltnediğini" belirtti. ABD Başkanı Bush dün dü- zenlediği basın toplantısında, Körfez bölgesinde bulunan Amerikan askeri güçlerine 100 binden fazla asker, uç uçak ge- misi, bir savaş gemisi ve yüzler- ce M-IAI tanklan daha gonde- receğini açıkladı. ABD'nin böl- gedeki askeri gucu bu durumda 330 bine ulaşacak. Vietnam sa- vaşı sırasında bu bölgedeki Amerikan askerlerinin sayısı 543 bini buluyordu. 1969yıhn- da yapılan bu yığınak üç ay için- de geri çekilmeye başlanmıştı. Bush, "Savaşa mı gidiyoruz" şeklinde yöneltilen bir soruyu "Banşçı çözüm daha hoşuma giderdi. Saddam Hiiseyin'in BM kararlarına tamamen ve şartsız olarak uyması gerektiği- ni düşünüyorum. Bu tür giiç kullanımı onu ikna edecekse, çok daha iyi tabii" diye yanıt- ladı. Başkan, askeri harekâta gi- rişmek için gerekli otoriteye sa- hip olduklarını da söyledi. Bush. "BM kararı olmaksızın KÖRFEZ TATILCİLERİ GELÎYOR Ekonomide 'IitAK'A SALDIRI RtSKLİ'15. Sayfada BAKER, ÖZAL'LA SAVAŞI GÖRÜŞTÜ UFUK 6ÛL0EMİR'in habtri 15. Sayfada TÜRKİYE'DEN LOJİSTİK DESTEK 15. Sayfada CUELLAR, ÜÇ AY DAHA İSTEDİ SEBNEM ATİYAS'ın haberi 3. Sayfada harekete geçme yetkimiz var. Fakat bu tür bir karar eşliğinde adım atılması gerektiğine inanı- yoruz" dedikten sonra, "ABD barekâtının BM evlemi ile bir- likte yiiriitiilebileceğini" de ifa- de etti. (Arkan Sa. 19, Sü. 2'de) Muhalefeîten Özal'a lOKasım boykotu SHPveDYPlO kasım için alternatif tören düzenlediler. ANKARA (Cumburiyet Biirosu) — 10 kasımda Ata- türk'ü anma törenlerinde mu- halefet Cumhurbaşkanı Hır- gut Özal'ı yine boykot edecek. Muhalefet partileri, resmi devlet töreninde Cumhurbaş- kanı Özal'ın arkasındaki pro- tokoldeki yerlerini almamak için bu kez de ayn ayn tören düzenleyecekler. Saat 09.05'teki ilk törene Cumhurbaşkanı Turgut özal ve protokoideki kişiler katıla- cak. Bundan sonra yapılacak "alternatif törenlerde SHP, saat 11.00'de Genel Başkan Erdal tnönii başta olmak üze- re parti yöneticüeri, milletve- killeri ve vatandaşiarla birlikte Atatürk'ü anacak. DYP Genel Başkanı Süley- man Demirel de saat 10.00'da Anıtkabir'i ayrı olarak ziyaret edip saygı duruşunda buluna- cak. Demirel'e DYP Başkan- lık Divanı, Genel ldare Kuru- lu, Merkez Karar Kurulu, Yüksek Haysiyet Divanı, TBMM Grubu, il teskilatı temsikileri eşlik edecek. Programı açıklanmadı OA başkanı Ankara'da ABD Dışişleri Bakanı Baker'ın ardından CIA Başkanı VViIliam Webster dün Ankara'ya geldi. Türk Dışişleri çevreleri Webster'ın 2 günlük "tatil" için Türkiye'ye geldiğini ve gezinin Körfez krizi ile ilgisi olmadığıru ileri sürdüler. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) — ABD Dışişleri Ba- kanı James Baker'ın, Körfez krizi ile ilgili kısa ziyaretinden sonra Ankara, Amerika'nın krizle ilgili politikasının kilit adamlanndan birinı daha ko- nuk ediyor. Amerikan Merkezi Haber Alma Örgutu (CIA) Başkanı VViIliam VVebster, Ba- ker'ın ardından dün Ankara- ya geldi. Cumhuriyet'in edindiği bil- giye gore VVebster'ın Ankara ziyaret i 4 hafta önce ABD dip- lomatik çevreleri tarafından Türk yetkililerine iletildi. ABD'li diplomatlar Webster- ın "tatil için 2 güolügüne An- kara'ya gelccegini" bildirerek, "Eğer Türk makamlan istiyor- sa CIA Başkanı'nın bazı ran- devular için başvurubilece- ğini" dile getirdiler. Bu girişim üzerine MIT Müsteşarı Korge- (Arkası Sa. 16, Sü. 2'de) Boğaziçişarkılarda kaldı B i G C \ K İ T A P 9. istanbul Kitap jjrr-i Fuarı'nda yeni kitaplar Edip CanseverVn toplu şıırlen / Fethi Naci'^ew Saıt Faik ve Yaşar Kemal /]. G. Balhrd'dan Güneş Imparatorluğu / Vedat Günyol'cü<*« Uzak Yakın Anılar / Raymond WiUiams'rarc Marksızm ve Edebiyat / Atillâ Dorsay'dan Yüreğimin Orta Yeri Sinema / Michel Tournier''den Çalı Horozu Bugün ve her cuma Cumhuriyet'le birlikte ) .1 R IX B İ L İ M T E K N İ K K«ip Ç*lebi'nin "diinyada benzeri yok" diye niteledigi İstanbul, son yıilardaki hızlı çarpıklaşmayla "saglığını, giivenliğini >e mutluluğunu" da yitirdi. (Fotograf: Mnharrem Aydın) Bostanların, korulann, ahşap evlerin yerinde artık çirkin yapılaşmanın 'kuleleri' yükseliyor BIRAT GÜNÇIKAN .ıdına jiirler yazılan, şarkılar bestelenen, ne- recyse dıinyanın harikaları arasında gösterilen Bccaziçi göz göre göre yok oluyor. Selviler sa- de-e mezarlıklarda, asırlık çınarlar birkaç bah- ç e c kaldı. Ahşap evler, bostanlar, korular yer- l e n i betona bıraktı. İstanbul, üç bin yaşından sonra karakterini değiştirip sıradaniaştı. İstanbul, nasıl bu hale geldi? Bu sorunun yarutı 1982 yıhna dayanıyor. 1982'nin 12 Martı'nda çıkanlan Turizmi Teşvik Yasası, dünyanın gözlerini üzerinden kaçırama- yacağı alanlann turizme açılmasım, bu alanlarda yatınm yapmak iste>enlerden de her türlü yar- dımın esirgenmemesini öngörünce yedi yıl için- de İstanbul 42 parçaya aynldı. Yasayla birlikte Çırağan Sarayı, Kuruçeşme, Yalova Kaplıcalan ve Sultanahmet ilk turizm merkezleri ilan edi- lerek yatırımcılar vergi ve harçta yüzde yuze va- ran indirimler, uzun vadeli kredilerle desteklen- meye başlandı. Anayasaya aykırı olsalar. bile 12 Eylul döne- minde yürürlüğe sokulan yasaların yine anaya- saya bir madde konularak iptalinin engellenme- si, 1984 yılında iktidara gelen ANAP hüküme- tine de yeni turizm merkezleri ilan etme kolay- lığı sağladı. Bu kolaylıktan yararlanan ANAP'lı hükumet de Bakanlar Kurulu kararıyla 1984'ten bu yana turizm merkezlerinin sayısmı 42'ye ulaş- tırdı. 31 Temmuz 1984'te Taşkışla, Park Otel; 7 (Arkası Sa. 14, Sü. 7'de) BiUMİHİ Ali AJpar: Hubble'a ne oldut Asimov: Dünyayı sıytran asteroidler Üner Tan: Alfred Nobel Vehbi Belgil: Fizik kimya nobelleri Bilim Test: Ünlü şekiller Osman Demircan: Kepler'ın 3. yasası Reşit Ergenen Ana Tanrtça masum muf Yarın ve her cumartesi Cumhuriyet'le GÖZLEMOLAYLAKIN AJJDINDAKI GERCEK Minareye azetel&de yarı haber-yan söy~~nti bkıminde öneriler ya- yırrrzmyor Üç sandıklı yeni bir seç*a sisteni oluşturulacakrmş. Yerelseçim ile genel seçim zaten var olan sistemin gereğiydi. Bunlara bir de cumhurbaşkanı seçimi eklenecekmiş. Cumhur- başkanım halk seçmeliymîş. Böylece başkanlık ya da yarı- başkanlık düzeni siyasal parti- lerin uzlaşmasıyla gündeme gir- meliymiş. 82 Anayasası bu uz- lasmayla değiştirilmeliymiş. Görüldüğu gibi 'mis-mis' di- ye dile getirilen bir öneri söz ko- nusudur. Ama "Öneriyikimya- pıyor? Ortada ciddi bir girişim var mı? Önerinin boyutları ne- dir?n tşte bu sorulara olumlu yanıı vermek otanaksızdır. Sa- vaş rüzgârlarmın estiği, enflas- yonun patladığı bir Turkiye'de devlet yönetiminde de her şey birbirine karıştığı için ciddiyet yok olmuştur. Basında yayımlanan yorum- lara bakılırsa Cumhurbaşkanı Özal, kendisine bağlı milletve- killeri araalığıyla nabız yoklu- yormuş. Muhalefet 'evet' derse, anayasayı başkanlık sistemine donüşturmek için hemen çalış- malara girilecekmiş. Cazeteleri okudukça insanın aklına şu soru geliyor: (Arkası Sa. 19, Sü. lde) • Hindistan hükümetsiz Muhalefet lideri Gandi, Deviet Başkanı'nın hükümeti kurması isıeğini geri çevirdi. 3. Sayfada • Çoksesliliğe doğru Arnavutluk Devlet Başkanı Alia, Komünist Parti'nin iktidar tekeline son verilmesini içeren anayasal değişiklik taslağı hazırlattı. 3. Sayfada • Hudson'un ilk filmi Ünlü sinema sanatçısının, gençlik yıUannda çevirdiği Savaş Filosu adlı film TV3 'de saat 21.40'dan ıtibaren ekrana gelecek. 4. Sayfada • Güneş İmparatorluğu Ballard'ın romanından Spielberg eliyte beyazperdeye uyarlanan film 154 dakika. Christian Bale, John Malkomch başrollerde. 5. Sayfada • Maden işçilerinin 'yaşam' kavgası Kömür İşletmeleri'nde 28 bın işçinin toplusözleşmesinde uyuşmazlık. Ekonomide • İşçinin üç kışı, bir baharı var Son seksen yıltn antak dörtte birinde ücretiilerin durumu iyileşme gosterdi. Ekonomide • Rıdvan Avrupa klasında bir oyuncu Atalanta Teknik Direktöru Frosio, 'Rıdvan A vrupa çapında futbolcu' dedi. Sporda • Polonya maçı (A) milli futbol takımı Avrupa Şampiyonası grup elemesinde Polonya ile yapacağı maç için dun kampa girdi Spor'da • Bir yıl önce duvar vardı Doğu ve Batı'yı birbırinden ayıran Berlin Duvarı, tam 1 yıl önce bugün yıkıldı ve soğuk savaş "fiilen" sona erdi Arka Sayfada UĞUR MUMCU Kimlerie? İmam hatip okulları ile ilahiyat fakülteleri ve yüksek is- lam enstitüleri niçin kurulmuşlardır? Din hizmetinin din eğitimi görmüş din adamları eliyle ya- pılması için. Bugün Turkiye'de 62 bin 947 cami var. Her yıl Turkiye'de 1500 cami açılıyor. Her 847 kişiye bir cami düşüyor. Diyanet İşleri BaşKanhğı'na bağlı 4715 Kuran kursunda (Arkası Sa. 19, Sü. 7'de)