Catalog

Dilek FİLİZFİDANOĞLU TUSAM Çalışma Hayatı ve Türkiye Araştırmaları Masası dfidanoglu@tusam.net Hükümetlerin söylemde ve seçim dönemlerindeki önceliği… C S TRATEJİ 23 bunun için öncelik verilecek üç sektörün yenilenebilir enerji, organik giysi ve turizm olarak belirlendiği yönünde. Bunun yanı sıra GAP Yüksek Kurulu'nun oluşturacağı yeni eylem planıyla bölge halkının da yatırımların içine çekilmesi hedefleniyor. 2008 yılı Ocak ayı itibariyle yapılan beyanatlarda Cumhuriyet tarihinin en büyük projesi niteliğini taşıyan GAP’ın henüz sadece yarısının tamamlanabildiği anlaşılıyor. Bu noktada ise akıllara şu soru takılıyor ister istemez: 30 yıllık bir sürede yarısı tamamlanan bir projenin geri kalan yarısı için bir 30 yıl daha mı geçecek acaba? 30 yıllık macera Güney Doğu Anadolu Projesi, kısa adıyla GAP. 1977 yılının Nisan ayında Mardin yolunda zamanın başbakanı Süleyman Demirel tarafından temeli atılan bir proje. Sloganı "Dağları değil, çağları deleceğiz". GAP temeli atıldığı günden bugüne kadar bütün hükümetlerin, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde etkili olabilmek adına tüm söylemlerinde kullandıkları bir konu olmuştur. Projenin başlangıcında yapılan planlar projenin 2006 yılında tamamlanması yönündeydi. Ancak pek çok yarım kalan proje gibi, 2008 yılının Nisan ayını yarıladığımız şu günlerde bu projenin de tamamlanamadığını görüyoruz. Oysa tarih sayfalarına ve kaynaklara baktığımızda GAP’ın ilk talimatını Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün, 1936 yılında "Dicle ve Fırat’ı dizginleyin!" şeklinde verdiğini görüyoruz. Daha o zaman bile Atatürk’ün suyun bir ülke için ne kadar önemli olduğunu görerek böyle bir talimat vermiş olması dikkate değer. GAP, Türkiye’nin bugüne kadar yapılan ya da yapılması planlanan en kapsamlı projesi. GAP’ın büyük bir proje olduğu konusunda düşünceler aynı, hatta dünyada da benzerleri arasında örnek gösterilen projelerden biri. 30 yıllık GAP macerası Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) 2010’DA BİTECEKTİ... dünyanın önemli entegre Bilimsel veriler ve gerçekler bu denli açıkça Başbakan Recep Tayip Erdoğan’ın projelerinden biri… Günümüze ortadayken GAP ile ilgili söylemleri ise düşündürücü. Zira son yaptığı açıklamalar GAP’ın 4kadar ciddi yatırımların yapıldığı Başbakan’ın 5 yıl içerisinde tamamlanacağı yönünde. tamamlanabilmesi için yaklaşık 28 proje, bölgeler arası kalkınmışlık Projenin milyar YTL’ye daha ihtiyaç olduğu, bu kaynak arayışlarının sürdüğü ve farkını azaltması, terör sorununa konudaki yapılacak teşvikle GAP illerinde yatırımın cazip getirilmesinin hedeflendiği Başbakan’ın doğrudan etkileri nedeniyle Türkiye hale ifadeleri arasında. Hatırlanacağı üzere Hükümetin Eylem Planı’nda GAP projesinin açısından önem taşıyor. beş yılda bitirilmesinin hedeflendiği vardı. Bu Türkiye’de ekonomik olarak sulanabilir toplam alanın yüzde 20’sine ve toplam yıllık elektrik üretimi, Türkiye’de ekonomik olarak gerçekleştirilebilir elektrik enerjisi potansiyelinin yüzde 22’sine eşdeğerdir. GAP İdaresi’nin verilerine göre GAP kapsamında bugüne kadar 13 baraj tamamlanmış durumda. Bu barajlarda 1 milyon hektardan fazla alanı sulayacak su depolandı. 2007 yılı sonu itibariyle tamamlanan hidroelektrik santrali sayısı ise 8. Hidroelektrik enerji projelerinin şimdiye kadar yüzde 74’ü gerçekleştirilmiş durumda. Yine 2007 yılı verilerine göre yaklaşık 40 milyar YTL, dolar olarak ise 32 milyar dolar gibi bir maliyeti olan projeye şimdiye kadar yaklaşık 24 milyar YTL harcama yapılmış durumda. Türkiye’nin özellikle de Güneydoğu’nun kurtuluşu olarak gösterilen GAP, yıllardır tamamlanmayı bekliyor. Yöre insanının umudu ise giderek azalıyor. Öyle ya dile kolay tam 30 yıldır açlık ve yoksulluktan kurtulacakları günü bekliyorlar. Şimdilerde AKP Hükümeti GAP'ı yeniden canlandırmak için yeni çareler aramaya başladı. Yapılan açıklamalarda projeyle ilgili yeni bir paket hazırlığı da hükümetin gündeminde yer alıyor. Ancak ne var ki şimdiye kadar her hükümetin özellikle seçim öncesi vaatleri arasında ilk sıraları alan GAP projesinin tamamlanması şimdi de gündeme geldi. Bölgedeki sulama yatırımlarının tamamlanacak olması, ulaştırma ağının güçlendirileceği, konut ihtiyacının karşılanması için yeni konutlar yapılacağı, elektrik iletim, içme suyu, atık su ve katı atık altyapısının güçlendirileceği, işsizliğin giderileceği ve yapılacak teşvikler sayesinde de bölgenin cazip hale getirileceği söylemleri alışık olduğumuz gibi yine yaklaşan yerel seçim öncesi gündeme taşınıyor. Zira yerel seçimlerin hatta son gelişmeler ile belki de yeni bir seçimin yaklaşıyor olması, bunların yeni seçim söylemleri olabileceğini akla getiriyor. Oysa daha önceleri defalarca bitirilme tarihi belirlenen projenin en son belirlenen tarihi 2010 yılıydı. 4 Haziran 1998 günü yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında alınan karara göre GAP 2010 yılına kadar bitirilecekti. 2008 yılındayız ve kararın üzerinden tam 10 yıl geçmiş. Şimdi Başbakan Recep Tayyip Erdoğan diyor ki GAP 45 yıl içerisinde tamamlanacak. Ne diyelim umut fakirin ekmeği, GAP da Güneydoğu’nun umudu olmaya devam edecek gibi. Şayet proje tamamlanabilirse, yörenin her anlamda gelişeceği kuşkusuz çünkü sadece Türkiye’nin değil, Ortadoğu’nun kaderini değiştirecek bir proje olarak görülüyor. Bu projenin uzaması ile ilgili değişik iddialar olsa da Türkiye’nin huzurunu bozmak isteyen gizli ya da açık odaklara fırsat vermemek adına, özellikle bölgenin işsizlik sorununa çare olması beklenen bu projenin, terörle mücadele bağlamında da bir an önce nihai olarak hayata geçirilmesi gerekliliği giderek artmaktadır. BİTMEYEN PROJE GAP’ın genel olarak amacı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sahip olduğu kaynakları değerlendirerek, bölgede yaşayan halkın gelir düzeyini ve yaşam kalitesini yükseltmek, Türkiye’nin diğer bölgeleri ile bu bölge arasındaki farkı ortadan kaldırmak ve bölgenin kalkınmasını ve zenginleşmesini sağlamaktı. Projenin kapsadığı alan Fırat ve Dicle havzaları ile yukarı Mezopotamya ovalarında yer alan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir. Proje, bölgede bulunan Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak olmak üzere toplam 9 ili kapsıyor. Projede Türkiye’nin en az yağış alan bölgesi olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemli su kaynakları olan Fırat ve Dicle nehirlerinin sularının değerlendirilerek sulama ve enerji üretiminde kullanılması amaçlanmaktadır. Proje tamamlandığında, yılda toplam 52.9 milyar metreküpten fazla su akıtan Fırat ve GAP, kurak topraklara Dicle nehirleri can veriyor... üzerindeki tesislerle, Türkiye’nin toplam su potansiyelinin yüzde 28.5’i kontrol altına alınacak, Çukurova’nın 4.5 katı olan 1.7 milyon hektarın üzerinde arazinin sulanması ve yaklaşık 7500 megavatlık kurulu güç kapasitesiyle yılda 27 milyar kilovat saatlik hidroelektrik enerjisi üretilmesi sağlanacaktır. Planlanan toplam sulama alanı,