Catalog

6 Dr. Nuraniye HİDAYET EKREM TUSAM Uzak Doğu Pasifik Araştırmaları Masası nekrem@tusam.net Moğolları kontrol yarışında son nokta... C S TRATEJİ sıkışmış Moğolistan’a Japonya’nın gösterdiği bu yakın ilgi ve Japonya’nın Moğolistan üzerindeki amacı Çin tarafından yakından takip ediliyor. J aponya Başbakanı Junichiro Koizumi 1011 Ağustos 2006 tarihlerinde Moğolistan’ı ziyaret etti. Koizumi’nin bu ayın sonunda da Orta Asya ülkelerini ziyaret etmesi bekleniyor. Şanghay İşbirliği Örgütü’nü (ŞİÖ) bozguna uğratma çabası olarak algılanan bu ziyaretler, bir bütün olarak değerlendirilirse, jeopolitik açıdan ya da enerji açısından Japonya’nın yükselmekte olan Çin’i ve Rusya’yı dengeleme politikasının bir parçası olarak yorumlanabilir. Ancak Koizumi, bu ziyaretlerle ŞİÖ’yü bozguna uğratmak gibi bir niyetinin olmadığını, amacının sadece bütün ülkelerle iyi ilişkiler geliştirmek olduğunu ifade ediyor. Çin ve Japonya arasındaki ham madde ve enerji mücadelesi artık yalnızca ekonomik alanda değil, ülkeler arası siyaseti, ülke güvenliğini ve uluslararası stratejileri de derinden etkilemeye başladı. Japonya ile Çin Orta Asya’da etkin olma mücadelesi verirken Moğolistan’ı da yanlarına çekmeye çabalıyorlar. Japonya ile Çin’in Moğolistan mücadelesi 1990’dan sonra ivme kazanan JaponyaMoğolistan ilişkileri, son yıllarda giderek ısınıyor. Moğolistan’a yapılan uluslararası yardımların 1/3’ü Japonya tarafından sağlanıyor. Ancak Çin bu durumdan memnun olmuyor. Pekin yönetimi ekonomik ve siyasi yönden kontrolü altında bir Moğolistan istiyor. Dış politikasında Japonya ile ilişkilere öncelik ve önem vermektedir. Moğolistan’ın demokratikleşmesi için siyasi açıdan ülkeye destek verirken, ekonomik ilişkiler daha çok Japonya’nın Moğolistan’a yardımı yoluyla gelişiyor. Günümüzde 145 ülke ve bölgeye yurtdışı resmi kalkınma yardımı (overseas development assistance, ODA) sağlamakta olan Japonya, son on yıldır en fazla yardımı Moğolistan’a yapmıştır. Moğolistan’a yapılan uluslararası yardımların 1/3’ü Japonya tarafından sağlanıyor. 1991–2004 yıllarında Japonya Moğolistan’a 1 milyar 300 milyon dolar kredi ve geri ödemesiz yardım sağlamıştır. Koizumi son ziyaretinde Moğolistan’a 5.2 milyon dolar yardım vereceğini açıklamıştır. Son yıllarda iki ülke arasında üst düzeyde temaslar ve ziyaretler giderek artıyor. Japonya’nın bu girişimleri doğal olarak ikili ilişkilerin geliştirilmesinde yararlı olduğu gibi Moğol halkının Japonya’ya olan yakınlığını da artırıyor. Bu yıl, Japonya’da “Moğolistan yılı” olarak kutlanmakta ve gelecek yıl da Moğolistan’da “Japonya yılı” olarak kutlanacaktır. İki ülke ayrıca ortaklaşa Cengizhan filminin yapımını üstlenmiştir. İki ülkenin bilimsel ve kültürel araştırmalardaki işbirliği öteden beri yoğun bir şekilde devam ediyor. Ancak, tüm bunlara karşın, Japonya’da nüfusun fazlalığı ve Moğolistan’da kullanılmayan geniş arazilerin varlığı, Moğollarda Japonya’nın ülkeye bakış açısı konusunda bazı sorular uyandırmakta ve temkinli davranılmasına yol açmaktadır. Çin ile Rusya arasında HEDEF: DOĞAL KAYNAKLAR Moğolistan yeraltı zenginlikleri bakımından büyük bir kapasiteye sahip olup serbest piyasa ekonomisine geçtiği bu dönemde ülkenin yeraltı maden yataklarının kullanımı gittikçe artmaktadır. Madencilik sektörü ülkenin en önemli sektörü niteliğindedir. 90’lı yıllarda Avustralya şirketleri Moğolistan’ın güneyinde, Çin ise Moğolistan’ın kuzeyinde 80 km uzaklıkta büyük çapta bakır kaynağı bulmuşlardı. Moğolistan hükümetinin 2009’da ihaleye vereceği bu yatak için tahminlere göre 2014 yılında bakır üretimi 410 tonun üzerinde olacaktır. Bu da Moğolistan’ın Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nın (GSYH) %34,3 artacağı ve halkın gelirinin %11,5 yükseleceği anlamına geliyor. Japonya’nın Mitsui Busan şirketi de bu bakır yatağının açılması için girişimde bulunmakta ve karşılığında Moğolistan’ın altyapı işlerini üstlenmek istemektedir. Çin de bunun peşindedir. Moğolistan’ın ametal ve kömür kaynağı da zengindir. Tahminlere göre Moğolistan’ın güneyinde beş milyar ton kömür rezervi vardır. Çelik üretimine uygun olan kömür miktarı ise % 40 civarındadır. Çin ve Japonya dâhil birçok ülke bakır yataklarının açılmasını öngören ihaleye sahip olmak için uğraşmaktadır. Çin, son üç yıldan beri Moğolistan’ın tabi kaynakları üzerinde işbirliği çabasındadır ve Moğolistan’daki çinko üretimi bir yılda 2.03 ton, cirosu 23.91 milyon dolar olmuştur. Çin aynı zamanda Moğolistan’da petrol arama işlerine davet edilmiştir. Moğolistan’ın doğubatı JAPONYAMOĞOLİSTAN İLİŞKİSİ 1990’dan sonra ivme kazanan JaponyaMoğolistan ilişkileri, son yıllarda giderek ısınıyor. Moğolistan, dış politikasında Japonya ile ilişkilere öncelik ve önem vermektedir. Japonya ise, Japonya Devlet Başkanı Koizumi Moğolistan Devlet Başkanı Enkhbayar