Catalog

12 ÇİZGİLİ DÜNYA? C S Aslı GÖKÇORA TRATEJİ ÇİZGİLİ DÜNYA? 13 The Economist 24 Eylül Bolton’lu BM’nin işlevsizliği devam ediyor TUSAM Amerika Araştırmaları Masası [email protected] BD Kongresi’ne kısa zaman önce sunulan tasarılarda, ABD’nin imzalaA madığı ya da geri çekildiği anlaşmaları denetleyen organlara fon ayrılmasının önüne geçilmek istenirken, "BM için gereksiz yere" para sarf edilmesinin sakıncalı olduğu savunuluyor. Internatıonal Herald Tribune 20 Eylül BD Dışişleri Bakanlığı eski mensubu John Bolton’un Kongre tatilde olmasına karşın Bush tarafından ABD’nin BM Temsilciliği’ne atanması, II. Bush yönetimine duyulan güvensizlik ve soru işaretlerini aynı zamanda da yönetimin izlemeyi sürdüreceği politikayı gözler önüne sermektedir. Özellikle liderler arasında yaşanan güven bunalımı ve karşılıklı suçlamalar ile BM programlarının başarısızlığı ve ABD’nin tek taraflı politikaları, ilişkilerin son evresinde şahit olunan sancılara dikkatleri çekmektedir. Foreign Affairs dergisinin Bolton’un BM temsilciliğine atandığı hafta yaptığı kamuoyu araştırması, ABD halkının ülke yönetiminden oldukça farklı düşündüğünü göstermektedir. Araştırmaya göre, Amerikalıların % 72’si dünyanın diğer ülkelerinin ihtiyaç ve görüşlerine saygı duyulmasının ABD’nin ulusal çıkarlarına katkıda bulunduğuna inanmaktadır. ABD dış politikasının en hassas konularından birisi olan BM ile ilişkiler, Ronald Reagan’ın başkanlığı döneminde sorunlu bir evreye girmiş, politikalarda ara ara görüş birliği sağlansa da ilişkiler eski sıcaklığına hiçbir zaman kavuşmamıştır. Nitekim, Kongre içinde BM karşıtı diplomasinin neredeyse kökleştiğini gösteren ve Beyaz Saray’da hakim olan görüş, ABD’nin gücünün ve kaynaklarının sadece ulusal stratejik çıkarların hizmetinde olduğu ve bunu engelleyen meşru olsun olmasın tüm mekanizmalara karşı di A renç gösterildiği anlayışıdır. ABDBM soğuk savaşı M’nin kuruluşunun 60. yılında bile, ABD kendi ulusal çıkarlarından ve sert tutumundan taviz vermediğini göstermiştir. BM Genel Sekreteri Kofi Annan ve oluşturulan çalışma grubunun hazırladığı reform raporunda sonsuz sayıda değişiklik yapılmıştır. Yapılan bu değişiklikler, BM’nin "etkili bir kurum" olarak ABD’nin önünü tıkamaması ve BM’yi kendi emellerine alet edebilmesine yöneliktir. Bolton’un ekibi, ? Yükümlülük duyması gereken, ancak işine gelmeyen uluslararası anlaşmalar (Nükleer Silahların Arındırılması, Kyoto Protokolü, Uluslararası Ceza Mahkemesi,.. gibi), ? Gelişmekte olan ülkelere yardım, küresel ısınmayla savaş (ABD küresel ısınmaya soğuk bakarken, enerjiden en hızlı ve etkin şekilde verim alınmasının önemini vurgulayıp yeni teknolojilerin geliştirilmesini desteklemektedir), ? ve nükleer silahsızlanma (Nükleer 5’lidenİngiltere, ABD, Fransa, Çin ve Rusya BM çerçevesinde nükleer silahsızlanma istenirken, ABD nükleer silahların sadece diğer ülkelere yayılmasının önlenmesini istemektedir.) konularında geri adım atılmasında ısrarcı davranarak BM çizgisini ABD çıkarları doğrultusunda yönlendirmiştir. Bu bağlamda, en sıcak konuyu fakir ül B kelere yardım oluşturmaktadır. ABD, 2015’te yoksulluk, eğitim, hastalıksağlık ve ticaret gibi konularda gelişim sağlamak amacıyla imzaladığı "BM Milenyum Kalkınma Hedefleri" yardım paketinin yükümlülüklerinin BM reform tasarısında geçmesini istememiştir. Zira, ABD mutabakata varılmış olan "hedefler"in ve söz konusu reformun gelişmekte olan ülkelerin gerçek ihtiyaçlarını doğru ve tam yansıtamadığı görüşündedir. ABD yardıma ihtiyaç duyan ülkelerin maddi yardımdan ziyade kendilerini reforme etmeleri, yolsuzlukla mücadele etmeleri ve ülkeye sermaye akışına izin vermeleri gerektiğine inanmıştır. ABD somut hedefler yerine daha belirsiz kavramlarla daha esnek ve soyut hedeflerin öngörülmesini desteklemektedir. Bu çerçevede kalkınmış devletlerin yardımlara GSMH'lerinin % 0.7’sini ayırma zorunluluğu, orduya yaptığı harcamanın yedide birini oluşturmasına karşın ABD tarafından istenmemiş, tekrar reform raporunda yer alması engellenmeye çalışılmıştır. Nitekim, ABD’nin BM’ye sağladığı katkı GSMH’sinin % 0.16’sı kadardır. Bu rakam Clinton dönemine göre 0.6 daha fazla olmasına karşın oldukça düşüktür. ABD Katrina kasırgası için BM kuruluşları, Güney Amerika, Avrupa ve dünyanın daha pek çok yerinden yardım alırken, kendisi dünyanın fakirleri için kılını kıpırdatmamakta ve yükümlülüklerden bucak bucak kaçmaktadır. Başarısız reform paketi öz konusu reform raporu çoğu konuda istenenleri gerçekleştiremeyerek başarısız kalmıştır. ? İnsan hakları ihlalleri sicili kabarık olan ülkelerin üye olması ve başkanlık yapmalarından dolayı, İnsan Hakları Komisyonu’nun dağıtılması (veya daraltılması), böylece insan hakları ihlallerini defalarca yapan ülkelerin söz hakkının kısıtlanması istenmiştir. Çetin görüşmeler sonrası, zirvede prensip olarak yeni ve daha güçlü bir kurumun oluşturulmasında mutabık kalınmış olsa da yapısı, kuruluşa kimlerin dahil edileceği gibi önemli konularda anlaşma sağlanamamıştır. ? BM bürokrasisini yürüten Sekreterya’yı daha sorumlu ve saydam hale getirmek için bütçede, işletme ile ilgili ve idari süreçlerde değişikliğe gitmek istenmiştir. Ancak, ABD bu konuda önerilenlerin yeterince belirgin olmadığı görüşünde olmuştur. ? BM çerçevesinde kriz ülkelerinin onarılmasında ve sivil kurumların oluşturulmasında "ara bulucu" bir komisyon kurmayı hedefleyen raporda, komisyonun nasıl kontrol edileceği gibi önemli detaylara ortak cevap bulunamamıştır. ? Uluslararası teröre karşı kapsamlı bir konvansiyonun benimsenmesi istenmiş, ancak bu konuda da başarı sağlanamamış, terörün her türlüsünün kınanmasıyla yetinilmiştir. ? Kendi halkını etnik temizlik ya da soykırımdan korumakta başarısız olan ülkelere uluslararası toplumun müdahale etmesine izin vermek için girişim başlatılmıştır. Yerli hükümetin mağdur durumda kalan sivil halkı korumakta S başarısız veya niyetsiz olduğu yerde sorumluluk alınması gerektiği fikri kabul edilmiştir. Keskin ifadelerden kaçınılmış olsa da bu konuda bir ilerleme sağlanıyor gibi gözükmektedir. Neoconlar: Kısıtlandırılmış BM, ABD’nin yararına! üçlü ve yetkilerle donatılmış bir BM’nin ABD’nin ulusal çıkarlarına zararlı olduğu tezini savunan neoconlar, BM’nin demokratik bir kurum olmadığından ötürü sınırlı bir kurum olarak kalması gerektiğini belirtmektedirler. Petrol karşılığı gıda skandalı gibi BM’nin baş etmeye çalıştığı onlarca skandalın bu argümanı doğruladığına inanmaktadırlar. Ayrıca, BM üyeliğinde demokratik gelişim gibi kriterlerin olmamasını da Amerikan değerleri ve çıkarlarıyla örtüştüremediklerini belirtmekte, ABD’nin BM’ye yönelik hareket kapasitesinin kısıtlandığına inanmaktadırlar. ABD yönetiminin BM konusunda kendisiyle yüzleşmesi gereken bir nokta, ABD Kongresi’nde "önerilen 39 reformun gerçekleştirilmemesi halinde BM’deki yardım fonlarında yarıya kadar kesintiye gidileceği" konusunda düzenlenen önergenin Temsilciler Meclisi’nden iki kere geçmesidir. Kongre’deki Cumhuriyetçi milletvekilleri tarafından yakın zamanda sunulan tasarılara bakıldığında, ABD’nin imzalamadığı veya geri çekildiği anlaşmaları denetleyen organlara fon ayrılmasının önüne geçilmek istenmiş, "BM için gereksiz yere" para sarf edilmesinin sakıncası vurgulanmıştır. Öyle görülüyor ki, Kongre içindeki BM karşıtları azaltılmadan ABD’nin BM’yle ilişkileri kötü gitmeye devam edecek. Uluslararası sistemin en büyük hissedarı ABD, BM’nin yeniden yapılanmasında en büyük söz sahibi olma özelliğini halen sürdürmektedir. Lakin, nüfuzunu bundan sonra nasıl kullanacağı görülmeye değer. ABD pasif, yıkıcı, saldırgan ve tek taraflı tutumunu değiştirmedikçe, BM ile ilişkilerin düzgün ve istikrarlı bir seyir alması beklenemez. Genel izlenim, BM’de reformun bir başka bahara kalmasıdır. G Financial Times 21 Eylül Le Monde 26 Eylül nın sayısı azalmadan düzelmeyecek gibi görünüyor. Buna karşın ABD, BM’nin yeniden yapılanması konusunda hala en büyük söz sahibi durumunda. The Guardian 26 Eylül BD’nin BM ile A ilişkileri, Kongre’deki BM karşıtları The Sunday Times 25 Eylül The Observer 25 Eylül