Catalog

DOĞUMUNUN 100. YILINDA ABDULLAH RIZA ERGÜVEN’İN ANISINA SAYGIYLA ‘Sonsuz Değişim’, 40 yaşında! Sonsuz Değişim’in edebi söylemi ve felsefi MUSTAFA PALA yaklaşımı aslında Abdullah Rıza Ergüven’in yazın yaşamının özünü yansıtıyor. air, deneme yazarı, araştırmacı Evrenin sürekli dönüşüm içindeki Abdullah Rıza Ergüven (1925 / 2001), diyalektiği hem doğayı hem insanı kapsıyor. Ş 100 yaşında. Yazar, evrendeki olayları metafiziksel değil, Türkiye’deki çeşitli dergilerde şiir, deneme, “kendiliğinden işleyen doğal yasalar” olarak eleştiri ve felsefi yazıları yayımlanan Ergüven, yorumluyor. Jacques Prévert, Charles Baudelaire ve Ergüven, kozmoloji, fizik ve doğa bilimleri Paul Éluard gibi Fransız şairlerden çeviriler bulgularına sık sık başvurmakla birlikte bunları yaptı. Yasak Tümceler adlı romanında dini şiirsel bir dil ve felsefi kavrayışla bütünlüyor. kavramlara hakaret suçlamasıyla yargılandı. Örneğin, modern fiziğin “belirsizlik-olasılık” Üretken bir aydın olan Ergüven’in şiir, kavramlarını Tao, Budizm ve Upanişadlar gibi felsefe, düşünce, biyografi, popüler bilim gibi Doğu düşünce gelenekleriyle ilişkilendiriyor. Bu pek çok alanda Yeditepe, Varlık, Yaba, Geçek tutum, onun pozitivist / ampirik bilgi ile sezgisel Yayınevi ve Berfin Yayınları’ndan 80 kadar / düşünsel bilgiyi birleştirme arayışını gösterir. kitabı yayımlandı: DOĞU’NUN BÜTÜNLEŞTİRİCİ BAKIŞI Yalnızlar (1958), Kırmızı Horoz (1981), İLE BATI’NIN ÇÖZÜMLEYİCİ AKLI! Yarınları Beklerken (1982), Yunus Emre Doğu düşüncesini (özellikle Taoist akış, Hint (1982), Sonsuz Değişim (1985), Milyonlar Kalkacak Ayağa düşüncesindeki döngüsel zaman ve birlik anlayışı) Batı’daki (1989), Yasak Tümceler (1993), Dinlerin Kökeni ve İslam’da doğrusal tarih anlayışıyla karşılaştıran yazar, Batı’nın bilimsel Reform (1996), Tanrıları Nasıl Yarattık / Tanrıların Ölümü! yöntemi ile Doğu’nun metafiziksel sezgisini çatıştırmadan, (2000), Sanat ve Erotizm (2004), Şiirin Gerçeği Toplumdaki birbirini tamamlayan düşünsel yollar olarak yorumluyor. Yeri (2007), Dinlerin Kökeni ve İslam’da Reform (2007), “Tümellik” ve “sentez” arayışının belirgin olduğu bu yo- Muhammed’in Tümceleri (2017). rumla Doğu’nun bütünleştirici bakışı ile Batı’nın çözümleyici Şiirden düşünceye, çeviriden biyografiye, felsefeden romana aklını kaynaştırıyor. geniş bir yelpazede çalışan, toplumcu duyarlıkları yüksek, Bilgi ve özgürlük düşüncesinin birlikte ilerlediği kitap, mücadeleci bir aydın olan Abdullah Rıza Ergüven, ne yazık ki etik ve toplumsal mesajlarla örülüyor. Ergüven’in düşüncesinde ülkemizde hak ettiği değeri bulamadı. dini dogmalara karşı laik ve eleştirel tavır, insancıllıkla İlk şiirleri Varlık, Türk Dili, Dost, Yeditepe gibi dergilerde güçleniyor. çıkan Ergüven, bilinçli ilgisizlik ve engellemeler çalışmalarının Doğa ve insan yasalarını bilimsel-felsefi temelde açıklarken İNSAN EVRENDE NEREDE DURUR önünü tıkayınca İsveç’e gitti. metafiziği dışlayan ama spiritüel derinliği önemseyen bir çizgi VE KENDİNE NASIL BİR ANLAM KURAR? tutturuyor. Bu çizgi, Dinlerin Kökeni ve İslam’da Reform, ‘SONSUZ DEĞİŞİM’ SÜRÜYOR... Bilimsel bulgularla Doğu’nun metafizik sezgilerini Tanrıları Nasıl Yarattık gibi sonraki yapıtlarında ideolojik bir Ergüven’in, Sonsuz Değişim: Doğa, İnsan / Fizik ve Doğu karşılaştıran Ergüven, modern fizik (görelilik, kuantum tutuma dönüşüyor. Düşüncesi adlı yapıtının 40. yılında (ilk baskısı Yaba Yayınları, belirsizliği, evrenin sonsuzluğu) ile Doğu felsefesini (Tao, Akademik katılıktan uzak durarak düşünceyi şiirle harmanla- 1985) yazarın 100. yaşına armağan özel baskısının, 2025 Budizm, Hint kozmolojisi), Batı’daki doğrusal ilerleme fikri ile yan Ergüven, bu tercihi ile Camus ya da Sartre gibi edebiyat ile Ağustos’unda telif hakları sahibi Berfin Yayınları tarafından döngüsel zaman anlayışı üzerinden uyumlulaştırarak Batı’nın felsefeyi birleştiren düşünürlerin yani felsefeyi yalnızca kav- yapılması değerbilirlik örneğidir. düalizmini (ikilik) ortadan kaldırmak istiyor. Yazarın aradığı ramlarla değil, imgelerle de kuranların yanına yerleşiyor. Sonsuz Değişim, üç ayrı kitabı tek bir ciltte toplayan bu sentez, metnin felsefi çıkışını oluşturuyor. Üçlemenin ilk kitabı Sonsuz Değişim’in “Düşünceler, kapsamlı bir çalışma. Ergüven’in insan, toplum ve doğa gözlemlerine dayanarak İmgeler” alt başlığı, bu yargının somut bir göstergesidir. Yazar, evrende doğa-insan uyum ve çelişkilerini, insanın kurduğu düşünce dizgesi, yapıt boyunca şu soruya yanıt arıyor: Birinci kişi anlatıcının konuşma diline yaslanan kısa, kesik gelişimini toplumsal dinamiklerle ele aldığı yapıtında, uzay “İnsan evrende nerede durur ve kendine nasıl bir anlam kurar”. ve şiirsel eksiltmeyle yürüyen anlatımı, ikinci kitap Doğa, bilimleri ve evrenin oluşumu üzerine bilimsel araştırmalara yer Ergüven’in yanıtı: “İnsan doğanın bir parçasıdır, evreni İnsan’da daha geleneksel bir deneme üslubuna, üçüncü kitap veriyor; tertemiz bir Türkçeyle ve şiirsel bir anlatımla Doğu bilerek varoluşunu gerçekleştirir; bunu akıl ve sezgiyle yapar.” Fizik ve Doğu Düşüncesi’nde ise akademik bir tarza evriliyor. düşüncesi ve düşünürlerinin Batı uygarlığına etkilerini felsefi Evren ve insanın gizemi üzerine serbestçe düşünen kitabın Sonsuz Değişim’in düşünce yapısı, insan bilincinin doğadan ve bilimsel açıdan inceliyor. 40 yıl sonra da ilgiyle okunuyor olması düşünsel değerini türediği, toplumsal gelişimin doğa yasalarıyla paralel ilerlediği, yitirmediğini gösteriyor. n EVREN, İNSAN VE DÜŞÜNCENİN EVRİMİ insanın sorumluluğunun, doğayla uyum içinde özgürlüğünü ÜZERİNE KAPSAMLI BİR ÜÇLEME! kurmak olduğu argümanlarına dayanıyor. Sonsuz Değişim: Doğa, İnsan / Fizik ve Doğu Sonsuz Değişim: Doğa, İnsan / Fizik ve Doğu Düşüncesi, Yazarın felsefi çıkışı, hümanist ve laik bir çizgide insanı Düşüncesi / Abdullah Rıza Ergüven / Berfin evren, insan ve düşüncenin evrimi üzerine kapsamlı bir üçleme. kutsallardan bağımsız, değerli gören bir yaklaşımdır. Yayınları / 240 s. / 2025. DEIRDRE BAIR’DEN ‘PARİS YAŞAMLARI: SAMUEL BECKETT SIMONE DE BEAUVOIR VE BEN’ em Samuel Beckett hem de Simone de Beauvoir üzeri- Deirdre Bair’in ABD ile Fransa (Paris) arasında mekik dokuduğu ne yazılmış en iyi biyografiler listesinde sarsılmaz bir yer ve hem 1970’leri hem 1980’leri kapsayan, toplamda nerdeyse H edinmiş Deirde Bair (1935 / 2020), Ayşen Tekşel’in çevri- 20 yıla yayılan araştırma, röportaj ve yazma sürecine tanık ettiği siyle Payel Kitap tarafından yayımlanan bu son yapıtında, her biri Paris Yaşamları, sadece Beckett ile Beauvoir hakkında değil, aynı zamanda gazeteciliğin ve yazma sürecinin zorluklar, temelsiz ömrünün onar yılını alan çalışmalarının perde arkasını paylaşıyor. akademik kibir, erkek egemen dünyanın kadın kadın yazarlara 1970’lerin büyük bölümünü Beckett ile, 1980’lerin ise tamamını bakışı, 1970’lerin özgürlük çığlığı. Beauvoir ve yakın çevresi ile geçirerek 20. yüzyılın düşünsel ve 1980’lere hâkim olan değişim atmosferi, edebiyat sahnesi, aile yazınsal atmosferinin oluşmasında büyük katkısı olan bu iki isim kurumu, ilişkiler, kısacası yaşamın kendisi hakkında da söyleyecek hakkında sırayla 1978 ve 1990 yıllarında yedi yüz ellişer sayfalık çok sözü olan bir çalışma. n iki biyografi yayımlamış olan Bair’in tüm süreci anlattığı Paris Yaşamları gazetecilik bağlamının yanı sıra Beckett ile Beauvoir’ın Paris Yaşamları: Samuel Beckett Simone de Beauvoir ve bilinmeyen yönlerini, yaşamlarındaki insanlarla ilişkilerini açığa Ben / Deirdre Bair / Çeviren: Ayşen Tekşel / Payel Kitap / çıkarması bakımından da son derece önemli. 379 s. / 2025. 4 25 Eylül 2025