Catalog

‘Küçük Prens’ kutsal bir metin midir? Türkiye’deki çocuk edebiyatı tarihine baktığımızda çeviri çocuk Türkiye’deki çocuk edebiyatının çeviri ve telif yayınlarının oranı karşılaştırıldığında bu oran on yıllardır çeviri lehine çıkmaktadır. edebiyatının, yenileşme çabalarının başladığı Tanzimat’tan bu yana merkezi bir yer tuttuğu görülür. Çocuk edebiyatı, modernleşme ve Çeviri ve telif oranlarına baktığınızda bu oran İngiltere’de yüzde 3-5, sanayileşmenin zorunlu kıldığı bir alan olarak ortaya çıkmıştır. Fransa’da yüzde 10 civarındadır. Çevirinin baskın konumunu sağlayan en önemli grup klasiklerdir. Aynı süreç modernleşme eğilimlerinin başladığı Tanzimat’tan bu yana Türkiye’de de geçerlidir ve bu süreçte çeviri çocuk edebiyatının Bu yazımızda özelinde Antoine de Saint-Exupéry’nin Küçük Prens yeri hep merkezi bir konumda olmuştur. kitabına değinilecektir. ÇEVİRİ NEDİR, NE DEĞİLDİR? Bu verinin üzerinde birazcık Çocuk edebiyatı dediğimizde çalıştığınızda Küçük Prens kitabını yetişkin edebiyatıyla benzerliklerinin en az 204 yayınevinin yayımladığını yanında, kendine özgü özellikler içeren bir alandan söz ediyoruz görüyorsunuz (daha fazla olabilir). demektir. Bunun dışında tabağı, bardağı, çantası, Yazarı, çizeri, editörü, yayıncısı yetişkin olan bir alandır bu. Aynı durum, tablosu, posteri, filmi, çizgi filmi de var sunulan çeviri çocuk edebiyatı için de ürünler arasında. geçerlidir. Çevirmeni, editörü ve Küçük Prens başka konularda da özne olmuş. yayıncısı yetişkindir. Futbolcuları anlatan kitaplar, Şiirleştirilmiş hali, hatta Denizli Ağzı’na Bir yapıtın yazınsal değer taşıyıp bile çevrilmiş. taşımadığına karar veren de yetişkindir. Metnin Yayıncılık açısından baktığınızda çocuğa göreliğini, yararlarını ve zararlarını belirleyen, ilginç bir sonuçla karşılaşıyorsunuz. ona sansür uygulayan ya da metne müdahale eden Kitabı hem muhafazakâr hem de kişi, yazarıyla, çizeriyle, yayıncısıyla, eğitimcisiyle, kütüphanecisiyle, eleştirmeniyle modernist yayınevleri yayımlamış. yetişkindir. Bu ilginç bir tanıklık çünkü kitapta her iki Bu durumda yayıncının, editörün yayıncı grubunu tedirgin edecek bir bölüm var ve de çevirmenin yükümlü olduğu iki iken yapılmış bu iş. önemli şey vardır: Çözümleyicilik ve Ama yine dikkat çeken bir saptama olarak duyarlılık. söyleyebilirim ki iki grup bu Burada kastedilen, metnin erek dilde bölümü çok fazla umursamamış doğal bir metin olarak okunabilmesi ve (umursayanlar elbette var). özgün bir yapıtın sahip olduğu değerleri TARTIŞILMASI GEREKEN ÇEVİRİ içermesi, yani yazınsal bir bütün KARARLARI… yaratmasıdır. Bu bölümde Küçük Prens’in yaşadığı Böyle bir bütünsellik içinde ulaştırılan asteroidin bir Türk astronom tarafından kitaba, dolayısıyla çeviriye çocuğun keşfedildiği, astronomun keşfini anlatmak için gittiği yaklaşımını ele alırsak çocuğun okuma Avrupa’da kıyafeti nedeniyle ilgi görmediği, ancak davranışları, çeviri sürecindeki kararları da etkiler. bir diktatörün halkı batılılar gibi giyinmeye zorladığı ve uymayanlara ‘KÜÇÜK PRENS’ NE ANLAM TAŞIR? ölüm cezası verileceği ve bunun sonucunda astronomun bu kıyafetlerle gidip bildirisini İlk kez İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, 1943 yılında yayımlanan, Küçük Prens’te sunduğu ve alkışlarla kabul edildiği anlatılıyor. Exupéry, İkinci Dünya Savaşı’nın yarattığı korku, umutsuzluk ve yıkımların getirdiği Okurun çocuk olduğunu ve alımlama açısından sorunlar yaşayacağı ve bu duygulardan da yola çıkarak evrensel değerlerin çöküşünü hüzün ve melankoli yüklü bir diktatörün kim olacağı, diktatörün ne demek olduğu sorularına nasıl yanıt vereceğinizi biçimde yansıtır. bilmeniz gerekir. Çocuk için fantastik yönü daha öne çıkan metin, yetişkinlere felsefi yönüyle seslenir. Biliyorsanız ve sonuçlarına hazırlıklı iseniz buradaki amaç bellidir. Hedef kitlenize belli Bu nedenle iki perspektifli (hem çocuğa hem de yetişkine seslenen) olarak ele alınabilir. düşünceleri yerleştirmek istediğiniz açıktır. Metin, ana çizgisini Küçük Prens’in gezegenler arası yolcuğu üzerine belirler. Bilmiyorsanız bu daha vahimdir çünkü kültürel olarak bir sorun yarattığınız bilincinde Gezegenler, yitirilen değerlerin ve bu değerleri yitirmeye yol açan hırs ya da değilsiniz demektir ve bu durum tehlikelidir. saplantıların imgesel yansımasıdır. Tüm çocuk edebiyatı çeviri kuramları şunu açık ve net söyler: Kralın gezegeni otorite tutkusunu, sanatçının gezegeni, kendini beğenmişliği ve Çocuk kültürel olarak savunmasız bir varlıktır. Çevirmen (yayıncı ve editör de) bu sanatçının toplumla yitirmiş olduğu iletişimsizliği, sarhoşun gezegeni, umutsuzluk ve konuda çocuğa karşı sorumludur ve onun kafasında, kültür dünyasında bir değer olan buna dayanan unutma isteğini, işadamının yaşadığı gezegen, amaçsız sahip olma varlığı olumsuzlayacak tanımlamalardan kötü etkilenecektir. tutkusunu, fenercinin gezegeni anlamsız ve sorgulamaksızın yerine getirilen görev Başka kültürün yazarı bu düşünce ve bakış açılarına sahip olabilir ancak bu metni duygusunu, coğrafyacının yaşadığı gezegen ise bilimi kimin için yaptığını unutan bilim kendi dilinize çevirirken çevirmen, kaynak metne sadakat değil, hedef kitlesini adamını ve bilim anlayışını sembolize eder. koruyacak bir anlayışa sahip olmalıdır. Son gezegen ise Dünya’dır ve Dünya insanların kendi değerlerinden daha çok Tüm kuramlar bu konuda çocuktan yana ve kültürel olarak savunmacı olunması giysileriyle anlam ve değer kazandıkları, biçimin özden daha fazla önemli olduğunu gerektiğini söyler. Ayrıca kitabın kaynağı olan ülkede ve diğer ülkelerde bu tür metinlere yansıtan bir imge görünümündedir. her zaman müdahale edilmiştir. Kendi çocuk edebiyatı çeviri tarihlerine bakarlarsa Metin ana mesajını sevgi ve emek üzerine yoğunlaştırır ve bu imge Küçük Prens’in bunu çok açık göreceklerdir. kendi asteroidindeki “gül”üyle anlam kazanır. İşin ilginç yanı Küçük Prens telifli kitap olarak yayımlanırken çeviri süreçlerine kaynak Ancak çok kez gözden uzak tutulan bir özellik de metnin melankolik bir yoğunluk ülke yayıncıları tarafından müdahale edilmiş ve metnin bu bölümünün sadakatle içermesidir. Küçük Prens, metnin sonunda yılana gider. Bu, ölüme yolculuğu simgeler gibidir. çevrilmesi talebi iletilmiştir. Exupéry’nin savaş sonrası, uçağıyla Akdeniz’e açılıp dönmemesi (kayboluş) bir Tüm bunlar yaşanırken kitap Türkiye’de kutsal kitap muamelesi görmüş değeri biçimde bunu çağrıştırır. öylesine abartılmış ki sanki ülkenin en önemli metni olarak tanımlanabilmiştir. DOĞAL OLMAYAN NE? İLGİNÇ SAPTAMALAR… Küçük Prensi günde beş vakit okumak okuru cennete götürecekmiş gibi bir algı (!). Buraya kadar normal bir süreci yaşıyoruz. Normal olmayan ise çeviri yaklaşımları ve Küçük Prens, Fransa’da tek bir yayınevi tarafından yayımlanmaktadır. yayıncılık anlayışları. Türkiye’de ise bilinen rakam 204. Ulaşılamayan kitapları da dahil edersek Bir digital kitap pazarlama şirketinin arama motoruna “Küçük Prens Exupéry” yazdığınızda muhtemelen 300 yayınevi tarafından yayımlanmaktadır. Bu, yayıncılık açısından karşınıza çıkan sonuç çok şaşırtıcı: 56875 ürün yazıyor. Dehşet verici bir rakam. bakıldığında övünülecek bir görüntü değildir. >> 3 Temmuz 2025 13