Catalog

“Emek sahiplerinin uzun soluklu özgün çabalarıyla yaratılan kitap dünyasının içine adeta serseri mayınlar salındı” Basılı kitabın yan ürünleri olan dijital yayınlar okurluk Öykülerde önemli bir mesele olarak karşımıza çıkan n deneyimini çeşitlendirmesi, kolaylaması açısından mutlaka konulardan biri de teknoloji ve yapay zekânın sosyal yaşa- olumlu gelişmeler. Ancak hak düzenlemeleri, yasal koşulla- mımıza, akademiye, eğitime ve yayıncılık alanına etkisi. rı yeterince çalışılmamış, küresel tüketime eksik gedik su- Söz konusu bu değişim, yazarlığın ve okurluğun bugü- nulmuş dijital yayıncılık ve peşi sıra yapay zekâ kullanımı nü ve geleceğine ilişkin bize neler söyler? çok ciddi sorunlara, ihlallere neden oluyor. Sanıyorum teknoloji insanı tembelleştiriyor. Komik bir Yayınevlerinin, yazarların, editör, çevirmen, çizer gi- paradoksun özneleri olduk: Bizim yerimize her işi yapabi- bi emek sahiplerinin uzun soluklu özgün çabalarıyla yaratı- len makinelerin, çiplerin, parçacıkların yarattığı mucizeler lan kitap dünyasının içine adeta serseri mayınlar salındı. İn- sayesinde bedenen ve zihnen gitgide yavaşlıyoruz. Öte yan- ternete yüklediğiniz her metnin, her ses ve görüntünün geri dan da aşırı hızdan serseme dönmüş durumdayız. Neye ye- alınamaz biçimde ortak “meta”ya dönüşmesi, hem kurum- tişeceğimizi, neyi öğrenip hemen yaşamımıza katmamız ge- sal hem de kişisel haklar açısından büyük tehlike. rektiğini şaşırıyoruz. ‘GÜNÜMÜZDE GENÇLER, TEKNOLOJİNİN ‘ESİR DÜŞMÜŞ BİR TOPLUMDA OKUMA HEM GELİŞTİREN KULLANICISI HEM DE KÜLTÜRÜNDEN SÖZ ETMEK OLANAKSIZ. ÜZERİNDE OYNANAN DENEKLERİ’ SANSÜRÜN VE TOPLUMSAL İZDÜŞÜMÜ Teknolojiyle iç içe büyüyen bu kuşağın kitaplarla ilişki- n OTOSANSÜRÜN ŞAHLANDIĞI AKILLARA sini nasıl değerlendiriyorsunuz? Teknoloji ve edebiyat / kitap ZARAR BİR SÜREÇ YAŞIYORUZ’ arasındaki denklem bugün için nasıl kurulabilir? Kitap boyunca “okuma kültürü” sık sık üzerinde duru- n Teknolojiye yakınlığımız insan olmamızla ilintili, evrensel lan noktalardan birisi. Türkiye’de okuma kültürünün bugün- bir güdü. Ateşi kontrol edebildiğimiz yüz binlerce yıl öncesin- kü durumunu nasıl görüyorsunuz? den beri merak etmek, denemek, yaşamı kolaylamak en temel Okuma kültürü, yayımlama özgürlüğü temelinde yükselen davranışlarımızdan. bir yapı. Yayımlama özgürlüğünü sağlayansa düşünce ve ifa- Günümüz olanaklarında gençler, teknolojinin hem geliştiren de özgürlüğü. kullanıcısı hem de üzerinde oynanan denekleri. Ülkemizde sansürün ve toplumsal izdüşümü olan otosansü- Teknoloji gibi kitapları ve edebiyatı da çılgınca tüketmeleri- rün şahlandığı akıllara zarar bir süreç yaşıyoruz. ni beklemiyorum elbette. Ancak aşırı hızdan başları dönüp düş- Hapishanelerinin düşünce suçlularıyla dolduğu; yazarların, tüklerinde, edebiyat onlara dinlenecekleri, yeniden başlama gü- yayıncıların, kitapların yargılandığı; okuldan aileye, kitabevle- cünü toplayacakları sessiz döşekler sunabilir. rinden dağıtımcılara kadar siyasi kutuplaşmaya esir düşmüş bir Hoşlandıkları ya da merak ettikleri her konuda güvenli, koru- toplumda okuma kültüründen söz etmek olanaksız. naklı, sakin deneyim kazanma olasılığını sunabilir. Okuma kültürünü zenginleştirecek, geliştirecek olan nitelik- Teknolojiyle kitapların karşılaştırılması, biri seçilebilir sanıl- li yayıncılığın, kapsayıcı çeşitliliğin yerini birtakım makamlar- ması çok yanlış. Birbirini harika biçimde destekleyen koşut iki ca denetlenerek “uygun bulunan” ya da siyasi erkin güdümün- ALARA BEYKAN edimden söz ediyoruz. de yazılan “uygun kitaplar” alıyor hızla. ‘HAYAL ÜRÜNÜ DE OLSA ÖYKÜNÜN Bu sorun sadece bizde yaşanmıyor; ABD başta olmak üze- Gençlik edebiyatı dikte etmez, doğru yolu göstermez; okuru- re birçok ülkede yayıncılar, yazarlar, okul ve halk kütüphanele- GERÇEĞİ, GERÇEĞİN ACI TATLI na sadece yeni bakış açıları, körpe duygular, kafa karıştıran so- ri yasaklarla, hak ihlalleriyle mücadele ediyor. İZDÜŞÜMLERİNİ YANSITMASI ÖNEMLİ’ rular, peşinden koşacağı ideallerin ipuçlarını armağan eder. Öykülerde yer alan öğretmen, ebeveyn ve arkadaş figür- Gençliğin tüm barikatları yıkabilecek cesareti işte bu içsel n ‘GENÇLİK EDEBİYATI, OKURUNA YENİ BAKIŞ leri gençlerin yaşamındaki destek ve baskı unsurlarını bir güçlenmeyle büyür. AÇILARI, PEŞİNDEN KOŞACAĞI İDEALLERİN arada sunması bakımından önemli. İPUÇLARINI ARMAĞAN EDER’ ‘GENÇLİK EDEBİYATININ OKUYUCULARI Kimi için yakın çevresi kimi için okul kimi içinse bir ma- Yaşasın Kitap!’taki öykülerin hem bireysel hem toplum- n ATEŞ GİBİDİR. BU, BİR YAZAR İÇİN halle özgürleştirici veya kısıtlayıcı bir işlev üstleniyor. sal meseleleri içerisinde barındırdığı söylenebilir. GERÇEKÜSTÜ BİR AYRICALIKTIR.’ Siz öykülerde bu dengeyi (destek olmakla baskı kurmak Toplumdan ve bugünden uzak durmayan, uzak bir yere Genç kuşakların hızla değişen değerler sistemi ve dilini n arasında) geliştirirken nelere dikkat ediyorsunuz? düşmeyen karakterler ve kurgular söz konusu. yakalamak bir yazar olarak size ne tür alanlar açıyor? Sadece gerçek olmasına, gerçeği yansıtmasına dikkat ediyo- Peki gençlik edebiyatı, sosyal değişimleri yansıtmakta nasıl Bu durum edebiyatı nasıl etkiliyor? rum. Hayal ürünü de olsa öykünün gerçeği, gerçeğin acı tatlı iz- bir rol üstlenir? Siz bu konuda nasıl hareket ettiniz? Tıpkı gençlik gibi hissetmemi sağlıyor. Bir anda heyecan düşümlerini yansıtması önemli. Ben ortaokul yıllarında kitap okumaya direnen biriydim. Li- veren hayallerin fırtınasında çılgınca uçuşuyor, hemen sonra Yaşamda hiçbir şey sürekli iyi ya da sürekli kötü ilerlemiyor. se yıllarımda edebiyatın birçok türünün yanı sıra felsefe oku- dünyayı omuzlarımda taşıyormuşçasına bitkin ve bezgin İyinin iki adım gerisinde kötü, karanlığın önünde onu ışığa bo- mayı da sevdim. buluyorum kendimi. ğacak aydınlık var. O erken yaşlarımda zihnimde gerçekleşen ve beni güçlendi- Gecenin sessizliğinde karanlıktan korkmakla öğle güneşinde Sevincin heybesi hüzünlerle dolu, en tutkulu aşkların gölge- ren, farklılaştıran bu sessiz devrimin mimarı, hem bana hiç bas- sıcaktan kavrulmak arasında eşzamanlı hareket edebilen bir sinde ayrılık acısı gizli. Bunu en çabuk fark etmesi gerekenler- kı yapmadan kitaplar öneren ablalarım ve Türkçe öğretmenim- yolcu gibiyim. Bu doğal gelgitlerle işleyen zihinsel yolculuk se gençler. Çünkü sürekli kısıtladığımız, kontrol altında tutma- di, hem de okuma denemeleri yapmaktan korkmamamdı. bana yaşama sevinci veriyor, beni gençlerin keskin bakışları ya çalıştığımız yaşam deneyimleri, onların bu basit diyalektiği Edebiyatın okura sunduğu karakterlerin nasıl birer yaşam kı- karşısında özgür kılıyor. anlamalarına, içselleştirmesine izin vermiyor. lavuzu işlevi görebildiğini, bazısının ömürlük hayali ilişkilere Sözcüklerin, kurguların, dizelerin dillendirdiği tüm duyguların, Malum bizimki, gençlerin özgürlüğünü sevmeyen, onları ta- dönüşebildiğini, umut ve güvenle sarmaladığı gelecek endişele- insani hallerin her koşulda sadık taraftarı olmamı sağlıyor. hakküm altında tutarak ille de kendileri gibi yaşamalarını bek- Gençlik edebiyatının okuyucuları ateş gibidir; yaklaştığımız leyen bir toplum. Oysa gençlerle her şeyi konuşabilmenin, ken- rini nasıl savurup uzaklara attığını bizzat yaşadım. oranda birlikte erir, dünyanın muhteşem potasına birlikte di istedikleri oranda yaşamı olabildiğince birlikte deneyimle- 12 yaş üstü ilkgençlik yıllarındaki nitelikli edebiyat okuma- menin gücü bambaşka. larının bir zırh gibi koruyan, kollayan etkisi yabana atılmamalı. akarız. Bence bu, bir yazar için gerçeküstü bir ayrıcalıktır. n VLADİMİR SOROKİN’DEN ‘MANARAGA’ ünyada, kurtarılan ve müzelerde korunan az sayıda yapıt Kısa sürede Avrupa’nın da en çok aranan şeflerinden biri haline dışında artık neredeyse hiç basılı kitap yoktur. gelir. Ancak bu işin doğası gereği sürekli risk altındadır; rakipleri, D Ancak kitapların mükemmel bir yakıt olduğu keşfedilince, yasalar ve kitap yakma sanatının giderek daha karmaşık hale “Mutfak” adlı yeraltı örgütü tarafından yeni ve yasadışı bir iş alanı gelmesi onu zor durumlara sürükler. doğar: Book’n’grill. Çağdaş Rus edebiyatının özgür ve aykırı sesi Vladimir Sorokin Bu elitist ve illegal etkinliklerde, zengin müşteriler için kitapların 2037 yılında geçen distopik romanı Manaraga’da (Çeviren: Eyüp nadir, eski ve ilk baskıları kömür olarak kullanılarak üzerinde gurme Karakuş / Can Yayınları) kitapları ve edebiyatı nelerin beklediğini yemekler pişirilir. sorguluyor. Başkarakter Geza, bu tehlikeli ve prestijli mesleğin önde gelen n ustalarındandır; hangi klasiklerin ve baskıların hangi yemeklerle Manaraga / Vladimir Sorokin / Çeviren: Eyüp Karakuş / uyumlu olduğunu, hangilerinin en iyi lezzeti verdiğini bilen, seçkin book’n’grill şeflerinden biridir. Can Yayınları / 224 s. / 2025. 18 Aralık 2025 13