Catalog

2025’ten 2026’ya yolculuk kitapları Merhaba! Zaman bizi yolculuklara çıkarır. 2025 yılının bize sunduğu yolculuk belki gelecekte yazılır ve bizler neleri görüp neleri görmediğimizi o metinlerde anlarız. Bu yazımızda 2026’nın yolculuğu başlamadan yolculuk kitaplarıyla sizleri buluşturmak ve bu alanın ne denli önemli olduğunun altını çizmek istedim. Bu kitapları okurken geçmişte ve yakın dönemde çocuğa sunulan yolculukların hangi içeriklerle donatıldığını göreceksiniz. Tarihsel süreç içinde bu kitaplara baktığımızda güzellikleri görmek, anımsamak, bakmak, tarihin tanıklığını yapmak, hatta yaşamın tanıklığını yapmak olası diye düşünüyorum. ‘NİLS VE UÇAN KAZ’ Nobel ödüllü ilk kadın yazar Selma Lagerlöf’e İsveçli çocuklar için coğrafya kitabı olarak kul- lanılmak üzere bir kitap siparişi verilir. Kitap 1906’da iki cilt halinde piyasaya çıkar. Ama salt coğrafya kitabı olmanın ötesinde ya- ramaz bir çocuğun cezalandırılması sonucu uzun bir yolculuğa çıkışı; yaşamı, doğayı, can- lıları tanıması, anlaması ve olgunlaştıktan son- ra cezasından arınmasını anlatır. Nils Holgersson, İsveç’te bir çiftlikte yaşayan yaramaz, tembel ve dahası hayvanlara eziyet etmekten hoşlanan 14 yaşlarında ergen bir ço- cuktur. Nils, yine bir gün evde Cüce Büyücü’yle (Cin) karşılaşır ve ona kötü davranır. Cüce Büyücü, Nils’i bu saygısızlığı nede- niyle bir parmak çocuk boyutuna getirir. Bu öykünün genç okuyucular tarafından kolayca anlaşılma- Bu sürece aykırı davranan bir tek genç salyangoz var- onun ceza yolculuğuna çıkışının ön hazırlığıdır. Bir kazın sını sağlamıştır. Kitap masumiyet, cesaret, zekâ ve sevgi- dır ama o da bu sorularıyla ve genele ters düşmesiyle bir sırtında başlayan yolculuk ilk hedefi olan İsveç’in her ye- nin sembolik bir klasiğidir. süre sonra toplum dışı kalmaya başlar. rini tanıma işlevini yerine getirir. Toplum dışılık bir canlı için en dayanılmaz yaşam biçi- ‘KÜÇÜK KARABALIK’ Küçüldüğü için hayvanlarla iletişim kurma yeteneği ka- midir. Ya kalıp mücadele edersin ya da yola çıkıp arayış- Özgürlük arayışı, kendini ve doğayı keşfetme cesareti, zanan Nils onların yaşam mücadelesinin, dayanışma kül- larını gerçekleştirmeye çalışırsın. Arayışını tamamlayan farklılıkları kabul etme, sorgulama içeren kitaplardan bir türünün tanıklığını yapar; yanı sıra dış dünyadan gelen kendini de gerçekleştirir. diğeri Küçük Karabalık’tır. kötüyle başa çıkmanın yollarını da öğrenir. Salyangoz yolculuğu esnasında birçok canlı ile karşıla- İçinde yaşadığı havuzun dışındaki dünyayı merak eden Bütün erdemleri kendinde toplamayı beceren Nils eve şır ve onlara niye yavaş olduğunu sorar. ve bu merak yüzünden annesi ve diğer balıkların itirazları- döndüğünde bağışlanma ile ödüllendirilir. Artık büyümüştür. Aldığı yanıtlar onu doyurmaz. Sormayı sürdürür ama bu na karşın tehlikeli bir yolculuğa çıkan Samet Behrengi’nin yolculuğunda başka şeyleri de fark etmeyi öğrenir. Doğa- ‘OZ BÜYÜCÜSÜ’ Küçük Karabalık’ı yol boyunca farklı canlılarla tanışır ve yı keşfetmeye, dahası insanı tanımaya başlar. Küçük Dorothy, teyzesinin yanında tatsız bir şehir olan hayatı, korkusuzluğu öğrenir. İnsan, onun türü için en tehlikeli varlıktır, çünkü insan Kansas’ta yaşarken şiddetli bir kasırga çıkar ve onu evin ‘IŞIN ÇAĞI ÇOCUKLARI’ yürürken ayağının altında kalabilecek canlılara özen gös- köpeği Toto ile çok uzak yerlere götürür. Gülten Dayıoğlu’nun kaleme aldığı kitap, uzaya yolcu- termez ve bu yüzden salyangozlara basar ve onların ölü- Götürüldüğü yer fantastik bir yer olan Oz Ülkesi’dir. luk yapan bir grup çocuğun maceralarını anlatır. müne neden olur. Oysa biraz daha yavaş olabilselerdi ve Dorothy’nin bütün özlemi evine, Kansas’a dönmektir. Ku- Bilim ve teknolojinin geliştiği bir çağda, çocuklar bu etraflarında olanların farkına varabilselerdi onlar yaşama- zey Cadısı, ona tek çaresinin zümrüt şehirde yaşayan yolculukta büyüleyici olaylarla karşılaşır, farklı gezegenleri ya devam edebilirlerdi. güçlü Oz Büyücüsü’nü bulmak olduğunu söyler. keşfederler. Bilimkurguyu çocukların hayal dünyasına ta- Sonuç olarak Jules Verne’in kitaplarından (80 Günde Dorothy yola çıkar. Yolculuğunda ona beyni olmadığı- şıyan ve bilimin önemini vurgulayan bir yapıttır. Devrialem, Arzın Merkezine Seyahat, Aya Yolculuk) başla- nı düşünen Korkuluk, kalpsiz olduğunu düşünen ve ken- yarak Robinson Crusoe, Don Kişot’a uzanan çizgide ya- dine kalp arayan Teneke Adam, görünüşünün tersine ce- ‘YAVAŞLIĞIN ÖNEMİNİ ANLAYAN zılan kitapların büyük kısmı yolculuk içerir. sareti olmadığına inanan ve onu arayan Korkak Aslan eş- SALYANGOZ’UN HİKÂYESİ’ Yolculuk dediğimizde sadece bir yerden bir yere gitmek- lik etmektedir. Dört arkadaş Büyücü’nün isteklerini yeri- Bu diyarda yaşayan genç bir salyangoz vardır ve o ardı ten söz edilmez. Yolculuk yaşamdır. Yola çıkan yaşamı an- ne getirirler ama sonuçta asıl öğrendikleri şudur: Aradık- ardına sorular sormaktadır: lamak üzere bu serüvene başlamıştır. Serüven kendini keş- ları şeyler aslında zaten kendi içlerinde vardır. Buna ken- “Niye benim bir adım yok? Başka canlıların ve bitkilerin fetmekten başlar; doğayı, insanı keşfetmeye kadar uzanır. dini keşif yolculuğu diyebiliriz. adı var ama? Niye biz yavaş hareket ediyoruz? Böylesine Yolculuk kitaplarının çocuğa dönük önemli katkısı, yola Kendini keşfetmek öte yandan yuvasını da keşfetmek sessiz ve yavaş olmak bizi tehlikeye düşürmüyor mu?” çıkanla yaşadığı maceralar sonucunda kendisinin de bir anlamına gelir. O zaman yapılacak olan geriye dönüştür. Soru sormayı bilmeyenler yanıtlamayı da bilmezler. Bu Kitap aynı zamanda yetişkin otoritesini de sorgular çünkü katarsis yaşamasıdır. sorulara yanıt bulamazlar ve bunun böyle gelip böyle gi- Düşünsenize kendini keşfetmek, barış anlaşması yap- Oz Büyücüsü bir sahtekârdır. deceğini söylerler. Kabullenmek kadar tehlikeli bir durum mak, yaşamı anlamak onunla iletişim kurmak ne kadar Öyküsünü abartısız dille anlatan Baum, doğrudanlığı yoktur. Kabullenmek arayışı yok eder. Kabullenmek sa- sayesinde çocukla sağlıklı bir ilişki kurmuş ve bu özelliği vunmasızlıktır. Arayış yok olunca keşfedişler yok olur. önemlidir. n OSCAR WILDE’DAN ‘CİDDİ OLMANIN ÖNEMİ’ rlandalı dâhi yazar Oscar Wilde (1854 / 1900), Victoria Dönemi’nde Wilde’ın kaleminden çıkan her şey gibi göz alıcı bir zekâ, sivri dil, ha- edebi zekâsı, ince alaycılığı ve sıradışı yaşantısıyla 19. yüzyıl este- zırcevaplıkla dolup taşar. Form olarak sosyete komedyası olsa da bu tizm hareketinin Britanya’daki en tanınmış temsilcisi haline geldi. türün kemikleşmiş karakterleri Wilde’ın elinde yenilenir, çehre değiş- İ tirir. Aldatmacalar nezakete karışırken “gerçek”le kurgu iç içe geçer. Şiir, öykü ve oyunlarının yanı sıra Dorian Gray’in Portresi adlı roma- Salt eğlencelik olanı estetik kılma gücü, Wilde’ın alametifarikası, bu nıyla ün kazandı. Dönemin katı ahlak anlayışının sonucu olarak cinsel oyuna da damgasını vurmuştur. Ciddi Olmanın Önemi, Wilde’ın hapse yönelimi nedeniyle yargılanıp iki yıl hapse mahkûm edildi. girmeden önce yazdığı son oyundur. n Hamit Çalışkan’ın çevirisiyle Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tara- fından yayımlanan Ciddi Olmanın Önemi adlı yapıtı, usta yazarın “piya- Ciddi Olmanın Önemi / Oscar Wilde / Çeviren: Hamit sa” için yazdığı dört komedyadan biridir. Çalışkan / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / 112 s. / 2025. 10 18 Aralık 2025