Catalog

Romanın kahramanlarının sorumluluk duygusunun hep öne Cephedeki ve de cephe gerisindeki izlenimlerini, yaşadıkla- gözler önüne serer: “Evini seviyorsan, evini,/ Bir Rus olarak çıktığı bir anlatım egemendir romanda. Sorumluluk duygusunu yetiştirildiğin,/ Direği bel vermiş bir tavan altında/ Beşiğine rını, gördüklerini, geçmişin sorgulanmasını, anılar, belgesel ve derinlemesine ele alınır. gömülüp uyumuştun hani,/ Her şeyi seviyorsan evinde/.../ kurmacayı iç içe geçirerek romana dönüştürür. Yaşayanlar ve Çarktaki bir dişli için sorumluluk yoktur ama insan bir kez in- Alman erleri yürüsün istemiyorsan,/ Emektar masada Ölüler de bu yönde çok sürükleyici bir romandır; bir bakıma san olduğunda olan biten her şey için kendi vicdanına hesap ver- onlar otursun,/ Bahçende dalları kırsın/ İşte bütün bunları Simonov’un cephedeki izlenimlerinin, yaşadıklarının, tanıklık- me görevini kabul eder. istemiyorsan larının romana dönüştürülmüş halidir. Eskiden olanlar için hep başkasını suçlayanlar giderek ken- // Anacığını seviyorsan anacığını/.../ Unutmadıysan sevgili YENİ BİR ‘SAVAŞ VE BARIŞ’ OLARAK di sorumluluklarının farkına varan bireylere dönüşür. İzlenim- babacığının/ Kollarında tutup salladığını seni/.../ Ve teslim ler, olayların gelişimi, tepkiler, davranışlar kahramanların için- DEĞERLENDİREN ÜÇ CİLTLİK KÜLT etmek istemiyorsan/ Birlikte yürüdüğün hayat yolunda/ de bulundukları tutum, davranışlarını da belirler. O onca sevdiğin ve uzun bir süre/ Sarmaya cesaret edemediğin YAPITI: ‘SİLAH ARKADAŞLARI’ sevgiliyi/.../ İşte ocağını, karını, anacığını,/ Yurt deyince Yaşayanlar ve Ölüler’de (1959), genç bir askeri gazeteci Silah Arkadaşları (1952) romanı, Simonov’un adını dünyaya akla gelen her şeyi/ Bırakmak istemiyorsan Almanın/ olan Vanya Sintsov, savaşmak için ön saflarda yer alır. Yarala- duyuran, pek çok dile çevrilen ünlü üçlüsünün ilk kitabıdır. Bu Cehennem kusan silahına /.../ Hakla kendine düşeni-bir kişi nır. Esir düşer, hayatta kalma garantisi olan parti kartı ve kim- üçlü, her yayınlandığı ülkede çok büyük ilgi görmüş, yeni bir bile olsa düşmanın!...” lik belgeleri olmadan kaçar. Bir asker olarak resmi statüsünü Savaş ve Barış (Tolstoy) olarak değerlendirilmiştir. 1942’de yazılan bu uzun şiirde evini, sevdiğini, ailesini, her kendi eylemleriyle kurtarmak için verdiği mücadele onu birlik- ‘VUR KENDİNE DÜŞENİ’ şeyini Alman askerlerine vermek istemeyen, onun için de düş- ten birliğe, yoldaştan yoldaşa sürükler. Cemal Süreya’nın Fransızcadan çevirdiği, Attilâ Tokatlı’nın man askerinin yok edilmesini savunan dirençli bir ses vardır. Kostantin Simonov, romanlarında, oyunlarında, denemele- hazırladığı Sovyet Şairleri Antolojisi’nde (1963) yer alan Savaşların, ölümlerin, acıların, gözyaşlarının olmadığı, ol- rinde, röportajlarında tüm yapıtlarında hep savaşın yıkıcı etki- lerini, Sovyet halkının mücadelesini işler. “Vur Kendine Düşeni” şiiri de savaşı, acımasızlığı, acıyı mayacağı günleri bekleyelim, gelir belki! n PAUL LYNCH’TEN ‘PEYGAMBERİN ŞARKISI’ Bir ağıt ve bir direniş mektubu! 2023 Booker ödülü sahibi İrlandalı yazar Paul Lynch’in romanı Peygamberin Şarkısı (Çeviren: Mert Doğruer, Deli Dolu) sadece bir distopya değil, aynı zamanda yaşadığımız dünyanın insani krizlerine karşı yazılmış, umudu da içeren bir ağıt ve bir direniş mektubu. Her ne kadar olaylar İrlanda’da da geçiyor olsa da dünyanın herhangi bir ülkesinde şu an yaşanan ya da yarın yaşanabilecek kadar gerçek. Lynch, özgürlük, aile, inanç ve bilim gibi temaları ustalıkla örerek okuyucuyu hem zihinsel hem de duygusal bir yolculuğa çıkarıyor. Margaret Atwood’un romanındaki Offered İLKİZ KUCUR karakteri de tıpkı Eilish gibi sessiz bir isyanda, direniştedir. BİR ANDA YOK OLABİLECEK Bir başka roman da George Orwell’in DEMOKRASİ VE İNSAN HAKLARI! 1984’üdür. Peygamberin Şarkısı, 1984’ün Paul Lynch’in romanı Peygamberin Şarkısı’nda, “özgürlük”, günümüzde yaşama geçmiş hali gibi. soyut bir kavram olmanın ötesine geçer. O artık ulaşılması ge- Bu kez propaganda dili yerini sessizliğe reken ve bunun için de mücadele edilen bir alandır. bırakmıştır. “Bilim ve inanç arasındaki gerilim”, ana kahramanımız Eilish’de 1998 Nobel Edebiyat Ödülü’nü vücut bulur. Bir yandan akılcı olmaya çalışırken diğer yandan da kazanan Jose Saramago’nun Körlük yaşanan olaylar karşısında metafizik bir anlam arayışına girer. adlı yapıtındaki insanların insanlıklarını Yazarın dili yoğun, şiirsel ve zaman zaman da bilinç akışı yitirmesiyle ortaya çıkan atmosfer ile tekniğine yaklaşır. Romanın atmosferi, okuyucuyu boğucu bir Peygamberin Şarkısı’nın klostrofobik gerçekliğe çekerken aynı zamanda karakterlerin iç dünyasına ortamıyla yaratılan distopik atmosfer ne sokmayı da başarır. Kullandığı metaforlar ve semboller, romanı kadar da çok benzeşiyor. sadece bir anlatı olmanın ötesine taşır. Tek fark, birinde körlük fizikselken Kitabın son satırlarını okuduğumuzda aklımızda kalan günü- diğerinin sessizliği de o kadar duygusal müz dünyasında hangi toplumda olursa olsun -ister Batı ister bir körlüktür. Doğu; tüm ülkeler için geçerli- bir anda yok olabilecek demok- 2024 Nobel Ödülü’nü kazanan Güney rasi ve insan haklarının önemidir. Koreli Han Kang’ın Çocuk Geliyor roma- Demokrasinin kırılganlığını ve insan haklarının savunulma- nı da Peygamberin Şarkısı gibi sessizliğin sının ne denli yaşamsal olduğunu Paul Lynch bir kez daha ha- ve tanıklığın yükünü sorguluyor. tırlatır. Bu noktada aslında Paul Lynch’in Peygamberin Şarkı- Kitaptaki en önemli özelliklerden bi- sı, bir şarkıdan öte bir çığlıktır. Sessizleştirilmeye çalışılanların, ri de kuşkusuz dilidir. Noktalama işaret- susturulanların, yok sayılanların sesi. leri göz adı edilir. Bu da uzun ve kesinti- siz cümlelerle karakterlerin düşüncelerini ANNELİK VE DİRENİŞ! okuyucuya nefes almadan aktarır. Romanın ana karakteri Eilish, annelik ve direniş kavramları yazıda söz edilmeyen yapıtlarla da karşılaştırmalı olarak oku- Bu da bize bir başka İrlandalı yazarın kült yapıtını anımsatır. üzerine inşa edilmiştir. Bu nedenle her eylemi annelik duygu- malar yapmak daha derinlikli bir inceleme ortaya çıkaracaktır. James Joyce’un Ulysses’inde de özellikle son bölümde Molly suyla yoğrulur. Sahip olduğu politik korkunun temelinde de bu 1- Peygamberin Şarkısı, Paul Lynch, Çev. Mert Doğruer, Bloom gibi bu kitapta da Eilish, yazım kurallarına dikkat etme- annelik duygusu ve çocuklarını koruma içgüdüsü vardır. Deli Dolu, 2024. den kurulu cümleler ile sürer gider. Bir bilim insanı olması başlangıçta yaşadıklarını akıl ve bel- 2- Damızlık Kızın Öyküsü, Margaret Atwood, Çev. Sevinç li bir düzen üzerinden yorumlamasına neden olacaktır. Ancak DİSTOPYA MI YAŞAMIN KENDİSİ Mİ? Altınçekiç, Özcan Kabakçıoğlu, Doğan, 2021. zaman içinde ülkedeki çöküşü gördükçe aklın artık bir işe yara- Bir başka Nobel ödüllü yazar, Japon asıllı İngiliz Kazuo 3- 1984, George Orwell, Çev. Armağan İlkin, Kelebek, 1983, madığını anlayınca da kaosa sürüklenir. Ishiguro’nun Beni Asla Bırakma romanı da Peygamberin 4- Beni Asla Bırakma, Kazuo Ishiguro, Çev. Mine Roman sona yaklaşırken Lynch’in kitabın girişine koyduğu Şarkısı gibi aslında bir distopyadır. Ama burada en büyük Haydaroğlu, YKY, 2021. İncil ve Bertolt Brecht’in cümlelerinin anlamını kavrarız. Çün- fark Isigura’nın romanı bilimkurgu iken Lynch’in yapıtında 5- Körlük, Jose Saramago, Çev. Işık Ergüden, Kırmızı Kedi, 2017. kü o artık sadece çocuklarının değil toplumun da annesidir. anlatılanlar yaşayan ve teknelerle ülkelerini terk etmek zorunda 6- Çocuk Geliyor, Han Kang, Çev. Göksel Türközü, April, 2023. Şimdi geleceği kurma zamanıdır. Göç bu noktada başlar. Be- kalan onca insanın yaşadığı bir dünya kadar gerçektir. 7- Ulysses, James Joyce, Çev. Fuat Sevimay, Kafka, 2019. lirsizlik, denizin kıyısında nelerle karşılaşacakları ile bilinme- Bu nedenle de Peygamberin Şarkısı’nın distopya olarak ta- yene bir yolculuktur bu. 8- Sütçü, Anna Burns, Çev. Duygu Akın, İthaki, 2020. nımlanmasına şerh koymak istiyorum ve bu değerlendirmeyi Lynch, karakterini sessizlik ve tanıklık arasındaki gerilimle 9- Koloni, Audrey Magee, Çev. Niran Elçi, Deli Dolu, 2022. yapanlara Suriye’yi işaret ediyorum. kurar. Eilish, hem bir anne hem de bir tanık olan roman kahra- 10- Biz, Yevgeni Zamyatin, Çev. Algan Sezgintüredi, Versus, 2016. Başta yazarın kendisi olmak üzere birçok okuyucu ve eleştir- manıdır, söylenen de annelerin sessiz ağıtıdır. 11- Karanlığın Yüreği, Joan Conrad, Çev. Sinan Fişek, Dost men gibi bence de olayın geçtiği yeri kendi ülkesi, İrlanda ola- Kitabevi, 1982. DİRENEN AKRABA KİTAPLAR! rak seçmesi ise bugün Suriye’nin yaşadıklarının her an bir Batı 12- Parçalanma, Chinua Achebe, Çev. Nazan Arıbaş Erbil, Edebiyat dünyasında bazı kitaplar arasında yakın akrabalık ülkesinin de başına gelebileceğini göstermektir. İthaki, 2011. ilişkisi olduğuna inananlardanım. Bu makalede Peygamberin Şarkısı ile birlikte incelediğimiz 13- Cesur Yeni Dünya, Aldous Huxley, Çev. Ümit Tosun, Peygamberin Şarkısı ile benzer konuları işleyen kitaplara kitapların dışında kitaplığımda yer alan farklı kitaplarında bu- göz atarsak eğer, ilk aklıma gelen Damızlık Kızın Öyküsü oldu. lunduğu bir liste bırakıyorum. Konuyla ilgilenen okurlar için İthaki, 2013. n 8 27 Kasım 2025