Catalog

CUMHURİYET KİTAPLARI’NDAN RAMİZ ALBÜMÜ... Karikatürde Ramiz ölçütü! Afişler, film dekorları, sigara kâğıdı resimleri, kolonya bir dönemde çizgisi bütün Babıali’ye egemen olur. etiketleri, bohça üzerine yağlıboyalar… 1920’lerden Ancak 1928’de yeni harflerin kullanılmaya başlanmasıyla başlayarak Ramiz’in çizgisi her yerdedir. işler değişir. Kısa süre sonra zirvedeki yerini “başka Denebilir ki karikatürü meslek olarak yapan ilk çapta bir adam” olan Cemal Nadir’le paylaşmak çizerlerimizin başında Ramiz gelir. Günümüzün zorunda kalır. teknolojik olanaklarıyla bile yetiştirilmesi zor seri işlerin Yine her yerdedir çizgisi ama artık Cemal Nadir’in altında Ramiz imzası görülür. ardından anılır adı. Bildiğimiz, Ramiz’in ölümünün bile Çizgisi Babıali patronları tarafından o kadar beğenilir ki ne toplumda ne basında Cemal Nadir ölçüsünde yer neredeyse bir estetik ölçüsü birimi olarak kullanılır. bulamadığıdır. Çizerimiz “Çömez”iyle, “Tombul Teyze-Sıska Dayı”sıyla Birinci Dünya Savaşı sonrası yeni bir çağın çizeri olarak anılsa da işin doğrusu, patronlar, onun çizdiği Avrupai karikatüre parlak bir başlangıç yapan Ramiz, İkinci ölçülerdeki güzel kadınlara vurulur. 1953’teki ölümünden Dünya Savaşı sonrası oluşan yeni çağın dışında kalarak sonra bile Babıali’de Ramiz ölçütü sürer. ömrünü biten bir dönemin çizeri olarak tamamlar. 1946’da “çok partili yaşam”a geçilirken Ramiz de haftalık Peki, bir devre damgasını vuran Ramiz Gökçe MİZAH’ı yayımlayarak “çok partili yaşam”a katkı verir. yeterince ele alınıp incelenmiş midir? Dergi 21 Temmuz seçimlerinden tam 9 gün önce okurların karşısına çıkar. PDF’lerde kalan birkaç akademik yayın, dönemi anlatan birkaç tematik Çoğunluğunu kendi yazı ve çizgisiyle doldurduğu MİZAH dergisi, Ramiz’in kitap, tek tük anma yazısı ve Turgut Çeviker’in özverili çalışmaları dışında olgunluk eseri sayılır. Ramiz’e göz ucuyla dahi bakılmamıştır. Parlak bir kariyerin sonundaki tükeniş onu yatağa düşürür, 1953 yılı başında Şimdi, ölümünden 72 yıl sonra, Ramiz’i yeniden ele alıp incelemek için sonsuzluk alemine göçer. Dergi patronluğu ve siyasal dalgalanmalar, bir de önümüzde bir fırsat oluştu. Cumhuriyet Kitapları, Ramiz’den bir karikatür gönül fırtınaları sağlığının bozulmasına neden olmuştur. seçkisi yayımladı. Aslında Ramiz’in karikatürcülük yaşamı hep inişli, çıkışlıdır. Bu kitabın uyandıracağı merak, o dönemi enine boyuna incelemenin itici Kurtuluş Savaşı aleyhine çizen, (şaşırtıcı derecede modern) Rıfkı’nın gücü olur, Ramiz’in Türk karikatüründeki yeri, değeri, artısıyla, eksisiyle zaferden sonra yurtdışına kaçtığı, üstat Cem’in karikatürün dışına itildiği daha sağlıklı olarak ortaya konulabilir umudundayım. terler. Bir çizgi Ramiz’e ne kadar yaklaşırsa o kadar iyidir. Öy- ZAFER TEMOÇİN le ki büyük umutlarla Bursa’dan İstanbul’a gelen Ce- mal Nadir’in çizgisi bile Ramiz’le kıyaslanır, onun gi- RAMİZ GÖKÇE: ‘KARİKATÜR, BİR ŞEYİN, bi çizemediği yüzüne vurulunca hayal kırıklığı içerisinde BİR HADİSENİN FOYASINI ORTAYA Babıali’yi terk ederek memleketine döner. ÇIKARMAKTIR!’ Çizerimiz “Çömez”iyle, “Tombul Teyze-Sıska 1950 yılı başında röportaj için bürosuna gittiği Ramiz Gökçe’ye ya- Dayı”sıyla anılsa da işin doğrusu, patronlar, onun çizdi- yımlanan ilk karikatüründen kaç lira telif ücreti aldığını soran Sezai ği Avrupai ölçülerdeki güzel kadınlara vurulur. Ramiz’in Solelli’nin önüne yılların yıpratamadığı temiz bir kazanç defte- birbirinden güzel kadın çizimlerine yayınlarında yer verdik- ri konur. Ramiz, çalışmaya başladığı birinci günden başlayarak çe satışlarının artacağını düşünürler, çok da yanılmazlar. bütün hesabını titizlikle bu deftere geçirmiştir. 1953’teki ölümünden sonra bile Babıali’de Ramiz ölçütü sürer. Defterin ilk çizimi Şeytan dergisinde “Kervanı Matbu- 1955’te henüz 14 yaşında bir çocukken koltuğunun altına kari- at” başlığıyla yayımlanmış, 50 kuruş telif alınmıştır. Di- katürlerini alıp TEF dergisi’ne götüren Tekin Aral’ın karşı- ken dergisinde fiyatlar 10 kuruş artmış, Büyük Mecmua’da ka- sına Ramiz’in bir karikatürü konur ve bakarak çizmesi iste- rikatür 50 kuruşa gerilese de kapak çizimi 100 kuruş olarak nir. Dünya yakışıklısı çizerimiz bu sınavı üstün başarıyla verip değerlenmiştir. Yeni Dünya dergisi daha cömerttir, burada ön Babıali’ye girerek şöhret basamaklarını tırmanmaya başlar. kapak 500, arka kapak ise 250 kuruşa çizilmiştir. Yıllar sonra, 60’ların sonunda, Haldun Simavi de Nerelere, neler çizilmemiştir ki? Afişler, film dekorları, siga- Günaydın’ı çıkartırken babasının dergilerindeki çizgileri- ra kâğıdı resimleri, kolonya etiketleri, bohça üzerine yağ- ne hayran olduğu Ramiz tadında bir çizerle çalışmak ister, lıboyalar… Milliyet’ten Bedri Koraman’a teklif götürse de beklediği 16 Nisan 1921 tarihli telif kaydına geldiğimizde, 300 karşılığı alamaz. kuruş karşılığında Beşiktaş Arnavut Gençleri Cemiyeti’nin O günlerde Günaydın’da çalışmaya kararlı, inatçı Oğuz siparişi olarak atlas üzerine yağlıboya ile Arnavutluk bayra- Aral’ın dosyasında getirdiği çizgiler ise ruhunu hiç okşamaz, ğının çizildiğini görürüz. dudak bükerek “Böyle çizersen yayımlamam” der. “Ramiz Aslını ararsanız, 1920’lerden başlayarak Ramiz’in çiz- gibi bir çizgi istiyorum!” gisi her yerdedir.“TEKEL’in kibrit kutusu etiketinden Milli Utanmaz Adam çizeri, Türk karikatür tarihinin akışını değiş- Eğitim’in Alfabe çizimine” dek piyasadaki sayısız iş ona akar. tirecek bir yanıt verir: “Ramiz gibi de çizerim. Hatta daha iyisi- Denebilir ki karikatürü meslek olarak yapan ilk çizerlerimizin ni bile çizerim.” başında Ramiz gelir. Günümüzün teknolojik olanaklarıyla bile ye- Bu söz Günaydın’da tek karikatürle başlayıp önce say- tiştirilmesi zor seri işlerin altında Ramiz imzası görülür. Üstelik, her faya, sonra dergiye dönüşecek olan Gırgır efsanesinin baş- bir çizimi yoğun emek verilmiş olarak karşımıza çıkar. langıcı olarak tarihe yazılır. Yusuf Ziya Ortaç, tanıdığı karikatürcülerin en titizinin Ramiz olduğunu RAMİZ’İN DERGİ PATRONLUĞU yazar. Ona göre Ramiz, bir çizimin üstüne bütün sanat gücü 1946’da “çok partili yaşam”a geçilirken Ramiz de haftalık MİZAH’ı yayımla- ile eğilerek emek verir. Yapabileceğinin en iyisini, en gü- yarak “çok partili yaşam”a katkı verir. Dergi 21 Temmuz zelini, en üstününü yapmak ister her zaman. seçimlerinden tam 9 gün önce okurların karşısına çıkar. 1942’de kaç karikatür çizdiği sorusuna “Ben eskiden beri Çoğunluğunu kendi yazı ve çizgisiyle doldurduğu MİZAH çok çalışırım. Ve her resmimin üzerinde adeta sıhhatimi bo- dergisi, Ramiz’in olgunluk eseri sayılır. zacak kadar titiz bir itina gösteririm. Şimdiye kadar tahmin ederim sekiz dokuz bin resim yaptım. Çok kez kapaklarını çizdiği AKBABA, iktidar partisi CHP’yi desteklerken Ramiz, önceleri Böyle çalışmasaydım belki bu sayı daha yükseklere bile çıkacaktı” yanıtını verir. hem iktidarı hem muhalefeti karikatürize eden dengeci bir siyasal tutum sergilese de zamanla, de- ÇİZİMLERİ BABIALİ’DE BİR ESTETİK ğişen siyasal iklimin de etkisiyle artan bir şekilde CHP’nin uygulamalarını eleştirerek muhalif bir ÖLÇÜSÜ BİRİMİ OLARAK KULLANILIR! dergicilik yapmaya başlar. Çizgisi Babıali patronları tarafından o kadar beğenilir ki neredeyse bir estetik ölçüsü birimi MİZAH’ın yanında iki magazin dergisi, PERİ ve SALON’u yayımlayıp patron olarak basındaki olarak kullanılır. Patronlar dergilerindeki, gazetelerindeki çizerlerde Ramiz çizgisini görmek is- etkinliğini artırmaya çalışır. 14 Mayıs 1950 seçimleriyle iktidar değiştikten sonra da Demokrat >> 10 27 Kasım 2025