Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
ADNAN ÖZYALÇINER’DEN ‘DEDE KORKUT KİTABI’
‘Dede Korkut’un umudu
öykülerime yansıdı’
Dil emekçisi, yazınımızın usta ismi Adnan Özyalçıner, heybesine sözlü geleceğimizin atası Dede Korkut’un
öykülerini alıyor. Özyalçıner, Dede Korkut Kitabı’nda (Fom Kitap) Dede Korkut’un 12 öyküsünü Dresden
yazmasını esas alan Orhan Şaik Gökyay ile Muharrem Ergin’in çalışmalarından yararlanarak günümüz Türkçesiyle okuyucularla
buluşturuyor. Özyalçıner ile kitabını, Dede Korkut’un günümüz yazınına etkisini ve yeni tasarılarını konuştuk.
MEHMET S. AMAN
mehmet.aman@cumhuriyet.com.tr
‘ANADOLU SÖYLENCELERİ
HOMEROS’TAN DEDE KORKUT’A
SÜRÜP GELMEKTEDİR!’
Dede Korkut öyküleri daha önce birçok kez yayım-
n
landı. Sizi Dede Korkut Kitabı’nı hazırlamaya, bu öy-
küler üzerinde çalışmaya yönlendiren nedir?
Dede Korkut öyküsü sözlü gelenekten yazılı gelene-
ğe aktarılan ilk öykülerimizdendir. Öykücülüğümüzün
örnek alınacak, okunması, bilinmesi gereken başlangı-
cı sayılmalıdır. Anlatım, kurgu, karakterleri bakımından
çağdaş öykücülüğümüze çok şey verebilir.
Dede Korkut öyküleri, Anadolu uygarlığı söylencele-
rinden izler taşır.
Örneğin, Homeros’un İlyada ve Odysseus’unda olan
kimi sahneler Dede Korkut’ta da vardır. Bunlardan biri
“Basat’ın Tepegözü Öldürdüğünü Anlatır” öyküsündeki
Basat’ın kendisini hapsettiği Tepegöz’ün mağarasından
kurtularak Tepegöz’ü alt etme sahnesidir. Bilindiği gibi
Ulysses’de tek gözlü Kyklop’la aynı biçimde savaşır.
Öteki “Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek’i Anlatır”
öyküsündedir. Bamsı Beyrek’in öldüğü söylenince ka-
KURTULUŞ ARI
rısı Banu Çiçek Yalancı oğlu Yaltucuk’la evlendirilir.
Beyrek bunu haber alınca deli ozan kılığında düğüne gi-
Kaldı ki bizim yaptığımız çalışma, yazmadaki öykü- nuşulan Azerbaycan Türkçesine dayandığı söylenemez.
der. Düğünde yapılan ok atışında damadı yener. Karısı-
ler üzerinedir.
Dede Korkut öykülerindeki dilin bir başka özelliği de
na ve evine kavuşur. İşte bu düğün ya da ziyafet sahnesi
öykülerin halk diliyle yazılmış oluşu. Bu yönüyle ko-
Ulysses’in evine dönüş ve düğün sahnesiyle aynıdır.
TOPLUMSAL, EKONOMİK, FOLKLORİK
nuşma dilinin özelliklerini taşımış olması.
Demek ki Anadolu söylenceleri Homeros’tan De-
YÖNLERİYLE OĞUZ TÜRKLERİNİN
Öyküleri günümüz Türkçesine aktarırken Dede Kor-
de Korkut’a sürüp gelmektedir. Bütün bunlar, Dede
DESTANSI DİLLE YAŞAYIŞLARI...
Korkut’un nasıl etkin ve yetkin bir öykü anlatıcısı oldu- kut deyişini, söyleyişini korumaya çalıştım. Onun için
Dede Korkut öykülerinin erdemleri ve zaaflarıyla
ğunu gösterir. n şiirsel söyleyiş aslına uygun biçimde bırakılarak bugün-
insana, toplumsal yapıya, doğaya, yaşama adeta günü-
kü dile aktarıldı. Destan anlatımı, masal deyişi de elden
müze de işaret eden evrensel destansı dilini mitolojik-
DEDE KORKUT’UN ÖZGÜNLÜĞÜ
geldiğince gözetildi.
folklorik öğeleri başta olmak üzere temalarıyla ve tüm
Dede Korkut öykülerinin sözlü geleneğimizdeki ye-
Dede Korkut dilinden bugün de örnek alınacak söz-
n
o kıssadan hisseleriyle değerlendir misiniz?
rine ilişkin düşünceniz?
cükler, edinilecek deyimler var.
Dede Korkut öykülerinde Oğuzların yaşayışları, kah-
Dede Korkut’un sözlü geleneğimizde önemli bir yeri
ramanlıkları, düşmanlık ve çatışmalarıyla destansı, ma-
olmalı. En başta gerçekçi anlatımıyla göze çarpar. Öte-
TOPLUMSAL GERÇEKÇİ ÖYKÜLER
salsı bir anlatımla yer almıştır.
sinde toplumsalcı bir görüşle öykülerini anlatmaktadır.
Sizce bugün Dede Korkut öyküleri, yazınımızın da-
n
Öykülerde Oğuz Türklerinin gelenek ve görenekleri,
Kitapta Dede Korkut öykülerine geçmeden önce
n
ha doğrusu yazarlarımızın ne kadar ilgisinde? Adnan
dini inançları, aile ilişkileri, günlük yaşayışlarının yanı
“Giriş” kısmında, dönemin aile yapısından diğer kül-
Özyalçıner’in öykücülüğü özelinde de ayrıca sorar-
sıra toplumsal, ekonomik durumları da konu edilir.
türel unsurlarına kadar çeşitli bilgiler veriyorsunuz.
sam; Dede Korkut öyküleri özellikle direngen umudu,
Kahramanları ortak olan bu öyküler, Oğuz boylarının
Kitabı hazırlarken hangi başat kaynakları incelediniz?
toplumsal gerçekçi bağlamı ile size hem ne kadar ya-
hanları, beyleri, onların oğulları, karıları kızlarıdır. Her
Öteden beri Dede Korkut’un özgünlüğünün ayırdında-
kın, canciğer hem kimi ne kadar farklı bir patika?
öyküde ortaya çıkan Dede Korkut, bu 12 öyküyü ortak
yım. Bu özgünlüğün bilinmesi, görülmesi de öykücülü-
Bence Dede Korkut öyküsünden günümüz öyküsü-
kahramanları yoluyla birbirlerine bağlayarak bir bütün
ğümüze yapacağı katkı bakımından önemlidir.
nün, öykücülüğünün, anlatımı, dilinin kıvraklığı, ger-
oluşturur.
Çalışmaları yaparken Dresden yazmasını esas alan
çekçi toplumsal bakışı yönünden alacakları olabilir / ol-
Orhan Şaik Gökyay ile Muharrem Ergin’in çalışma-
muştur. Dede Korkut öyküsü, gerçekçi, toplumsal yönü,
DEDE KORKUT’TAN BUGÜN DE EDİNECEK
larından yararlandım. Semih Tezcan’ın Dede Korkut
kahramanlarının gösterdiği direnişle umudu benim öy-
Kitabı’nın da önemli katkıları oldu. DENEYİMLER VAR!
külerime de yansımış olmalıdır. Kimi öykülerdeki acı-
Dede Korkut öykülerini günümüz Türkçesiyle sun-
Kitapta 12 öykü yer alıyor. Geçtiğimiz yıllarda,
n
n
masızlıklar, sertlikler dışında.
duğunuz yapıtın dili konusunda özellikle neler söyle-
“Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” baş-
Yeni çalışmalarınız üzerine birkaç bilgi vermenizi
lıklı Dede Korkut öykülerinin 13.’sü ortaya çıktı. Ki- mek, hangi noktalara dikkat çekmek istersiniz? n
rica ederek bitirelim söyleşimizi.
Kuşkusuz yapıtın sizin gibi dil konusunda yetkin de-
tapta bu öykü yer almıyor, neden?
Evrensel gazetesinde haftada bir yayımlanan kısa me-
Az önce belirttiğim gibi Dresden yazmasını esas alan neyimlere sahip biri tarafından günümüz Türkçesine
tinlerden oluşan değinmelerin dışında, kısa öykülerimin
hocaların Dede Korkutları benim de örnek aldığım ki- çevrilmesi bir şans. Dönemin dilini günümüz Türkçe-
taplardı. “Kitab-ı Dede Korkut” yazması dışında sözü sine aktarırken neleri öncelediniz? yer alacağı yeni öykü kitabım Yağmurda adıyla yayın-
edilen öykünün ne kadar Dede Korkut’a dayandığı belli Dede Korkut Kitabı’nın dili genelde Azerbaycan lanacak. Değinmelerin bir bölümü de Yüzleşmeler adıy-
olmadığından ilgilenme gereği duymadım. Türkçesinin özelliklerini gösterse de yalnızca bugün ko- la kitaplaşıyor.
n
56 1 Aralık 2022