Catalog

Emile Zola, gerçeklerin laboratuvarında yazmıştı Sanayi Devrimi romancısı Zola'nın yapıtlarında sanayi işçilerinin yaşam ve çalışma koşullcirı, sınıflararası uçurum çarpıcı bir başarıyla sergilenir. Zola'nın romanları tarihçiye inanılmaz boyutlar kazandıracak niteliktedir. ^ MEHMET ALt KILIÇBAY mile Zola (18401902) roman tarihinde natüralist h.ıreketın kurucusu ve önderi olarak özel bır öneme ve yere sahıptir. Fransız romanı 19, yüzyıhn ortasına kadar, ınsanın gerçek durumuna ve çevresiyle olan ılışkilerıne yeteri kadar önem vermeyerek, tamanıen duygusjl ve kurgusal bır dünya yaratmıştır. Ancak 18. yüzyılın sonundan başlayarak, asıi güylü etkilerini 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan dönemde gösteren endüstri devrimi, bir yandan Batı Avrupa'nın fiziki çehresini değiştirirken, diğer yandan da zihniyetlerde büyük kaymaura yol açmıştır. Bunların yanı sıra, kapitalıst iiretim ılişkilerinin belirmc aşamasmdaki çok berrak olmayan yenı sıııılsal ayırınılar, endüstri devrimi aşamasında çok net hale gelerek, o dönem Batı Avrupa toplumsal hayatının en belirgin engebelerinden birinı meydana getırmişlerdir. Bu yenı hayat tarzını ayrıntılarıyla işleyen roman akımına da Fransa'da realizm adı vcrilmiştir. Zola bu gclişimi olabilccek son uçlarına kadar götüren kişidir. Zola'nın belgelere ve maddeci felsefeye dayalı olarak, insan hayatını ve davranışlarını bütüncül bir şekilde ve toplumsal bir içerik içinde açıklamaya yönelen gerçekçi romanına natüralizm adı verilmijtir. E Emıle Zola'nın "Germınal'i ıçın yapılan bir gravur. 1840'ta Paris'te İtalyan bir baba ve Fransız bir anneden doğan Emile Zola, babasını çok erken kaybetmiştir. 1859'da liseyi bitirmesinden sonra öğrenimine son vererek Hachette Kitabcvi'ne paketleyici olarak girdiyse de dikkatlerı çekerek, reklam servisinin bajına getirilmiştir. Romantik eğilimli ilk yazıları ona gazetecilik alanında yer açmıştır. Zola'nın ılk gazetecilik deneylerı tefrika ve zehir gibı keskin nıakaleler alanında olnıujtur. Zola'nın bu romantik asamasına ilişkin en dikkat eekici eserleri, Ninon'a ÖykiHer (1864) ve Edouard Manet (1867) adlı sanat eleştirisıdir. Goncourt kardejlere hayran olan ve Taine ile Claude Bernard'ın fikirlerine katılan Zola, öncc realizme, sonra da natüralizme yönelmıştir. 1867'de ve 1868'de yayımladığı öncmli ronunları Therese Raquin ve Madeleine F^rat, onurı doktrınını sunmasından önce, natüralizminın habercisidirler. Claude Bernard'ın teorıleri kar^ısında heyecan duyan Zola, "deneysel roman" yazma tutkusuna kapılmıj ve 1868'den itibaren ünlü RougonMacquart'lann romansal soy zincirini olusturmaya girismiştir. Alt başlığı Bir Ailenin tkinci Imparatorluk Dönem indeki Dogal ve Toplumsal Tarihi olan bu dizı romanın, 18711893 yılları arasında 20 cildini yayımlayacaktır. Zola ününü, dizinin 7. cildi olan L'Assommoir'dan (1877, Meyhane) itibaren kazanacaktır. Artık Zola'nın etrafında "Natüralist Okul" denilen gruba mensup yazarlar toplanmaktadır. Aralarında Guy de Maupassant ve Huysmans gibilerinin de bulunduğu bu yazarlar Parıs yakınlarındakı Medan vıllasında toplanarak, Les Soirees dc M^dan (1880) adlı ortak eserlerini yayımlamışlardır. Cemaatin ustası, doktrinını sergılemek üzere, Deneysel Roman (1880), Tiyatroda Natüralizm (1881) ve Natüralist Romancılar (1881) adlı eserlerini yayıınlamıştır. Bu arada dizi romanına devam eden Zola 1879'da Nana'yı yayımlamıştır. Zola'nın endüstri devrimi romancısı sıfatını bana göre hak ettiği roman, 1885'te yayımladığı vc bir madcnci grevini anlattığı Germinal'dir. Ama, Fourier, Proudhon ve Marx gibi sosyalistlerin eserlerini eksiksiz okuyan ve isci dünyası içindeki arastırmaları sonucunda sosyalizme katılan Zola'nın bu konudaki tavır alışı, 1883'te çıkan Hanımların Mutluluğu adlı kitabında ipuçlarını vermiştir bile. Eserlerini yazarken araştırmalarını siirdürmeye ara vermeyen Zola, sosyalist hareketin içinde etkin bir yer alarak, işci sorunlanna ve insani mücadelelere daha aktif bir şekilde katılarak, örneğin Dreyfus olayında, kitleleri büyük çaplı hareketlere sokabilecek bir etkinliğe ulaşmıştır. Belki de siyasal bir cinayete kurban gıtmış olan Zola'nın cenazesine muazzam bir kalabalık katılmış ve halk onu bir ulusal kahraman olarak bağrına basmıştır. Zola bir yazar olarak, birçok acıdan, devrinin tipik bır temsilcisidir. Aydınlanma hareketinin etkisinın sürmekte oldugu ve sanayileşmenin dolu dizgin ilerlediği bir Fransa'da yaşayan Emile Zola, bilime ve bilimin belirleyicilığıne, tartı>ma kabul etmez bir şekilde iman etmıştir. Tıpkı Flaubcrt ve Goncourt kardeşler gibı Zola da belgeye tutkundur. Her romanını, adeta sosyoıojik bir araştırmayla hazırlamaktadır. Taine'in takipçilerinden olan yazarımız psikolojinin fizyolojiye bağlı olduğuna inanmaktadır. Bu durumda, ona göre natüralist romancı özellikle fizyolojik kosulları, ortanıın etkilerini ve ona göre insani durumu belirleyen kojulları vurgulayacaktır. Ote yandan, Zola natüralızmi taınaınen Fransızlara özgü bır akım olarak görerek, Michel de Montaignc ve Dcnis Diderot gibi yazar ve düşünürleri bu akımın kökeıılerine yerleştirmekledir. Ona göre, nasıl bir fizıkcinin laboratuvarı, bir hekımin klıniği, onun gerçekleri keşfetmcsinin yeriyse natüralist romancının da gerçeği sergilemesinin yeri, karakterleri hayali olan, ama gerçekçi bir or tam malzemesiyle kurulan romanıdır. Zola'nın romanları, dönemin Fransız loplumuna ilişkin olarak, geniş caplı belgesel öğeler taşıdığı gibi, yerleşmekte olan kapitalıst toplumsal formasyonun sınıfsal ilişkilerini büyük bir bajarıyla sergilemektedir. Özellikle sanayi işçilerinin yasam ve çalışma kosulları, sınıflararası uçurum, çarpıcı bir başarıyla sergilenmektedir. Edebiyat ile tarihin ılışkileri uzun zamandan beri tartışılmaktadır. Bu tartışmaya girmeksizin, Zola'nın romanları tarihçiye, özellikle de sosyal ve iktisadi tarihçiye inanılmaz boyutlar kazandıracak niteliktedir. £ j S A YFA 2 3 'Avrupa ve Doğu' Europa und der Orient isimli eser 28 mayıs 27 Ağustos 1989 tarihleri arasında Bcrlin'de MartinGropius Bau'da düzenlenen 4. Dünya Kültürleri Festivali adına yayımlanmış bir sergi vc katalog kitabı. Kitapta çcşitli yazarlatın Anıik Doğu, Islam'ın Doğu'su ve Türk kültürünün Avrupa'daki etkıleri üzerine çeşıtli ın.ıkaleleri kapsamlı bir şekilde yer almakta. Kitabın 15 bölümden oluşan kaıalog kısmında, Antik Doğu'nun yeniden keşfi: Mısır Mezopotamya, İrarı; Vikingler ve Doğu; Harun Reşid ve Büyük Karl; Rönesans sanatpları: Bellini ve Dürcr, Ortaçağ'da Bilim ve Teknik, Savaş ve Sanat, 16. ve 17. vy'da Hollandalı sanatçılar ve Doğu, Ooğu'dan gelen moda etkileri: Müzik, edebiyat, tiy.uru, Turquerie'ler, kahve, halı ve lale moıifleri; Doğu'ya seyahader, Doğu'dan gelcn elçiler, Boğaziçi'ndc bir sanatçı: Melchior Lorch, Portre resmmde üoğu'lu figürlcr, Saray'dan resimler: Van Mour ve Guardi, Orientalist resimde kadın figürleri gibi konulara yer verilmij. Kitapta, Avrupa ve Doğu arasındaki 1100 senelik kültür ve sanat alı^verışının bır bütün olarak ele almması, hunun ajağı yukarı 1000 kadar görsel malzemeyle belgelenmesi, okuyucuya geniş bir bakıj açısı sağlamaktadır. Ferya) Irez Europa und dcr Ürient (8001900) "Avrupa ve Doğu, 8001900" / Yayıma hazırlayanlar: Gcreon Sievernich Hendrik Budde / Bcrtehmann Lexikon Verlag / Almanya 1989 / 923 s. / Almanca C U M H U R I Y E T KİTAP SAYI 10