Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 14 MAYIS 2025 ÇARŞAMBA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER İstanbul’un Lozan ve 1924 Anayasası deprem DR. TUNAY ŞENDAL imparatorluktan homojen bir ulus- devletin merkezi yapısını kimlik inşasında birleştirici bir rol gerçeği devlete geçiş zemininde etnik güçlendirerek sınır bölgelerindeki oynamıştır. ozan Barış Antlaşması ve ayrımcılık yerine eşit yurttaşlık otoriteyi sağlamlaştırmıştır. Bu Bu iki belge, Türkiye’nin üniter 1924 Anayasası, Türkiye MEHMET MURAT ÇALIK temellerini atmıştır. Böylece devletin durum, dış destekli isyan veya yapısını oluşturmakla kalmamış, LCumhuriyeti’nin üniter merkezi otoritesi güçlendirilirken ayrılıkçı hareketlere karşı bir aynı zamanda onun sürekliliğini SEÇILMIŞ BEYLIKDÜZÜ BELEDIYE BAŞKANI devlet yapısının köşe taşlarıdır. üniter yapının dış tehditlere karşı savunma sağlarken anayasal de sağlamıştır. Lozan’ın dış KIYMETLI hemşerilerim, Bu iki belge, genç Cumhuriyetin korunmasında kritik bir adım düzen, Türkiye’nin dış politikada tehditlere karşı koyduğu bariyer, Bir buçuk aydır Silivri zindanlarında olan bir ulusal egemenlik ve bütünlük atılmıştır. daha tutarlı ve güçlü bir pozisyon 1924 Anayasası’nın iç bütünlüğü meslek insanı, şehir plancısı, bir yerel yönetici anlayışını şekillendirmiştir. olarak sizlerle deprem gerçeği konusunda dert- almasına olanak tanımıştır. sağlama çabasıyla tamamlanmıştır. Ulusal egemenliğin leşmek istiyorum. “İnsan kendi cehennemini ya- Lozan, Osmanlı’nın dağılmasından Dolayısıyla Lozan Barış Antlaşması ratan ve kendini hapsettiği cehennemde mutlu- sonra yeni devletin uluslararası ‘Üniter yapı zorunluluktur’ hukuki dayanağı ve 1924 Anayasası; Cumhuriyetin luk arayan tek varlıktır” diyor bir düşünür. İnsan, meşruiyetini sağlamış; 1924 1924 Anayasası, egemenliğin 1924 Anayasası ise Lozan’ın kuruluş felsefesini yansıtırken göz göre göre kendine bunu neden yapar, anla- Anayasası ise bu meşruiyeti iç kayıtsız şartsız millete ait olduğunu sağladığı zemini iç siyasette üniter devlet yapısını, devrimlerle mak mümkün değil. İstanbul’un 16 milyon nüfu- hukuk düzeniyle pekiştirmiştir. vurgulamış; yasama, yürütme ve kurumsallaştırmıştır. Lozan Barış birlikte modern Türkiye’nin sa çıkmasının nedeni, kente göç edenlerin kışkır- tılmış çaresizliğidir. Onları doğdukları topraklar- yargı yetkilerini merkezi bir yapıda Antlaşması’ndan sonra yeni devletin omurgası haline getirmiştir. Ulusal bağımsızlığın da kim çaresiz bıraktı? İstanbul’un bu hali, ülke- birleştirmiştir. 1924 Anayasası, kurumsal yapısını düzenleyen Bugün bu miras, Türkiye’nin yi 70 yıldır yönetenlerin akıl ve ferasetlerinin ay- uluslararası tescili ulusal egemenlik ilkesini merkeze bu anayasa, dış güçlerin Türkiye siyasi ve idari birliğini koruma nasıdır. Gelin, bu aynaya muhtemel bir depremin Lozan Barış Antlaşması, Türk alarak devletin iç işlerine müdahale üzerindeki etkisini sınırlandırmıştır. çabalarında hâlâ belirleyicidir. penceresinden, gerçeklerle yüzleşerek bakalım. devletinin bağımsızlığını ve toprak edilmesini hukuken zorlaştırmıştır. Türkiye, 1920’lerde komşu ülkelerle Lozan’ın uluslararası güvenceleri Bu ülkeyi 23 yıldır tek başına AKP yönetiyor. Pe- bütünlüğünü garanti altına alırken Bu durum, dış güçlerin Osmanlı ki mevcut iktidar âşık olduğu kente ne yaptı, bu (Yunanistan, Irak ve Suriye) ve 1924 Anayasası’nın iç şansı nasıl değerlendirdi? Atı alan Üsküdar’ı geç- kapitülasyonları kaldırmış, azınlık döneminde kullandıkları “iç sınır anlaşmazlıkları ve bölgesel düzenlemeleri, devletin ti. İstanbul, AKP iktidarında yaklaşık iki kat bü- haklarını düzenlemiş ve Türkiye’yi istikrarsızlıklarla karşı karşıya işlerine karışma” gerekçelerini bütünlüğünü tehdit eden iç ve yüdü. 2000 yılında 8.8 milyon olan nüfus, bu- eşit bir aktör olarak uluslararası kalmıştır. Musul sorunu (İngiltere (örneğin, azınlıkların korunması dış unsurlara karşı bir kalkan gün 16.5 milyona çıktı. Buna niye izin verdiniz? sisteme taşımıştır. ile), Hatay meselesi (Fransa bahanesi) ortadan kaldırmıştır. oluşturmuştur. Bu durum; Kontrolsüz büyüyen ve çarpık kentleşen, sorunla- Lozan Barış Antlaşması’nın ile) ve Ege’deki adalar konusu 1924 Anayasası’nın laiklik Türkiye’nin üniter yapısının rı kangren olmuş bu kente neşter vurdunuz mu? Hayır. Ölümü görüp sıtmaya razı olmuş İstanbul azınlıklara yönelik hükümleri, (Yunanistan ile) gibi konular, ilkesini benimsemesi, monarşi yalnızca tarihsel bir tercih değil aynı halkını geçici pansuman ile oyaladınız. üniter yapıyı koruma kaygısıyla dış tehditlerin somut örneklerini yanlısı, hilafetçi ve dini temelli zamanda stratejik bir zorunluluk Oysaki deprem gerçeği, 17 Ağustos 1999’da yü- sınırlandırılırken çok uluslu bir oluşturmuştur. 1924 Anayasası, bölünmelerin önüne geçerken ulusal olduğunu göstermektedir. zümüze bir tokat gibi çarpmıştı. Kahrolmuştuk. Yüce Meclis’te her türlü yasayı çıkartabilecek ço- ğunluğa sahip iktidar 23 yıldır ne yaptı? 7.5 şidde- tinde deprem olması halinde içinde yaşayanlara mezar olma potansiyeli taşıyan yüz binlerce bi- na için ne yaptı? İstanbul’u depreme dayanıklı kıl- Yap-boz tahtasına dönen sistem mak için İstanbul’a göçü önlemek için hiçbir radi- kal önlem almadı. Bu nasıl bir aşktır? olmuştur. kurma hakkına anayasa hükümleri kurulmuştur. 28.03.2025 tarihinde DOÇ. DR. OZAN ZENGİN Afete dirençli kentler Hukuki tartışmalar bir yana şu doğrultusunda erişmiştir (md. 104, 106, çıkan 183 sayılı CBK ile de Yatırım ve ANKARA ÜNIVERSITESI SBF/MÜLKIYE gerçek tüm çıplaklığıyla karşımızda 119 ve 123). Finans Ofisleri birleştirilmiş, Dijital oluşturmak durmaktadır: Cumhurbaşkanı, Dönüşüm ve İnsan Kaynakları Ofisleri Şimdi; 20 yılda iki kat büyümesine göz yumul- TÜRKIYE, bir tür başkanlık sistemi 25 değişiklik, 63 iptal 1 sayılı CBK’yle başlamak üzere ise kapatılmıştır. Aynı CBK ile üç muş bir kentte deprem konuşuyoruz. Konuşalım örneği olarak cumhurbaşkanlığı tabii. Görevimiz, her şeye rağmen çözüm üretmek CBK’lerle yalnızca Cumhurbaşkanlığı Yaklaşık yedi yıllık uygulama politika kurulunun adı değişmiş, bir hükümet sistemine 2018’de zorundayız. Ülkemizin yüzde 66’sı aktif fay hatları teşkilatını ve bağlı birimlerini (genel tecrübesi bizlerde çok iyi tasarlanmış yeni kurul kurulmuştur. geçmiştir. Bu sistemle birlikte kural üzerinde. Son 120 yılda Türkiye’de büyüklüğü 7’nin bir siyasal sistem izlenimi sekreterlik, ofis, politika kurulları) değil koymanın, düzenleme yapmanın üzerinde, 18 deprem meydana geldi. On binlerce Devlet yapısındaki değişim bakanlıklarla, Cumhurbaşkanlığının bırakmamaktadır. Koşulların ve yurttaşımızı yitirdik. 6 Şubat’ta acı gerçekle tekrar ana mekanizması haline gelen bağlı kuruluşlarıyla, bakanlıkların gereksinimlerin değişimi gereği CBK’ler ve torba kanunlarla yüzleştik. Yaşadıklarımız hepimize, afetlere hazır ya da getirilen cumhurbaşkanlığı bağlı, ilgili, ilişkili kuruluşlarıyla, yönetsel düzenlemelerde zaman kural koyma faaliyeti öngörülebilir olmadığımızı gösterdi. Deprem, bize “Bugüne dek kararnameleriyle (CBK) tanıştık. genel kadro usulü düzenlemesi ve üst zaman değişiklik yapılması normaldir ve tutarlı olmaktan uzaklaşmış, yaptığınız uygulamalar ve planlarınız yanlış” dedi, Sadece yürütme yetkisi kapsamında ancak cumhurbaşkanlığı hükümet Cumhurbaşkanlığı güdümünde kademe yöneticisi atamalarıyla, YAŞ’la, bunu kafamıza vura vura gösterdi. kullanılması gereken CBK’lerle yasama kamu tüzel kişiliğini kurma yetkisiyle, sistemi kapsamında yapılan düzenleme devlet teşkilatlanması yerleşik yapısal Türkiye’nin dört bir yanında insanlarımız se- yetkisinin genelliğinin kısıtlanıp Resmi Gazete düzenlemesiyle devleti sayısı, sıklığı ve değişikliklerin kapsamı ve işlevsel karakterini kaybetmiş, ferber oldu. Ancak bazı afet bölgelerine günler- kısıtlanmadığı, cumhurbaşkanına ce yardım ulaşmadı. Belki de binlerce insanımız kurmuştur. Egemenliğin asli parçası oturmuş bir siyasal ve yönetsel bakanlıklar Cumhurbaşkanlığı teşkilatı bu yüzden yaşamını yitirdi. İletişim çöktü, insan- mahfuz bir düzenleme alanının sistemle karşı karşıya olmadığımızı kapsamında düzenlenerek politika olarak kabul ettiğimiz parlamento lar birbirine ulaşamadı. İletişimin sürdürülebilirli- tanımlanıp tanımlanmadığı, CBK’lerin bizlere göstermektedir. Örneğin; 1 belirleme ve hizmet üretme açısından artık yönetsel yapıyı-idareyi kanun ğine yönelik bile bir planımız yokmuş. Ne acıdır ki kanunla düzenlenmesi gereken ve aracılığıyla kurma yetkisine tek başına sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi devletin merkezi olma vasfını yitirmiş, bir baz istasyonunu bile doğru konumlandırama- kanunla açıkça düzenlenen alanlarda sahip değildir. Bir düzenleyici işlem çıktıktan beş gün sonra 25 maddesinde bürokratlar devletin değil siyasal dığımızı gördük. Afetlerle yaşam kültürünü, afet- çıkıp çıkmadığı tartışma konusu olan kararnameyle CB, yönetsel yapıyı değişiklik yapılmıştır. Yeni hükümet iktidarın çalışanı haline gelmiştir. lere hazırlık bilincini artık oluşturmak zorunda- sisteminin belkemiği Yerel yönetim birimleri dışında yız. Gerçekçi ve pratik çözümler üretmeliyiz. İkti- olan 539 maddeli 1 sayılı neredeyse tüm kamu kurum ve dar, 23 yıl sonra afet yönetimi kavramını, depre- CBK’de şu ana kadar 227 kuruluşlarının idari ve mali olarak mi ve kentsel dönüşümü hatırladı. CUMHURİYET YAZARLARI, 4. ESKİŞEHİR değişiklik yapılmış; 19 kendisine bağlandığı Cumhurbaşkanlığı Deprem imarla barışmaz ayrı Anayasa Mahkemesi merkezli sistem yürütebilir bir sistem Dere yataklarına, vadilere imar izinleri verildi. KİTAP FUARI’NDA OKURLARIYLA BULUŞUYOR kararıyla da 63 madde değildir. “İmar barışı” adı altında, binlerce kaçak, eskimiş ya tümden ya da ilgili Bakanlık odaklı devlet yönetimi yapı ruhsata kavuştu. Depreme karşı kamunun eli- bentler/fıkralar itibarıyla birikimimiz hatırlanmalı ve geri ni, kolunu bağlayan uygulamalardan biri de “imar iptal edilmiştir. çağrılmalıdır. Ayrıca tüm devlet barışı” adı altında çıkartılan imar aflarıdır. Onlar İMZA Daha yapılanmasını yönlendiren ve ona barışabilir ancak olası bir deprem bu yapılarla ba- cumhurbaşkanlığı servis yapan DPT benzeri bir planlama rışmaz. Ülkemiz plansız büyümeye kurban edil- hükümet sisteminin ilk teşkilatının yeniden kurulması di. Deprem, yalnızca binaları değil, tüm yaşamımı- günlerinde başlayan gerekmektedir. zı altüst edecek. 23 yıllık hormonlu büyüme döne- ŞAHSENE CAMIZ BÜLENT GÜRSOY değişiklik yapma furyası Üniter devletin ve kamu minde, çevre varlıkları ve tarım arazilerinin büyük günümüzde de devam hizmetlerinin teminatı olan mülki bir kısmı plansız gelişme ve bilinçsiz kentsel yayıl- 17-18 MAYIS 17-18 MAYIS manın bir sonucu olarak israf edilmiştir. Yerleşik etmektedir. Örneğin; idare, toplumun tüm kesimlerine eşit 13.00 14.00 nüfusun kalabalık olması bir marifet değildir. Asıl 28.12.2024 tarihli 174 mesafede yaklaşarak ulusal planın marifet, İstanbul’a göç etme nedenlerini ortadan sayılı CBK ile İdari taşradaki uzantısı ve uygulayıcısı kaldırabilmektir. İşte asıl çılgın proje budur. İşler Başkanlığı ifadesi olmalıdır. terk edilerek yeniden Siyasal iktidara göbeğinden bağlı bir Zaman ve toprak genel sekreterlik bürokrasi ve yargı düzeninin sonlandırı- Hepimiz biliyoruz ki bugün kullandığımız kay- nitelemesine dönülmüş, lıp kamu yararını, kamusal görev bilin- naklar sonsuz değil. Çok önemli çevre sorunlarıy- Cumhurbaşkanlığı’nın cini, hukukun üstünlüğünü, laikliği ve li- ERDAL ATICI UMUTCAN POLAT la karşı karşıyayken bu ülkenin gereksinimi doğru bağlı kuruluşu olarak yakati merkezine alan kamu yönetimi- mekânsal planlamadır. Mekânsal planlama top- 18 MAYIS 19 MAYIS Siber Güvenlik Başkanlığı nin tesis edilmesi gerekmektedir. rağın, suyun, havanın, kısacası yaşamın kullanma 14.00 16.00 rehberidir. Her şey para değildir. Yaşamda para- dan daha değerli iki şey var: Zaman ve toprak. İki- si de hep azalır, hiç çoğalmaz. Bu ikisinin kaybına CUMHURİYET YAZARLARI, 8. MERZİFON yol açacak projeler yapmak akıl kârı değildir. Bir kentin nüfusu, ortalamanın çok üzerinde ar- KİTAP FUARI’NDA OKURLARIYLA BULUŞUYOR SÖYLEŞİ-İMZA tıyorsa bu bir hastalık belirtisidir. Doğru teşhis ve planlama araçlarıyla etkin bir tedaviye gereksinim vardır. Yeni bir yerel yönetim felsefesi olanaklıdır. Kent sahnesi, kentin yaşam senaryosuyla devamlı YALIN GÜNDÜZ­SÖYLEŞİ İMZA çatışma halindedir. Bazen kenti müdahalelerle biz değiştiririz. Bazen de kentin fiziksel durumu top - “RÜYADAN GERÇEĞE: HAYAL SİGORTACISI’NIN HİKÂYESİ” lumu değiştirir. Bu, adı konulmamış gizli bir an- 17 MAYIS/15.00 laşma gibidir. Bir düşünün, İstanbul’un son 50 yıl- da kayıtlı nüfusu 14 kat arttı; 2036’da 25 milyonu NAZIM MUTLU İMZA: 17 MAYIS/16.00­18 MAYIS/13.00 bulması bekleniyor. İstanbul’un hem fiziki hem de 17-18 MAYIS psikolojik direncini artırmak zorundayız. 12.00 Dayanıklı bir kent inşa etmek şarttır ve bu en in- ce ayrıntısına kadar düşünülmüş bir plandan ve o plana sadık kalmaktan geçer. Bizim için direnç- li kent; Beylikdüzü’nde yaşayan 7’den 70’e her bir komşumuzun kendini her açıdan güçlü ve güvende hissetmesidir. Kentleri afetlerden korumak hepi- GÜVEN BAYKAN mizin işidir. Afet riskini azaltma sorumluluğu dev- 18 MAYIS leti yönetenlerde olsa da özellikle son yıllarda ya- 14.00 şanan afetler; yerel yönetimlerin, yani bizlerin afet yönetiminde kritik bir role sahip olduğumuzu açık- ça ortaya koymuştur. Dolayısıyla yerel yönetimle- rin bu alanda güçlendirilmesi gerekir. Şehir plancısı bir belediye başkanı olarak Beylikdüzü’nü her açı- KORKUT ERKAN/NURHAN ERKAN/MURAT SELAM­SÖYLEŞİ MUSTAFA BALBAY dan, her türlü olumsuz duruma karşı hazır, daya- 18 MAYIS “CUMHURİYET GAZETESİ ÖNCÜLÜĞÜNDE YAPILAN ZAFER ANITI” nıklı ve esnek bir kent haline getirmek için çalıştım. 14.00 Genellikle, idareler afet öncesinde sakınım çalış- 19 MAYIS/13.00 ­ İMZA: 14.00 malarına kaynak ayırmayıp, afet sonrası için tüm kaynakları seferber eder. Sorunun başladığı nok- ta tam olarak burasıdır. Her zaman fikirlerinden il - ham aldığım Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, “Fe- ESKİŞEHİR TİCARET ODASI TÜYAP FUAR MERKEZİ MERZİFON BELEDİYESİ KAPALI FUAR ALANI laket başa gelmeden evvel önleyici ve koruyucu tedbirleri düşünmek lazımdır, geldikten sonra dö- vünmenin yararı yoktur” sözünü hatırlayalım. Kendi kendine yeten, afetlere dirençli bir kent için; hiç kimseyi dışarıda bırakmadan, tüm kom- şularımıza kulak vererek çalışmayı sürdüreceğiz. SILIVRI