Catalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr AVRO STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA 15 13 MAYIS 2020 ÇARŞAMBA ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.9970 7.5 kuruş 7.6080 5.6 kuruş 8.6450 10.7 kuruş 9.17 0.06 puan 99.616 1924 puan 2582.17 26.80 lira 383.66 3.71 lira Nisanda, 3.2 milyon işçiye işsizlik ve kısa çalışma ödeneğiyle kişi başı 1450 lira ödendi ‘İşçiye cimri davranıldı’ Doç. Dr. Çelik, İşsizlik Fonu’ndan işverenlere 6.5 milyar TL teşvik verildiğini belirtirken, Prof. Dr. Karatepe, fon kaynağının mevduata aktarılarak kredi genişlemesi sağlandığını söyledi. İşkur’un yayımladığı “İşsizlik Sigortası Fonu” verilerine göre, ve kısa çalışma ödeneği (2.6 milyon kişi) alan işçi sayısı 3.2 milyon. Bu nisan ayında bu fonun sayıya kayıtsız işçiler, toplam varlığı 132 mil MUSTAFA fondan yararlanamayanyar liradan 129.5 milyar ÇAKIR lar, 65+ ve 1517 ara liraya geriledi. sı çalışanlar dahil değil. Covid19’un yarattığı is Esnaf ve kendi hesabına çalı tihdam depreminin ilk par şan da bu sayının dışında. 3.2 çasının görüldüğünü belir milyon buzdağının görünen ten Kocaeli Üniversitesi öğre kısmı” dedi. Peki bu işçilere tim üyesi Doç. Dr. Aziz Çelik, kaç para ödenmiş” diye soran bunların henüz ücretsiz izin Çelik şu bilgiyi verdi: “Sade ve değerlendirmesi süren kısa ce 4.8 milyar TL. İşçi başına çalışma ödeneği başvurularını yaklaşık 1450 TL. Devede ku kapsamadığına işaret etti. lak. Fon yine cimri davrandı. Mart ve nisanda 533 bin ki Fonun toplam varlığı 132 mil şinin İşsizlik Sigortası başvu yar TL’den 129.5 milyar TL’ye rusunda bulunduğuna dikkat gerilemiş. Fonda 2.5 milyar çeken Çelik, şöyle devam etti: azalma olmuş. Ancak fon bu “Şubatta 118 bin olan başvu arada boş durmamış ilk 4 ay ru nisanda 312 bin. Diğer bir da işverenlere 6.5 milyar TL ifadeyle işten çıkarma yasak teşvik vermiş.” Çelik ayrıca, lanana kadar (17 Nisan) en az işçilere en az asgari ücret dü 533 bin sigortalı işçi işten çı zeyinde olmak üzere ücretle karılmış. Atı alan Üsküdar’ı rine paralel nakdi destek ve geçmiş. Üstelik bu sayıya ka rilmesini önerdi. yıtdışı çalışanlar ile son üç yılda 600 gün çalışması ol Yüzde 23.4’e çıktı mayan sigortalı işçiler dahil Ankara Üniversitesi’nden değil. Mart ve nisan ayların Prof. Dr. Yalçın Karatepe de da işten çıkarılan işçi sayısı sosyal medya hesabından de nın en az 1 milyon olduğunu ğerlendirme yaparak şu konu düşünmek lazım.” ya dikkat çekti: “Fonun varlıklarının önce En az ‘asgari’ olmalı ki dönemlerde genelde yüzde Halen kısa çalışma ödene 8’i mevduat hesaplarında bu ği için başvurusu yapılan 3.5 lunurken nisan sonunda mev milyon işçiden 2.6 milyonu duatların payı yüzde 23.42’ye na ödeme yapıldığını, 1168 yükselmiş. Sanırım kamu TL’lik ücretsiz izin ödeneği bankalarının kredi genişleme nin ise henüz başlamadığını sini sağlamak üzere işsizlik dile getiren Çelik, “Sadece iş fonu kaynakları mevduata ak sizlik ödeneği (600 bin kişi) tarılmış.” l ANKARA 2005’ten bu yana en yüksek düşüş Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırma Merkezi’nden (BETAM) Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve ArGör. Cem Şahin’in hazırladığı “İşgücü Piyasası Görünümü: Mayıs 2020” raporuna göre, Türkiye’de, Şubat 2020 döneminde işgücü ve istihdam oranında gerçekleşen düşüş Ocak 2005’ten bu yana gerçekleşen en yüksek düşüş oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü verilerine göre şubatta ocak ayına kıyasla tarım dışı istihdam 277 bin kişi, tarım dışı işgücü 356 bin kişi ve işsiz sayısı 79 bin kişi azaldı. Tarım dışı işgücü ve istihdamdaki olağan dışı düşüşün sonucu olarak işgücü oranı yüzde 1 puan, istihdam oranı yüzde 0.9 puan geriledi. Yine çalışmaya göre, bütün sektörlerde istihdam kaybı yaşandı. Ayrıca işgücünde ilk kez düşüş görüldü. l Ekonomi Servisi Kısa çalışma ödeneği alan işçi sayısı mart ayında 97 bin kişiyken nisanda 2.6 milyona çıktı. Sanayi bölgelerinde Covid testi yapılıyor Sanayi ve Teknoloji ile Sağlık Bakanlığı’nın işbirliğiyle, Ankara Sanayi Odasının (ASO) koordinasyonunda başkentteki sanayi kuruluşlarında çalışanlara Covid19 tarama testleri yapılmaya başlandı. İlk etapta 9 OSB ve diğer sanayi yapılanmalarında bulunan 500’e yakın firmadaki 25 bin çalışana test uygulanacak. Test malzemeleri ve laboratuvar hizmetleri Sağlık Bakanlığı’nca ücretsiz sağlanacak. İşletmelere gidilerek uygun koşullarda numunelerin alınıp, laboratuvara taşınma işleminin bedeli ise ASO ve OSB’lerce karşılanacak. ASO Başkanı Nurettin Özdebir, Ankara’nın Kocaeli’nin ardından seçildiğini belirterek, test için yaklaşık bir haftadır sanayi kuruluşlarından talep topladıklarını belirterek “Hedef 200 bin test” dedi. ÇAYIN TADI KAÇTI MUSTAFA ÇAKIR Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaş çay alım fiyatını 3 lira 27 kuruş olarak açıklaması, çay üreticisinde hayal kırıklığı yarattı. Bu yıl en az 4 TL fiyat bekleyen üretici, açıklanan fiyatın üretim maliyetlerini karşılayamayacağını söylüyor. Rize Ziraat Odası Başkanı Nevzat Paliç, açıklanan yaş çay kilo fiyatının beklentilerinin çok altında kaldığını ve verilen zammı beğenmediklerini söyledi. Geçen hafta Rize’de çay üreticilerinin sorunlarını dinleyen CHP Genel Başkan Yardımcısı Orhan Sarıbal ve Üreticinin en az 4 TL beklediği yaş çay alım fiyatı 3 lira 27 kuruş olarak açıklandı. CHP Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun, açıklanan rakamla üreticinin enflasyona yenik düşürüldüğünü belirtti. Dünyada çay üreten ülkelerde hammadde maliyeti yüzde 6065 aralığında iken, Türkiye’de bu oranın yüzde 7580 aralığında olduğunu söyleyen Aygun, üreticiye 4 TL fiyatın bile uygun görülmediğini söyledi. “Yine ithalat lobisi öne çıktı” diyen Aygun, Hindistan, Kenya, Sri Lanka’nın kimyasallar ile yetişen çaylarına sonuna kadar kapı açılırken, organik Türk ça yına yeterli destek verilmediğini söyledi. Aygun, çayda açıklanan taban fiyatın dolar karşısında da yetersiz olduğunu vurgulayarak, “Hem dolar bazında hem de enflasyon bazında baktığınız zaman çay üreticisine müjde yok. Çiftçi, enflasyona ve dolara yenik düşürülmüştür. Salgının faturası çay üreticisine çıkartılmıştır” dedi. Aygun, AKP iktidarında, 20132019 döneminde 136 bin ton çay ithalatı yapıldığını ve karşılığında 339 milyon dolar ödendiğini de kaydetti. l ANKARA Migros çiftçiye peşin ödeyecek Migros ve Ziraat Bankası’nın, tarımsal üretimde sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkı amacıyla geliştirdikleri ‘Üretici Finansman Sistemi’ne ilişkin protokol, Migros İcra Kurulu Üyesi Cem Rodoslu ve Ziraat Bankası Tarım Bankacılığından Sorumlu Pazarlama Grup Başkanı Ferhat Pişmaf tarafından imzalandı. Çiftçiler, Migros’ta satılacak ürünlerinin bedelini vade beklemeden Ziraat Bankası’ndan peşin olarak alabilecek. Üreticiden tüketiciye uzanan tedarik zincirindeki aracılar da azaltılmış olacak. Üreticinin fiyat korkusu Salgın nedeniyle fiyatı tarlada 1 liraya kadar düşerek üreticinin kazancını eriten ürünlere patates de eklenmek üzere. Geçen hafta patates hasadının başladığı Adana’daki üreticiler, tarlada kilosu 2 liraya satılan patatesin 1.5 liraya kadar düşmesinden endişeli. Satışların sınırlı olduğunu anlatan üretici Fuat Polat, 1.5 liraya düşerse maliyetlerini kurtaramayacaklarını söyledi. Çiftçi kazanamazken patates kilosu pazarda 4, markette 5 liradan satılıyor. l Ekonomi Servisi VakıfBank da Türkiye Varlık Fonu’na geçiyor Türkiye Varlık Fonu (TVF), Ziraat Bankası, Halkbank ve VakıfBank’ın sermayelerinin toplam 21 milyar TL artırılacağını açıklarken, TVF bu işlemle VakıfBank’a da hissedar olacak. Halen Ziraat Bankası’nın tamamı, Halkbank’ın da çoğunluk hissesi TVF’de. Kaynak Hazine’den KAP’a yapılan açıklamaya göre VakıfBank operasyonu, bankanın 2.5 milyar liralık çıkarılmış sermayesinin toplam 7 milyar TL satış hasılatı elde edilecek şekilde artırılmasıyla yapılacak. Bu artırımı nedeniyle ihraç edilecek paylar tahsisli satış yöntemi ile TVF’ye Borsa İstanbul’un toptan alış ve satış işlemi yoluyla satılacak. Halkbank’ın açıklamasında da bankanın toplam 1 milyar 250 milyon TL olan çıkarılmış sermayesi aynı yöntem ve nakit sermaye artırımı yoluyla toplam satış hasılatı 7 milyar TL olacak şekilde artırılacak. TVF ayrıca, bankalara sağlanacak desteğin finansmanıyla ilgili şu bilgi verdi: “Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ikrazen ihraç edilen devlet iç borçlanma senetlerinin piyasa rayicinden bankalara satışından elde edilecek nakitle karşılanacaktır.” l Ekonomi Servisi Dolar 7 liranın altında EBRD: Türkiye V şeklinde iyileşecek Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Başkanı Suma Chakrabarti, Türk sağlık sektörünün koronavirüs salgınıyla başarılı bir şekilde mücadele ettiğini belirterek, Türkiye’den salgının ardından yeniden güçlü bir ekonomik büyüme beklediğini söyledi. Chakrabarti, “Hastanelerde çok güçlü yatırımlarınız var. Biz de daha önce Bursa, Elazığ, Adana gibi şehirlerde hastaneleri finanse etmiştik. Türkiye’de V şeklinde bir iyileşmenin olacağına inanıyorum” diye konuştu. Chakrabarti, bankanın koronavirüs etkisine karşı faaliyette bulunduğu ülkelerde kullanılmak üzere 2021 sonuna kadar kullanılması planlanan 21 milyar Avro’luk bir dayanışma fonu açıkladığını da hatırlattı. l Ekonomi Servisi Geçen hafta, kısa süreli olsa da 7.27 lira seviyesini aşarak yeni tarihi zirveye ulaşan, ancak özellikle BDDK’nin üç yabancı bankaya getirdiği TL işlem yasağıyla yönü aşağı dönen dolar/TL, düşüş trendini dün de sürdürdü. Bu bankalara uygulanan işlem yasağı kalksa da soruşturmanın süreceğinin açıklanması, üç kamu bankasına 21 milyar TL sermaye desteğinin sağlanacağının duyurulması, Covid19 süreciyle ilgili yeni ekonomik normalleşme adımları, yurtdışı piyasalardan gelen olumlu haberler gibi nedenler dolar/TL’deki trendi destekler görünüyor. Dün sabah saatlerinde en yüksek 7.0618 liradan işlem gören dolar/TL akşama doğru 6.9725 liraya kadar çekildi ve günü 7 lira seviyesinde kapattı. Bu olumlu havayla birlikte Borsa İstanbul’da (BİST) ise yükseliş trendi başladı. Gün içinde en yüksek 99 bin 708 puana kadar çıkan BİST 100 Endeksi günü de yüzde 1.9 artışla kapattı. Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı, nisan ayında ciddi bir iç borçlanmaya gitti. 60.9 milyar TL iç borçlanma gerçekleştirildi. 20.6 milyar TL’lik iç borç servisi yapıldı. l Ekonomi Servisi İstihdam Sorunu: Covid19 öncesi ve sonrası Covid19 salgınının tetiklemiş olduğu iktisadi krizin boyutlarına ilişkin resmi veriler yayımlanma takvimine göre paylaşıma açılıyor. Bu dizide en önemli göstergelerden birisi de işgücü istatistikleri özellikle de işsiz sayıları. TÜİK, ocak şubat mart ayları ortalaması olan şubat ayı işgücü verilerini bu hafta başı paylaştı. Krizin Türkiye için başlangıcı olarak mart ayını kabul edersek, açıklanan şubat ortalaması verilerini krizin daha henüz ilk etkilerinin görülmeye başladığı dönem olarak değerlendirebiliriz. Yani henüz işin başındayız. TÜİK verileri, ocak şubat mart ayları ortalaması olarak Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısının geçen yılın aynı dönemine göre 502 bin kişi azalarak 4 milyon 228 bin kişi olduğunu belirtiyor. İşsizlik oranı da yüzde 1.1 puanlık azalış ile yüzde 13.6 seviyesinde gerçekleşmiş. Tarım dışı işsizlik oranı ise 1.5 puanlık azalış ile yüzde 15.4 düzeyine inmiş. Hemen burada öncelikle resmi istatistiklerde geçen “işsiz” tanımını anımsamakta yarar var. TÜİK, uluslararası düzeyde kabul alınan biçimiyle, işsiz nüfusu şu şekilde tanımlıyor: “Referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan (kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiçbir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlantısı da olmayan) kişilerden iş aramak için son 4 hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan 15 ve daha yukarı yaştaki fertler işsiz nüfusa dahildirler.” (Vurgulayalım, tanım TÜİK’e özgü değil; uluslararası standartlar gereği.) Dolayısıyla, işsiz sayılmak için, iş arıyor ve işbaşı yapmaya hazır olmak gerekiyor. İş aramaktan vazgeçen ve işgücüne katılmayan nüfus “işsiz” tanımına dahil değil. Nitekim, TÜİK verileri, şubat döneminde işgücünün bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 102 bin kişi azalmış olduğunu belirtiyor. Buna göre, krizin işgücü piyasalarındaki etkilerini (henüz öncü sinyallerini) anlamak için doğrudan doğruya istihdam düzeyine bakmamız gerekiyor. İstihdamda süregelen daralma TÜİK verileri, istihdam edilenlerin sayısının 2020 yılı Şubat döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 602 bin kişi azalmış olduğunu belgelemekte. İstihdam kayıpları tarım sektöründe 530 bin, inşaat sektöründe 93 bin, hizmet sektöründe 183 bin kişi düzeyinde, sanayi sektöründe ise istihdam 205 bin kişi artış göstermiş. Ancak burada özellikle ortaya çıkan gözlem, istihdam kayıplarının Covid19 salgınına bağlı olmadığı, Türk işgücü piyasalarında istihdamın son iki senedir düzenli olarak gerilemekte olduğu gerçeğidir. 2018 başından bu yana toplam istihdam düzeyini veren aşağıdaki grafik, Türkiye ekonomisinin istihdam yaratma kapasitesinin nasıl da tahrip edilmiş olduğu gerçeğini açıkça sergilemektedir. Kaynak: TÜİK, İşgücü İstatistikleri. İstihdam düzeyi, Şubat 2018’den bu yana izlendiğinde, 2019 Şubatı’nda 811 bin, 2020’de ise 602 bin kişi azalmıştır. Daha detaya girer isek, örneğin DİSK Araştırma Dairesi Mayıs 2020 İstihdam Raporu’nda toplam istihdamın, Türkiye ekonomisinde son kriz dalgasının başlangıcı olan 2018 Ağustos ayından bu yana 2 milyon 565 bin azalarak 26 milyon 753 bine gerilediğini vurgulamaktadır. Türkiye ekonomisi son iki yıldır şimdiye kadar yaşadığımız kriz deneyimlerinden çok daha farklı mekanizmaların hüküm sürdüğü yepyeni bir kriz süreci içindedir. Yatırımlarda durgunluk, üretkenlik kayıpları ve işgücü istihdamında gerileme ile betimlenen reel ekonomi krizinin, Covid19 salgınının tetiklediği konjonktürde ne yazık ki daha da şiddetlenmesi beklenmelidir. Limon üreticisi isyan etti Türkiye’nin limon ihtiyacının büyük bölümünü karşılayan Mersin’in Erdemli ilçesinde üreticiler dün, ihraç yasağını, MersinAntalya D400 karayolunu yaklaşık yarım saat trafiğe kapatarak yola döktükleri limonlarla proteso etti. Diğer bölgelere ayrımcılık yapıldığını öne süren yaklaşık 100 kişilik grup, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’yi istifaya çağırdı. l Haber Merkezi