Catalog

Pazartesi 12 Eylül 2016 10 haber 11EDİTÖR: ALPER İZBUL TASARIM: İLKNUR FİLİZ 36 yıl önce, 36 yıl sonra Bugün 12 Eylül. Hani bir sabah tank sesiyle uyandığımız o uğursuz günün 36. yıldönümü... O gün doğan çocuklar, bugün 36 yaşında. Sizler de 36 yıl daha gençtiniz. O gün pek çok kuşağın yaşamı kökünden değişti; o gün pek çok kuşağın yaşamında derin ve silinmez izler bıraktı. Altüst olmuş yaşamlar... Benzeri görülmemiş işkencelerde sakatlanmış bedenler ve ruhlar... Mamak, Metris ve ille de Diyarbakır zindanları... 36 yıl sonunda Türkiye’nin kitabın tanımladığı gerçek faşizm ile tanıştığı gün... Ve bugün: 12 Eylül 2016. “Allah’ın lütfu” olarak değerlendirilen kanlı bir darbe girişiminin ardından “hukukun guguk”, muhalifliğin suç olduğu bir Türkiye... OHAL koşullarında zorunlu olarak ürkek bir karşılaştırma denesem mi? aynı noktada! 12EYLÜL’ÜN BİLANÇOSU HHH O gün bir zorba güç iktidara silah zoruyla el koymuş, kendini ülkenin tek egemeni ilan etmiş, Meclis’in ve Hükümet’in yani yasama ve yürütmenin bütün yetkilerini resmen, sıkıyönetim mahkemeleri üstünden de yargının yetkilerini fiilen kendi ellerinde toplamıştı. Bugün iktidar seçim yoluyla ele geçirildi. Yani demokrasinin biçimsel gereği çiğnenmedi. Ancak iktidarın 14 yılı dolarken demokrasinin olmazsa olmazı “çoğulculuk” yerini “çoğunlukçuluk”a terk etti. Siyasal terminolojide “otokrasi” olarak adlandırılan tek adam yönetimine hızlı bir geçiş yaşanıyor. O gün “Asmayalım da besleyelim mi” diyen vicdanı kara diktatör 59 genci asmış, devlet eliyle cinayete doymazlığını 59 kez kanıtlamıştı. Bugün idam için anayasa değişikliği 12 Eylül, hukuktan eğitime, iş yaşamından sanata, insan haklarına ve özgürlüklere büyük darbe vurdu. Gözaltıların, işkencelerin, kaybedilen yurttaşların, idamların ürpertici anısı silinmezken, darbeyle gelen hukuksal uygulamalar da hâlâ sürüyor. Hem de 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL’le katlanarak Bugün 12 Eylül darbesinin 36. yıldönümü. Türkiye, 36 yıldır darbe hukukuyla yöneti liyor. Tıpkı 36 yıl önce olduğu gibi bugün de sol muhalefeti yok etmek üzere uygulanan sıkıyönetim politi kaları yeniden gündemde. Cunta re jiminin yaşattığı acılar ise 36 yıldır yürekleri dağlamaya devam ediyor. 12 Eylül 1980’de, faşist cun ta ülke yönetimine el koydu. Tüm Çoğunluğu Güneydoğu’da olan belediyelere kayyım atanırken polisin aldığı önlemler darbe dönemini anımsattı. 12Eylül’ün ardında 1 milyon 683 bin kişi fişlendi. 348 bin kişinin pasaportları iptal edildi. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca 14 bin 509 kamu görevlisi işten atıldı. 18 bin memur, 2 bin yargıç savcı, 4 bin polis, 2 bin subayastsubay, beş bin öğretmen istifaya zorlandı. 23 bin 667 dernek etkinlikten alıkonuldu; siyasi partiler, sendikalar kapatıldı. 30 bin kişi Türkiye’yi terk etmek zorunda bırakıldı. Yılmaz Güney’in 114 filmi olmak üzere toplam 937 film yasaklandı. Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası ve ve Avrupa’dan kesinlikle kopma Türkiye’de sıkıyönetim ilan edildi. rildi. Gazeteler 300 gün koşulu var. Ama yine de yaşama hakkı gibi “en, en, en temel” insan hakkını referanduma sunmak, “Halkın talebi esastır. Yerine getiririz” gibi yavelerle idamı geri getirme özlemi duyanların pervasız ve hatta ahlaksız demeçleri art arda üstümüze yağıyor. O gün 12 Eylül faşizmine bırakın karşı çıkmayı, en hafifinden muhalefet etmek suçtu ve acımasızca cezalandırılmıştı. 650 bin kişi gözaltına alındı. Kayıtlı 90 güne kadar gözaltında tutuldular. Kayıtsız 150 günü geçen gözaltılar yaşandı. Gözaltına alınan insanların yüzde 95’i işkenceye tabi tutuldular. İşkencede 171 kişi öldürüldü. 12 Eylül döneminde bütün cezaevleri zulüm ve işkence evine dönüşmüştü. Ancak en yoğun işkence Diyarbakır Cezaevi’nde yaşandı. Oradan 34 tu Gençay Gürsoy: Enseyi karartmak için henüz erken süreyle yayın yapamadı, yayınlar yasaklandı. 30 ton gazete ve dergi imha edildi. l İSTANBUL Cumhuriyet’in kapalı kaldığı günler: Bugün “Devletten FETÖ’cüleri tuklunun cansız bedeni çıktı. İç Gü temizliyoruz” deyip Marksist, sosyalist, venlik Komutanı Esat Oktay Yıldı n 12 Eylül darbesinin akademiye ve akade liyetçidinci örgütü “Aydınlar Ocağı”, üniversi sosyal demokrat, hatta sadece ran, tutuklu ve hükümlüleri, kaba misyenlere karşı tutumu nasıl oldu? telerde egemen ideolojik yapı olarak hızla öne demokrat olanlar için “Bize muhalifse dayak, falaka, dışkı yedirme, cop 12 Eylül askeri darbesini hazırlayan kadro çıkmıştı. Kısa bir süre sonra da zaten bütün de düşmandır” ilke bellenmiş. Gözaltına almak, tutuklamak, kamu görevlisiyse açığa almak, açlığa mahkum etmek bir “devlet rutini”ne dönüşmekte... O gün taş kafalı generaller Kürt sorununu, neredeyse 20 milyon yurttaşımızı mutsuz kılan koşulları düzeltmek yerine askeri yöntemlerle çözmeye karar vermiş ve silahları la tecavüz, lağım suyunun içine bırakma gibi vahşet tezgâhlarından geçirdi. Yıldıran, 1988’de, İstanbul Kısıklı’da bir halk otobüsünün içinde ailesinin gözü önünde başından vurularak öldürüldü. ‘Bir sağdan bir soldan’ nun birinci hedefi üniversitelerdi. Çünkü kendilerine göre, “darbeyi kaçınılmaz kılan” gençlik olaylarının kaynağı üniversitelerdi. Bu yüzden, her şeyden önce, özgür düşüncenin filizlendiği üniversiteler “zapturapt” altına alınmalıydı. Kafalarındaki model askeri okullar ve Harbiye idi. Üniversiteleri bu anlayışa göre düzene sokacak deneyimli bir yönetici ola mokrat ve solcu öğretim üyeleri olarak üniversitelerden atıldık. n Bugün akademi ve akademisyenler nelerle ve nasıl bir tutumla karşı karşıya? Akademi olarak bugün yaşananlarla 12 Eylül döneminde yaşananlar arasında büyük niteliksel benzerlikler var. Ancak bugün sürmekte olan tasfiyenin boyutları çok daha geniş. 12 yağlayıp kolları sıvamışlardı... Askeri mahkemelerde açılan 210 rak Prof. Dr. İhsan Doğramacı’yı buldular ve Eylül’de bütün kamu kesimindeki tasfiye yak Bugün barış masasını devirip, bin davada, 230 bin kişi yargılan onun öncülüğünde hazırlanan yeni Yüksek laşık 5 bin kişiydi. Bugün bu rakam daha şim 1221 Kasım 1980:10 barış sürecini buzdolabının derin dı. 98 binden fazla insan ‘örgüt üye Öğrenim Yasası (YÖK) ile zaten çağdaş ölçü diden 100 bine yaklaşmış durumda. 12 Eylül gün İlhan Selçuk’un dondurucusuna yerleştirip, dillerine pelesenk ettikleri, “Halkın iradesi esastır” cümlesini “Bize oy veren seçmenin iradesi esastır”a indirgeyip belediyeleri kayyımlarla yönetmeyi ve Kürt sorununu tıpkı 36 yıl önce olduğu gibi ve 36 yıldır olduğu gibi askeri yöntemlerle çözmeyi yeğlemekteler. O gün sıkıyönetim vardı. Yargı, askeri mahkemelere, asker yargıçlara terk edilmişti. si’ olmakla suçlandı. Yargılanan 6 bin 353 kişinin idamı istendi. 49 kişi idam edildi. Darbenin ilk infazı Necdet Adalı ve Mustafa Pehlivanoğlu, Ankara’da 7 Ekim 1980’de idam edildi. Serdar Soyergin, 25 Ekim’de, Erdal Eren ise 13 Aralık’ta Ankara’da idam edildi. Devlet eliyle öldürülenlerin 17’si sol, 7’si sağ görüşlü; 25’i adli suçlu, biri de ASA lere göre sınırlı düzeydeki üniversite özerkliğini tümüyle ortadan kaldırdılar. Önce kendilerine göre üniversiteleri “anarşi yuvası” haline getiren hocaları, sorgusuz sualsiz ve “Bir daha kamu görevinde çalıştırılmamak üzere” üniversitelerden uzaklaştırdılar (1402’likler). Otoriteye boyun eğen, sorgulamayan, itaatkâr, uysal, inançlı ve “işini bilir” kuşaklar yetiştirmek üzere, sadece üniversiteleri değil, bütün bir eğitim sistemini ve müfreda döneminde bir iki istisna dışında tutuklanan öğretim üyesi yoktu. Bugün bu sayı çok daha fazla ve “cadı avı” devam ediyor. Fakat asıl garabet şu ki, o dönemde bütün bu işlemlerin faili darbecilerken bugün fail darbeyi bastıran iktidar. Aslında 7 Haziran seçimlerinden sonra başlayan sürece, darbe girişimi “Allah’ın lütfu” sayılan bir gerekçe hazırlamış oldu. n 12 Eylül dönemi ile bugünü karşılaştırsanız neler söylersiniz? Kemalizm İdeolojisi Muz mudur?’ başlıklı yazısı nedeniyle. Bugün OHAL var. Ne kadar süreceği LA militanıydı. Darbenin başı Ke tı baştan aşağı yeniden düzenlediler. Başarılı 12 Eylül döneminde ortak kanaatimiz, yaşa bilinmiyor ve yargı... (Neyse... Bu nan Evren, yıllar sonra bir televiz da oldular. Ancak sıkı yönetimin kalkmasıyla nanların bir geçiş dönemi ile sınırlı olduğu ve cümleyi tamamlamayacağım...) yon programında idamlar için şöyle birlikte direnişler yeniden filizlendi. sonunda asgari düzeyde de olsa bir demokratik O gün ülkeyi beş generalden oluşan demişti: “Ben sağ ve sol ayrımı yap n O günleri kişisel olarak siz ve çevreniz düzene geçileceği yönündeydi. Bugün ondan bir cunta yönetiyordu. Bugün cunta filan yok. Tek adam... (Hayır, bu cümleyi de tamamlamayacağım...) HHH Ey okur! Vazgeçtim. Ben bu Tırmık’ı tamamlamayacağım. madım. Hatta o kadar ki mahkum olanlar, idam cezası alanlar var. Mesela sağdan bir tane mahkumun idamından sonra, bekletirdim. Sonra soldan bir tane idam ettirip, ötekini bekletirdim. Yani bir tane sağdan bir tane soldan adam astık. Sırf denge olsun diye buna dikkat ettim.” (diğer akademisyenler) nasıl yaşadınız? 12 Eylül’ü Brüksel’de Uluslararası Nörolojik Bilimler Kongresi’nde öğrendim. Darbenin boyutları ortaya çıkınca, bir süre dönüp dönmeme konusunda tereddütler geçirdim. Sonunda dönmeye karar verdim. Girişte bir sorun olmadı. 12 Eylül darbesiyle birlikte, o dönemin mil günbegün uzaklaştığımız, üstelik içte ve dışta kanlı çatışmaların giderek tırmandığı bir süreç yaşıyoruz. Ama bütün baskılara karşın sesini yükselten ve direnen çeşitli toplumsal dinamikler yanında, azımsanmayacak sayıda akademisyen, gazeteci, yazar, sanatçı, sendikacı var. “Enseyi karartmak” için henüz erken... 1115 Ocak 1981:5 gün Adana , İçel, Kahramanmaraş, Gaziantep, ORHAN ALKAYA: 12 Eylül bugünün rahmidir Hatay illerinde sıkıyönetim emriyle. n 12 Eylül darbesinin sanat dünyası ve sanatçılara karşı tutumu nasıl oldu? 12 Eylülcülerin meselesi, erken neoliberalizmi (24 Ocak kararları) inşa edebilmek için “emek bloku”nu hizaya getirmekti. Sendikal harekete, sol siyasete karşı kıyıcıydılar. Sanat erbabının “komünist” olanından haz etmezlerdi. En büyük kayıp Onur Yayınları sahibi İlhan Erdost’un öldürülmesidir. Toplatılan kitaplar kadar “yaktırılan” kitaplar da derin yaralar açmıştır toplum vicdanında. Aydınlar Dilekçesi imzacılarının bir kısmının yargılanması, Barış Derneği yöneticilerinin tutuklanması önemlidir. Bir de İstanbul Şehir Tiyatroları’nda büyük bir kıyım yapıldı. Üç partide 41 tiyatrocu 1402 sayılı sıkıyönetim kanunu eliyle tiyatrodan atıldı. Bu listedeki isimlerin büyük bölümü, tiyatronun omurgasını oluşturan yönetmen, tasarımcı, oyunculardı. Devlet Tiyatroları’nda tasfiye olmamasını “yönetici farkı”na bağlamak gerekir. Gene de 12 Eylül cuntacılarının, kendi sanatçılarını yaratmak gibi bir dertleri olmadığını, temsili de olsa sanatsever görünmeye meraklı olduğunu eklemeliyim. n O günleri kişisel olarak siz nasıl yaşadınız ve neler yaşadınız? 1402’lik olmanın kederli keyfini yaşadığımı itiraf etmeliyim. Eksenimi edebiyata (şiir, deneme, eleştiri) yönelttim. Tiyatroda yapısal dönüşüm mücadelesi vermekten daha verimli bir süreçti benim için. n Bugün sanat dünyası ve sanatçılar nelerle ve nasıl bir tutumla karşı karşıya? 12 Eylül askeri darbesi sonrasıyla bugün arasında niteliksel farklar elbette var. Ne dir, büyük benzerlikler de var. Kimin kapısı, hangi nedenle, hangi saatte çalınacak noktasında belirsizlik sözgelimi birbirine çok benziyor. Otosansür ki yaratıcılığın en belalı düşmanıdır, bir korunma kalkanı olarak o gün de bugün de fazlasıyla gündemdeydi. Sanat disiplinlerinin ve kamunun sanatla ilişki kurduğu zincirin en fazla tehdit altında olduğu dönem ise 12 Eylül sonrası değil bugündür. Uzun zamandır hepimizin üzerinde sallanan TÜSAK tehdidi karşımıza çıkarılabilir endişesi içersindeyiz ki endişe de yaratıcılığın en büyük düşmanıdır. n 12 Eylül dönemi ile bugünü karşılaştırsanız neler söylersiniz? 12 Eylül faşist darbesi, bugünün rahmi, postmodern zamanın tayin edici kötülüğüdür. Karşılarında (bugüne kıyasla) daha diri bir toplum organizması olduğu için entelektüel hayata büyük hasar veremediler. Bekaları için gazeteleri satın almak, sektörlere el koymak, sanat disiplinlerini belden aşağı belden yukarı diye tasnif etmek gibi dertleri olmadı. Bugün çok daha kaotik bir ortam hüküm sürüyor. 12 Eylül cuntacılarının Türkİslam sentezi (yerlimilli) empozesi, bugün diğerine yaşam alanı bırakmama yönünde terk edinmiş gözüküyor. 12 Eylül cuntacılarının kutuplaştırma politikası politizasyona karşı depolitizasyon ya da apolitizasyondu. Bugünün kutuplaştırma politikası, biz ve geri kalan herkes şeklinde. Bu da derin bir toplumsal yarılmaya yol açtı, açıyor. 25 Ocak18 Şubat 1983: 25 gün Nadir Nadi’nin 23 Ocak 1983 tarihli ‘Tuhaf bir tasarı’ başlıklı yazısı nedeniyle. C MY B SÜLEYMAN ÇELEBİ: Tahribat mirasına AKP ortak oldu n 12 Eylül darbesinin emek dünyasına ve sendikal harekete karşı tutumu nasıl oldu? 12 Eylül faşist darbesi, emperyalizmin Ortadoğu’daki çıkarları doğrultusunda, ekonomik krizin yükünün emekçi halkın üzerine yıkılması için yapıldı. IMF direktifleriyle çıkarılan 24 Ocak Kararları ekonomik bunalımın bütün yükünü halkın omuzlarına yıkarak sermayeye geniş olanaklar sağladı. Yıllardır sermayenin her fırsatta bir yakınma konusu olarak gündeme getirdiği işçi hakları ve sendikal haklar ve sendikalaşma 12 Eylül’ün hemen ardından bir çırpıda ortadan kaldırıldı, çalışanların kıdem tazminatı gibi kazanımları daraltıldı, ücretler ve sosyal haklar budandı, işçi sağlığı ve iş güvenliği zayıflatıldı, grev yasaklamaları, sendikaların kapatılmaları, toplusözleşmelerin durdurulması gündeme getirildi. 12 Eylül’de işçi sınıfı ve halk kaybetti, sermaye kazandı! 12 Eylül Uğur Mumcu’nun dediği gibi bir sınıfın diğer sınıflar üzerindeki tahakkümüdür. Yani sermaye sınıfının işçi sınıfı üzerindeki tahakkümüdür. n O günlerde nasıl ve neler yaşadınız? Başta DİSK, TÖBDER olmak üzere demokratik kitle örgütleri ve derneklerin mallarına el konularak kapatılırken yüzlerce sendika önderi de tutuklandı, işkence tezgâhlarına yatırıldı, işkencelerde, sokak pusularında katledildi. Açılan DİSK Davası 12 yıl sürdü. Ben de sendikal mücadelede aktif yer alan genç yöneticilerden biri olarak bütün bu süreçten baskı ve işkencelerden payımı aldım, uzun yıllar cezaevinde kaldım. Arkadaşlarım ve ben Otağı Hümayun’da işkencelerden geçirildik. n Bugün emekçiler ve sendikacılar nelerle karşı karşıya? AKP döneminde Bakanlar Kurulu kararlarıyla durdurulan grev sayısına, kapatılan sendika sayısına bakıldığında zaten bu hükümetin antidemokratik sicili ortaya dökülmektedir. Çok geriye gitmeye gerek yok, 15 Temmuz darbemsi durumun ardından cadı avına başlayan siyasi iktidar örneğin 11 bin 301 öğretmeni açığa aldı ama bunların 9 bin 843’ünü darbe karşıtı, muhalif kimliği olan Eğitim Sen’li öğretmenler oluşturuyor. n 12 Eylül dönemi ile bugünü karşılaştırdığınızda neler söylersiniz? Bundan 36 yıl önce, tank sesleriyle ve marşlarla uyandırılmamızla başlayan süreç Türkiye’yi siyasal, sosyal, ekonomik, hukuksal, kültürel ve bilimsel alanlarda büyük tahribata uğrattı. 12 Eylül 1980 darbesi öncesi Türkiye nüfusu 44 milyondu, aktif sendikalı işçi sayısı 2 milyon 400 bin civarındaydı. Türkiye’nin nüfusu şu an 77 milyon, aktif sendikalı sayısı 734 bin civarındadır. Türkiye’de örgütlenme özgürlüğünün nereden nereye geldiğini ortaya koymaktadır. 12 Eylül toplumsal muhalefeti ve başta emekçilerin örgütlenme özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlükleri yok etti. Türkiye’nin yaşadığı bu etkilerin sonuçlarını ve devamını günümüzde de yaşamaktayız. 12 Eylül hâlâ güncelliğini koruyor. Darbeyle hesaplaşılmamıştır. Darbenin ürünü olanlar, varlıklarını darbe ortamlarının yasalarında bulanlar bırakın darbelerle hesaplaşmayı, bizzat kendileri yeni darbelerin mimarlığını üstlenmişlerdir. TUĞRUL ERYILMAZ: Gazetecilik olarak bugün daha dipteyiz “12 Eylül’de üniversitede ders veriyordum, o zaman da akademiden atmalara başlamışlardı. Ama bugün olduğu gibi herkesi tek torbaya doldurmuyorlardı. 81’de İstanbul’a Nokta’yı çıkarmaya geldim. Nokta’da çalışırken, 12 Eylül’den sonra darbeciler Turgut Sunalp’in Milli Demokrasi Partisi’ni (MDP) kurmaya çalışıyordu. Bize de ille de Turgut Sunalp’in haberini yaptırmak istediler. MDP’nin amblemi horozdu. Bir Fransız dergisinin reklamını bulduk, kanatları yolunmuş ve kızarmış bir horoz vardı. Biz de o horozu kullandık. Başımıza hiçbir şey gelmedi.” Kapatılan gazeteye destek Sonra Ecevit kapağı yapmaya kalktık ve çok ciddi baskı gördük. Gecenin bir saatinde çok iyi bir patron olan Ercan Arıklı ve Nokta hukuk bürosu aradı. Sıkıyönetim Ecevit kapağına izin vermiyor, gelin değiştireceğiz dediler. Yazgülü Aldoğan ve ben gidip kapağı değiştirmeyi reddettik. 12 Eylül’de bunu yapabiliyorduk. Evet kapak değişti ama biz değiştirmedik. İşten de atılmadık. Sonra şunu hatırlıyorum Nokta’da. Yazgülü Aldoğan, yazıişleri müdürüydü, Erbakan’ın Milli Selamet Partisi’ni destekleyen Milli Gazete kapatıldığı zaman, nasıl haber yapacağımızı bilemeyince, gazetenin yetkililerini Nokta’ya davet ettik. Böylece Editör’den yazısında ‘Kapatılan Milli Gazete’nin yetkilileri ziyaretimize geldi’ diye yazabilmiştik. Çünkü biz gazeteci olarak, gazeteci iktidara karşı bireyin ve mağdurun, güçsüzün yanındadır diye biliyorduk. Şimdi kaybedilen bu. Bir ülkenin siyasal iklimi bütün kurumları etkiler ama en görünür biçimde medyayı etkiler. Otoriterlik dozu arttığı zaman, işler çığırından çıkar. 12 Eylül’de tabii baskı vardı, sonuç olarak askeri rejimdi. Ama şimdiden farkı da vardı: Darbenin, eli mahkum, tekrar siyasete evrileceği belliydi. Bunun verdiği bir umut vardı. Ve gazeteciler arasında müthiş bir dayanışma vardı. Şimdi bakıyorsun, bir gazeteci, bir köşe yazarı, başka bir gazetenin kapatılması ya da yazarlarının hapse atılması için yazılar yazıyor, haberler yapıyor. Bir yandan gazeteciyim deyip bir yandan şunu içeri atın, şunu kapatın diyemezsin. 12 Eylül’de böyle bir tavır yoktu. Medya, rejim kim ya da ne olursa olsun, iktidara karşı bireyin yanındadır. İktidardakiler askerler de olabilir, komünistler de, İslamcılar da. Medyanın bu görevini yapma duygusu ortadan kalktı. Gazeteciler, 12 Eylül’de şimdiki kadar hükümetin ya da iktidarın basın sözcüsü gibi davranmadı. Kerameti kendinden menkul birtakım adamların çıkıp neredeyse Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın kelimelerini kullanarak konuşması ve gazeteciyim demesi, 12 Eylül’le bugün arasındaki en büyük fark bence. Yani özetle, bence 12 Eylül’e oranla çok daha beter bir dipteyiz. Ben bu işi ifade özgürlüğü ve haber alma özgürlüğü için yapıyorum. Gazeteciyi öldürürsen, bilgiyi de habere ulaşma kaynaklarını da öldürürsün. ‘Şartlar daha belirsiz’ Şu anda o noktadayız. 12 Eylül’den daha belirsiz şartlar altında yaşıyoruz. Gazetecinin denge politikası gütmek ya da devletin çıkarlarını korumak gibi görevleri yok ki. Gazetecinin kamunun çıkarlarıyla ilgili derdi olmalı. Özetle 60’larda da, 70’lerde de ve 80’lerde de çektik ama bu artık tepeye vurdu.” Gülen Cemaati ve AKP hükümetinin birlikte hareket ettiği dönemde düzenlenen KCK operasyonlarında Kürt siyasetçiler kelepçelenerek gözaltına alınmışlardı. HASİP KAPLAN Tüm darbeler Kürtleri vurdu n 12 Eylül darbesinin Kürt halkı ve Kürt siyasal hareketine karşı tutumu nasıl oldu? Yapılan bütün darbelerde Kürtlerin değişik siyasi legal yapılanmaları ve demokratik dernekleri birinci derecede hedef oldu. Son dönemde gerçekleşen postmodern darbeler döneminde Kürtler yine devlet açısından “bölücülük” gerekçesiyle hep hedef oldu. 12 Eylül sağ sol çatışmaları gerekçe gösterilerek yapılan bir darbeydi, muhalif olan Kürt hareketlerine, aydınlara, sanatçılara, emekçilere yöneldi. Her seferinde legal düzeyde çalışma yapanlar tutuklandı. n O günleri kişisel olarak siz nasıl yaşadınız ve neler yaşadınız? O dönemin avukatıydım. DİSK davasının avukatıydım. İki kere gözaltına alındım. 1982 yılında gözaltına alındım. Kafamda 14 dikişle 58 gün gözaltı sürecinden sonra serbest bırakıldım. 1984 yılında SODEP ilçe başkanıydım. Bu kez de 52 gün gözaltında tutuldum. Yoğun işkencelerden geçtik. n Bugün Kürtler ve Kürt siyasal hareketi nelerle karşı karşıya? Bugün darbe dinamikleri sürekli işleyen bir durum haline geldi. 15 Temmuz darbe girişimi bahanesiyle binlerce insan işten atılıyor, tutuklamalar ve gözaltılar oluyor. Bu durumun Kürtle re, seçilmiş milletvekili ve seçilmiş belediye başkanlarına yönelmesi beni şaşırtmadı. Darbeciler de darbe karşıtı olanlar da bunu yapıyor. İkisi de aynı zihniyet. Bir noktada darbe soruşturması derinleşirse suç ortaklıkları ortaya çıkacağı gerekçesiyle hedef saptırmak için Kürtlere yöneliyorlar. n 12 Eylül dönemi ile bugünü karşılaştırsanız neler söylersiniz? Sıkıyönetim kanunları, işkenceleri kabul edilemez boyuttaydı. Çok insan yaşamını yitirdi. Ama hiç olmazsa sıkıyönetim mahkemelerinde hâkimlerde bir insaf, bir vicdan sınırı vardı. Hukuka riayet durumu vardı. Bugün fiili olağanüstü bir rejim yaşanıyor. Olağanüstü halin (OHAL) ve sıkıyönetimin de bir hukuku vardır. Bugün ne OHAL ne de sıkıyönetim hukuku uygulanıyor. Bir kalemde bütün yargı görevden alınıyor. Bağımsız bir mahkeme diye bir şey kalmıyor. Yurttaşların sığınacağı adalet limanı ve hukuka güven kalmıyor. Bugün Meclis bypass edilmiştir. Eğer ülke yönetilemez durumdaysa halka gitmek üzere erken seçim kararı alırsınız. Ancak halka gitmek yerine korku imparatorluğu yaratarak, başta basını, siyasetçileri, aydınları susturarak korkunç bir dikta rejimine sürükleniyoruz. BAHRİ BAYRAM BELEN: Artık hukuktan umudum kalmadı n 12 Eylül askeri darbesinin hukuka ve hukukçulara karşı tutumu nasıl oldu? 12 Eylül hukuksuz bir eylemle iktidar olan bir yönetimin kendi hukukunu uygulama sürecidir. Hukuk, bir yasa maddesi ile parlamentoyu ortadan kaldırmış ve anayasayı tebdil ve tağyir (değiştirip/bozup ortadan kaldırmış) bir iktidarın hukuku idi. Ve parlamento olmadığı için kanunları (anayasal ve yasal nitelikte) 5 kişilik ihtilal konseyi (Milli Güvenlik Kurulu) yapıyordu. Ülkenin her yerinde yaygın işkenceler, uzun gözaltı süreleri ve gözaltında avukat görüşmesi yasağı, bazı cezalarda temyiz yasağı, cezanın ertelenmesi yasakları o dönemin çarpıcı karakteristiği idi. Darbe sonrası; ilk olarak, “insan hakları ve demokrasiden” söz edince bu bir suç kabul edilerek, İstanbul Barosu başkanı ve yönetim kurulu üyeleri gözaltına alındı, İstanbul Barosu’nun tüm evrakına askerler tarafından el konuldu. Birçok avukat bürosuna polis tarafından baskın yapıldı gözaltılar yapıldı. Bazı duruşmalarda savunma yapan avukatlar hakkında, mahkemeye hakaretten davalar açıldı. Duruşma sırasında avukatlar tutuklandı. n O günleri kişisel olarak siz ve çevreniz (diğer avukatlar, hukukçular) nasıl yaşadınız ve neler yaşadınız? Sokağa çıkma yasağı sonrası İstanbul’da, sıkıyönetim mahkemelerinde davalara giren avukat arkadaşlarla toplantı yaptık. Ve durum değerlendirmesi yaparak dayanışma içinde olunması gereğini konuştuk. Ancak askeri savcılık ve mahkemelerde usul kurallarına darbe ik tidarının aksine daha titizlik gösterilirdi. Biz avukatlar bir askeri darbe olduğunu, parlamentonun kapatıldığını biliyorduk. Ama evrensel hukuk değerlerini savunmaya, ödün vermeden hukuku, insan haklarını savunmaya kararlıydık. n Bugün hukuk ve hukukçular nelerle ve nasıl bir tutumla karşı karşıya? 12 Eylül dönemi ile bugünü karşılaştırıp kısa bir değerlendirme yapsanız neler söylersiniz? Demokratik toplumların ve hukukun üstünlüğünün kabul edildiği sistemlerin hiçbirinde olmayacak şekilde “yargıçsavcı” güvencesi kalmamıştır. Çünkü suçluluğu iddia edilen/suç işlediği anlaşılan yargıç ve savcıların bile disiplin hukuku, ceza hukuk açısından soruşturulma ve yargılanmaları, ulusal/anayasal ve uluslararası belgelerdeki kurallara göre yapılmalıdır. Birçok avukat tutuklanmış ve ofislerine, müvekkillerinin sır bilgilerine el konulmuştur. Tedbir olan gözaltı ve tutuklamalar toptancı bir zihniyetle ve somut suç isnatları olmaksızın uygulanmakta, avukatlar dosyalarla ilgili bilgi alamamakta, hatta savcılarla görüşme fiilen olanaksız hale gelmiş vaziyettedir. Bunlar, 12 Eylül döneminde bile olmayan hukuksuzluk uygulamalarıdır. 12 Eylül döneminde 1402 sayılı yasaya göre birçok akademisyen görevden uzaklaştırıldı. Ama böylesine yaygın değil, böyle gerekçesiz değil, toptancı değil. Şahsen 12 Eylül darbesi sonrası bile hukuktan umudum vardı. Ve o dönemin biteceğine inancım. Şimdi gelecek için hiçbir umudum olmadığını söyleyebilirim. Hukuk güvenliği diye bir şey kalmadığını hissediyorum.