Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 EYLÜL 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ 15 Yıldır AKP’nin İstanbul’a Ettikleri… Her ne kadar AKP, 2002 sonlarından bu yana ge- çen 7 yılın iktidarı ise de İstanbul’daki iktidarı, 27 Mart 1994’te Recep Tayyip Erdoğan’ın büyükşehir başkanlığına kadar uzanıyor. Dolayısıyla, İstanbul’un son 15 yılına damgasını vurmuş bir zihniyetin, siya- si çizginin icraatından söz etmeliyiz. Erdoğan belediyeciliğinden başlayan, AKP ile de- vam eden süreçte neoliberalizmin İstanbul’a dünya ve Türkiye işbölümünde biçtiği asli rol algısı hiç değişmedi. Neydi o rol? Neoliberaller 1980’lerden başlayarak diyorlardı ki, İstanbul bir “küresel kent” ya- pılmalı. Yani, küresel firmalar, bankalar, Ortadoğu, Ka- radeniz, Kafkasya, Doğu Akdeniz’i İstanbul’a kuru- lacak kontrol kuleleri ile denetlemeli, şubelerini bu- ralarda açmalı, üst düzey elemanlarını İstanbul’ a yer- leştirmeliydiler. Bu nedenle İstanbul ultra gökdelen- lerdeki lüks ofisler, alışveriş merkezleri, yabancıların yaşayacağı lüks rezidanslar, villalar, eğlence, yeme- içme yerleriyle donatılmalıydı. Böylece küreselleşen İstanbul, küresel sermaye için “karargâh” haline ge- tirilince arsa rantından, inşaattan, turizmden, fi- nanstan, bilişimden büyük paralar kazanabilecekti. Bu neoliberal “İstanbul’u satma” fikri, ANAP ik- tidarıyla başlatıldı, Sözen’li SHP döneminde pek yüz görmedi ama Recep Tayyip Erdoğan’ın başkanlığıyla birlikte yeniden revaç gördü. Dolayısıyla o tarihten bu yana geçen 15 yılda, “İstanbul’u neoliberalizmin ile- ri karakollarından biri yapma” projesi doludizgin yol aldı. Bu yaklaşım, tabii ki yerli-yabancı sermayeyi İs- tanbul’un arsa rantına yönlendirdi. Sanayicilik yedeğe alınıp önce bankacılık, derken kulecilik en yüksek ge- lir sağlayan iş olmaya başladı. Yerli sermayenin İs- tanbul yatırımlarına, zaman içinde yabancılar da işti- rak etti. Sermaye birikiminin bu yönde kulvar değiştir- mesi, haliyle Anadolu’daki irili ufaklı sermayeleri, işgü- cünü de çekmeye başladı. Plan-programın askıya alın- dığı neoliberal, piyasacı ekonomi koşullarında tarı- mın ihmaliyle de kırlar boşaldı, İstanbul yoğun göç almaya devam etti. AKP’nin cemaat odaklı örgütlenmesi Anadolu’daki nüfusu biraz daha tahrik etti ve hızla imarsız, kaçak cemaat mahalleleri türedi. 12 Eylül ve ANAP iktidarında nüfusu 2 milyon ar- tan İstanbul, neoliberal-gericiliğin yönettiği 15 yıllık dönemde yaklaşık 8.5 milyondan 12.5 milyona çık- tı, yani nüfusa 4 milyon kişi daha eklendi. Bu ölçüde göç baskısı altında kalan İstanbul’da her şeyden önce konut ihtiyacı arttı ve bugünkü sel fe- laketlerine yol açan dere yataklarına, tarım arazile- rine imarsız, kalitesiz rastgele konutlar yapılmaya başlandı. Semtlere semtler, ilçelere ilçeler eklendi. İs- tanbul, büyük bir sorumsuzlukla hormonal biçimde büyütülürken.. tarımı, küçük üretimi yok edilen Ana- dolu kurudu, ıssızlaştı, kuraklaştı. Su, kanalizasyon, yol gibi altyapı yatırımlarının an- cak arkadan yetişmeye çalıştığı bu koşullarda İstanbul, yerel yönetimlere ayrılan bütçelerden tek başına yüz- de 36’lık pay yutarken, bu kaynaklarla ancak düğüm olmuş yolları açmaya çalıştı. Açmaya çalıştıkça do- landı, kördüğüme dönüştü. Akıp gelen nüfusa hiç- bir altyapı yetmiyordu ve bu kaosu dindirecek mer- kezi bir planlama, bölgesel denge, Anadolu’ya ye- ni çekim kutupları oluşturma gibi çözümler, neo- liberal yerel ve merkezi yönetimin zihin haritasında zaten yoktu. İkitelli sel felaketi cinayetleri, neoliberal-gerici si- yasetin 15 yıldır İstanbul’a yaptıklarının ucuz bir ge- ri dönüşümüdür. Esas büyük felaketler bundan sonra gelecektir. Bütün bu olan bitenden bir ders al- mayı bilselerdi, sorunları iyice çığrından çıkaracak, dokuyu büyük felaketlere maruz bırakacak 3. köp- rü cinayetini gündemlerinden düşürürlerdi. Hiç öy- le bir halleri yok. Tek yol var; İstanbul’u neoliberal-gericiliğin cen- deresinden kurtarmak… İstanbul’u kurtarmak, aslında Anadolu’yu da kurtarmak olacaktır. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr Türkiye sanayisinin merkezi konumundaki İkitelli, Çatalca ve Silivri’deki firmalarda hasar büyük Ekonomi kalbinden vurulduŞEHRİBAN KIRAÇ Selin, İstanbul ve Tekirdağ’a ver- diği ekonomik hasar büyük oldu. Türkiye’de özellikle sanayinin kalbi olan İkitelli ve Hadõmköy’de mil- yonlarca dolarlõk kayõp meydana gel- di. Birçok fabrikayõ su basarken Hal- kalõ gümrük hattõ kapandõ. Yurtdõşõ- na gönderilmeye hazõr ihraç mallarõ sele kapõldõ. Sel felaketi sonrasõnda sa- dece sigortacõlõk hasarõnõn en az 150 milyon lira, ticari zararõn ise 250 milyon lira civarõnda olabileceği bil- dirildi. Uzmanlar, birçok şirketin üre- tim yapamaz hale geldiğine işaret ederken eskiye dönüşün uzun zaman alacağõna dikkat çekti. İkitelli Tõr Garajõ’nda ihracata hazõr, yüklü TIR’lar zarar gördü. Yine Hal- kalõ Gümrüğü’nde gümrüklemesi ya- põlmõş, ihracata hazõr 70’in üzerinde araç hasar gördü. Burada en az 25 mil- yon Avroluk bir kayõp var. Halkalõ Gümrüğü önceki gün ve dün kapalõydõ. Gümrükte iki gündür devam eden te- lefon ve elektrik kesintisinin bugün gi- derilmesi için çalõşmalarõn yürütüldüğü kaydedildi. Sigortası olmayan yandı Yapõlan hasar tespit çalõşmalarõ çer- çevesinde şu ana kadar elde edilen bil- gilere göre Halkalõ Gümrüğü hariç ol- mak üzere 120’nin üzerinde araç ha- sar gördü. Halkalõ Gümrüğü’nde yer alan sadece bir depodaki hasar miktarõ 2 milyon Avronun üzerine çõktõ. Nak- liyeciler ilk belirlemelere göre selden 25 milyon Avro zarar gördüğünü açõklarken, hasar tesbit çalõşmalarõnõn sonuçlanmasõyla bu miktarõn daha da artmasõ bekleniyor. Türkiye Sigorta ve Reasürans Şir- ketleri Birliği (TSRŞB) Yönetim Ku- rulu Başkanõ Hulusi Taşkıran, Trak- ya bölgesi ve İstanbul’da yaşanan sel felaketi sonrasõnda sadece sigortacõlõk hasarõnõn en az 150 milyon lira, tica- ri zararõn ise 250 milyon lira civarõn- da olabileceğini bildirdi. Kesin ra- kamlarõn ortaya çõkmasõ için tüm tes- pitlerin yapõlmasõnõn beklenmesi ge- rektiğini, bu sürenin de 10-15 gün ala- cağõnõ ifade eden Taşkõran, şunlarõ kay- detti: “Ayrıca bu rakamları, sabit demirbaş ve ticari mal anlamında söylüyorum. Bir de kasko hasarı var burada. Yüzlerce araba çok ciddi zarar gördü. Bunların hepsinin, şirketlerin kendi üzerlerinde kal- dığını düşünürsek çok ciddi bir kasko hasarı da çıkacak. Özellikle son teknolojiye göre üretilen araç- ların çoğu bilgisayar donanımına sa- hip. Bu araçlarda oluşacak en basit su hasarı, 10-15 bin liradan başlar 100 binlere kadar çıkar. Oluşan zararın en fazla 30-40 milyon lira- sı, şirketlerin üzerinde kalacak, ge- ri kalan kısmı reasürans şirketleri tarafından ödenecek.” 120 araç zarar gördü Uluslararasõ Nakliyeciler Derneği (UND) Yönetim Kurulu Başkanõ Ta- mer Dinçşahin hasar tespit çalõşmalarõ çerçevesinde şu ana kadar elde edilen bilgilere göre Halkalõ Gümrüğü hariç olmak üzere 120’nin üzerinde aracõn hasar gördüğünü aktardõ. Dinçşahin, Halkalõ Gümrüğü’nde yer alan sadece bir depodaki hasar miktarõnõn 2 milyon Avronun üzerinde olduğuna işaret ede- rek şu değerlendirmeyi yaptõ: “Ekonomik kriz nedeniyle zaten durgun olan sektörümüz çok ağır yara almıştır, firmalarımızın za- rarı oldukça büyüktür. Selden za- rar gören bölgeler ‘afet bölgesi’ ilan edilmelidir, fakat bu dahi kay- bımız açısından yeterli olmaktan uzaktır. Çünkü hukuki işlemlerin uzun süreceğini bilmekteyiz. Bu durumdan en küçük tüccardan tu- tun, sigorta şirketlerine kadar giden bir zarar söz konusudur. Acilen teşvikler sağlanmalıdır, mevcut böl- gesel teşvik paketlerine afetten za- rar gören bölgeler ve afette malla- rı zarar gören işyerlerinin de dahil edilmesi gerekir. ” Trakya bölgesi ve İstanbul’da yaşanan sel felaketi ekonomiye de büyük darbe vurdu. İlk belirlemelere göre bölgedeki ekonomik kaybõn 250 milyon lira civarõnda olmasõ bekleniyor. Uzmanlar eskiye dönüşün uzun zaman alacağõnõ belirtiyor. TÜRKİYE İHRACATÇILAR MECLİSİ İhracat büyük darbe yedi Türkiye İhracatçõlar Meclisi (TİM) Başkanõ Mehmet Büyükekşi, İkitelli TIR Garajõ’nda ih- racata hazõr, yüklü TIR’larõn zarar gördüğünü söyledi. Büyükekşi: “Halkalı Gümrüğü’nde gümrüklemesi yapılmış, ihracata hazır 70’in üzerinde araç hasar gördü. Burada en az 25 milyon Avro’luk bir kayıp var. Gümrükte iki gündür devam eden telefon ve elektrik ke- sintisinin bugün giderilmesi için çalışmalar yürütülüyor. Türkiye’de hafta içi günlük 100-300 milyon dolar arası ihracat yapılıyor. Bu ihracatın yüzde 40’ı İstanbul’dan, İs- tanbul’daki ihracatın yüzde 40’ı ise Halka- lı’dan yapılıyor. Bölgemizde pek çok ihra- catçı firma selden olumsuz etkilendi. Şu an- da hasar tespit çalışmaları devam ettiği için kayıplarla ilgili ihracatçı firmalarımız- dan kaçının sigortası var, kayıpları ne ka- dar bilemiyoruz.” Mal kaybı fazla İstanbul Ticaret Odasõ (İTO) Yönetim Ku- rulu Başkanõ Murat Yalçıntaş, kentte sel fe- laketi nedeniyle şu anki verilere göre, 80-90 mil- yon dolar civarõnda, sadece mal kaybõndan do- layõ oluşan bir zararõn söz konusu olduğu yö- nünde bilgi edindiğini aktardõ. Güneşli’de 1506, Mahmutbey’de 928, İkitelli’de 711, Se- faköy’de 1715, Halkalõ’da 814 İTO üyesi fir- ma bulunduğuna işaret eden Yalçõntaş, bu fir- malarõn bulunduğu yerlerin sel felaketinden en fazla etkilenen alanlar olduğunu kaydetti. Ay- rõca İTO, selin vurduğu işadamlarõna oda kay- naklarõndan 20 milyon lira kredi kullandõracak. İSTANBUL SANAYİ ODASI Eskiye dönüş zaman alacak İstanbul Sanayi Odasõ (İSO) Başkanõ Tanıl Küçük, sel nedeniyle eskiye dönüşün zaman alacağõnõ kaydederek şu değerlendirmede bu- lundu: “Sel felaketinin en yoğun yaşandığı İki- telli, Silivri ve Çatalca bölgesinde İSO üye- si 4 bin 150 firma bulunuyor. Bu firmalar- da 200 binin üzerinde istihdam söz konusu. Buralarda ciddi iş ve istihdam kaybı var. Ba- zı sanayicilerimiz daha işyerlerine bile ula- şamadılar. Üretim kaybı çok olacak. Eko- nomik krizin olduğu bir dönemde sanayimiz açısından çok ciddi bir şanssızlıktır. Depo- lardaki stok ürünler zarar gördü, makine parkı ve hiç çalışamayacak konumda olan işletmelerimiz var. Eskiye dönüş zaman alacak. Cuma günü için yine meteoroloji sel konusunda uyarıyor. Ama selin kayıplara neden olmaması için hangi önlemler alını- yor? Tamam altyapı eksiklerimiz var, nor- mal altyapının kaldıramayacağı durumlar söz konusu ama artık bunlar mazeret ol- maktan çıkarılmalı. Bu olay bize bir kez da- ha planlı kentleşme ve planlı üretimi orta- ya koydu. Önceliğimiz can kaybının önüne geçmek olmalıdır.” 100 firma hasar gördü Hadõmköy Sanayici ve İşadamlarõ Derneği Yönetim Kurulu Başkanõ İlker Tayalı da sel dolayõsõyla toplam kayõplarõnõn 15 milyon li- rayõ bulduğunu aktardõ. Tayalõ, Hadõmköy’de yaklaşõk 100 firmanõn hasar gördüğünü ve bun- lardan 10 tanesinin çok ciddi anlamda zarara uğradõğõnõ belirtti. TARIM ALANLARI DA PERİŞAN OLDU Tekirdağ, İstanbul ve Balõkesir’de etkili olan şiddetli yağõşlar nedeniyle çeltik, ayçiçeği, mõsõr ve sebze ekili alanlarda büyük zararlar oluştu. Türkiye Ziraat Odalarõ Birliği (TZOB) yetkililerinin AA’ya yaptõğõ açõklamalara göre, birçok tarõm alanõ sular altõnda kaldõ. Tekirdağ bölgesinde de çok sayõda büyük ve küçükbaş hayvan telef oldu. Bandõrma’da özellikle domates ve ayçiçeği ekili alanlar zarar gördü. Gönen’de yaklaşõk 15 bin dekar çeltik ekili alan sular altõnda kaldõ, 10 bin tonun üzerinde ürün zarar gördü. Çeltik dõşõnda mõsõr ve sebzelerde de hasar oluştu. Hasar tespit çalõşmalarõ için birçok yerde sularõn çekilmesi bekleniyor. Yarõn ve cumartesi günü beklenen şiddetli yağõşõn hasarõ daha da büyütmesinden korkuluyor. TÜRK-İŞ: İŞÇİLER DESTEĞE HAZIR Yazõlõ bir açõklama yapan Türk-İş, Trakya ve İstanbul bölgelerinde yaşanan sel felaketinin büyük acõlara yol açtõğõnõ belirterek, “Benzeri acõlarõn yaşanmamasõ için tabiat kurallarõnõ görmezden gelen veya ciddiye almayan bilim dõşõ davranõşlardan kaçõnõlmasõ, yerleşime açõlan bölgelerin kusursuz planlanmasõ ve kontrolünün yapõlmasõ gereği bir kere daha görülmüştür. Olaylarõn yaşandõğõ bölgelerdeki sendikalarõmõzõ ve şube sendikalarõmõzõ gelişmeleri dikkatle izlemeye, işyerleri sorunlarõnõn çözümlerine yardõmcõ olmaya, üyelerine ve tüm yurttaşlara ellerinden gelen yardõmõ yapmaya çağõrõyoruz” dedi. İ stanbul Hazõrgiyim ve Konfeksiyon İhracatçõlarõ Birliği (İHKİB) Başkanõ Hikmet Tanrıverdi, İstanbul’da ya- şanan sel felaketinden en çok İkitelli böl- gesinde yoğunlaşan tekstil ve hazõr giyim firmalarõnõn etki- lendiğini belirterek “Yaşanan sel fe- laketi, tekstil ve hazır giyim ihra- catçısını vurdu. Halkalı Gümrü- ğü’ndeki aksa- malardan dolayı 125-150 milyon dolarlık ihracat riske girdi” dedi. Tanrõverdi, yap- tõğõ yazõlõ açõkla- mada, sel felake- tiyle birlikte Hal- kalõ Gümrüğü’nde elektrik ve telefon- larõn kesildiğini be- lirterek gümrükte iki gündür ihracat ve ithalat işlemle- rinin yapõlamadõ- ğõnõ bildirdi. Tan- rõverdi, gümrükte- ki sõkõntõlar nede- niyle bu hafta ya- põlacak ihracatõn ciddi şekilde etki- leneceğine dikkati çekti. Bir hafta sürebilecek bu aksama yü- zünden tekstil ve hazõr giyim sektöründe 125-150 milyon dolarlõk bir ihracat aksamasõ yaşanabileceğine işaret eden Tanrõverdi, şun- larõ kaydetti: “Dolayısıyla zaten geçen yılın çok ge- risinde seyreden ihracat grafiğimiz, sel felaketinin etkilerini azaltmaya çalışan gümrüğün yoğun çabalarına rağmen bu ay daha da gerileyecektir. Sel felaketinden ihraç edilmek üzere fabrika- larda bekleyen ürünlerin yanı sıra, yola çıkmak üzere TIR’lara yüklenen ürün- ler de zarar gör- dü. Sigortası ol- mayan firmala- rımızın kayıpla- rının oluşturula- cak Afet Koor- dinasyon Kuru- lu tarafından saptanıp tanzim edilmesini isti- yoruz. Riskli ola- rak değerlendir- diğimiz yaklaşık 150 milyon do- larlık ihracatın ne kadarının ke- sin zarar olarak döneceğini ise ö n ü m ü z d e k i günlerde görece- ğiz. Ayrıca, sel felaketinden etkilenen tekstil ve hazır giyim tesis sayısını be- lirleyerek fabrikalarımızdaki zararın boyutunu saptamaya çalışıyoruz.” İstanbul’daki sanayinin ve üretimin kalbi niteli- ğindeki İkitelli, Hadõmköy, Çatalca ve Silivri’de- ki firmalar sel nedeniyle büyük zarar gördü. Sel böl- gesinde birçok firma sahibi hâlâ işyerlerine ulaşa- madõklarõnõ kaydetti. Selde zarar gören bazõ firmalar ise şunlar: Vodafone’da sistem çöktü Sel, Vodafone Türkiye’nin İkitelli’deki veri santralõnõ kullanõlmaz hale getirdi. Vodafone’nin 3.8 milyon abonesi sağlõklõ iletişim kuramadõ. BetonSA sular altında Sel bölgesindeki BetonSA tesisleri sular altõnda kaldõ. İş makineleri devrildi. Seven Hill’in kaybı 2 milyon TL Seven Hill’in Patronu Hüseyin Özbek İkitelli’deki 3 bin metrekarelik fabrikalarõnõn sular altõnda kal- dõğõnõ kaydederek şirketin zararõnõn 2 milyon lira- ya yakõn olduğunu söyledi. İş Bankası zarar gördü İş Bankasõ’nõn Basõn Ekspres Yolu üzerinde- ki hizmet binasõnõn bodrum katõ selden etkilen- di. Binadaki yemekhane, revir ve elektronik tra- folar zarar gördü. ŞİRKETLERDE BÜYÜK ZARAR TEKSTİLİN MERKEZİ SUYA KAPILDI Fotoğraflar:UĞURDEMİR Fotoğraflar: AA