Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 15 MAYIS 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ İşsiz 4 Milyon, İşsizlik Maaşı Alan Yüzde 10 İşsizlik, bir toplumsal felaket olarak genişliyor. Bu satırların yazıldığı sıralarda TÜİK, Şubat 2009 işsizlik verilerini henüz açıklamamıştı. Ama aylık trendlerden, şubat işsiz sayısının 4 milyona, resmi işsizlik oranının yüzde 17’ye, tarım dışı işsizliğin de yüzde 21’e çıkmış olduğunu tahmin ediyorum... Zaten bu satırları oku- duğunuz sırada, bu tahminin isabet oranı da ortaya çıkmış olacak. Ama her geçen ayda, istihdam soru- nu daha iç karartıcı bir görünüme dönüşüyor. Resmi olarak 4 milyona ulaşmış işsizin ne kadarı teselli anlamında işsizlik sigortası kapsamında, ne ka- dar işsizlik maaşı alabiliyor? Bu sorunun yanıtı da faz- la iç açıcı değil. Bir kere ücretlilerin yüzde 30’a ya- kını sigortasız, kaçak çalıştırılıyor. Böyle olunca, 11 milyon olarak tahmin edilen işçilerin yaklaşık 3.5-4 mil- yonu, daha baştan işsizlik sigortasından yararlana- mıyor... Geriye kalan 8.5 milyon dolayındaki sigortalı işçiden işsiz kalanların da işsizlik sigortasına başvu- rup, ödenek alabilmesi için şartlar var. Nedir bu şart- lar? Sigortalı işsizin, işsizlik ödeneği alabilmesi, sağlık sigortası hizmetlerinden yararlanabilmesi için; işten çı- karılmadan önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olması gerekiyor, bu bir. İkincisi, son üç yıl içerisinde de en az 600 gün prim ödemiş olması, bir de kendi istek ve kusuru dışında işini kaybetmiş ol- ması gerekiyor. Sigortaya başvuran işsizimiz, en az 600 gün çalışmış sigortalı ise 180 gün, 900 gün çalışmış sigortalı ise 240 gün, 1080 gün çalışmış sigortalı ise 300 gün süre ile işsizlik ödeneği alabiliyor. Bu şartlara sahip olarak kaç kişi işsizlik ödeneği alı- yor dersiniz? İşsizlik Sigortası Fonu, mayıs ayında bu ödenekten yararlananların 318 bin olduğunu açıkla- dı. Sayı aydan aya artıyor. Martta 311 binmiş maaş alan, ocakta 244 bin… Her ay biraz artsa da sonuç- ta şunu hatırlayalım: İşsiz sayımız 4 milyon, işsizlik maaşı alan 400 bin bile değil. Yani yüzde 10’u bile işsiz- lik maaşı alamıyor. Neden? Çünkü, konulan şartlara durumu uymuyor birçok işsizin. Kapsam dar olduğu gibi, maaş da matah değil. En az 3 ay, en çok 1 yıl ka- dar süre ile ödenen bu para işsiz başına ne kadar? Fon diyor ki; Nisan 2009’da 317 bin kişiye yaklaşık 108 mil- yon TL ödedik. Bu da işsiz başına yaklaşık 340 TL işsiz- lik maaşı demek… İşsizlik Fonu, nisan ayında 1000’e yakın işçinin de işverende birikmiş ücret alacaklarının 3 aylık kısmını da ödemiş. İşverenin konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelen- mesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde işçilerin üç aylık ödenmeyen ücret alacakla- rının bir kısmı fon tarafından ödeniyor. Bu ödeme için oluşturulan Ücret Garanti Fonu da Nisan’da 958 işçi- ye, işçi başına ortalama 1600 TL ödeme yapmış. Sa- yının 1 ayda 1000 kişiyi bile bulmamış olması, batan işyerlerinin işçilerinin çok az bir kısmına teselli mükafatı çıktığını ortaya koyuyor. Bir de “Kısa Çalışma Ödeneği” var. O da şu: Kriz ne- deniyle dört hafta işin durması veya kısa çalışma hal- lerinde, işçilere çalıştırılmadıkları süre için en fazla 3 ay süre ile İşsizlik Sigortası Fonu’ndan kısa çalışma ödeneği ödeniyor. Kısa çalışma süresi 6 aya kadar çı- kartılabiliyor. Mart 2009 ayında yaklaşık 28 bin, nisanda da 42 bin kişiye bu kısa çalışma ödeneği verilmiş. İşçi başına ödeme ayda 450 TL dolayında. Özet olarak, 4 milyon işsizin yüzde 10’unu bile bul- mayan bir kısmı, işsizlik sigortasının kısa süreli koru- ması altında. İşsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği bir- kaç ay sürece veriliyor ve ayda 350-450 TL dolayın- da. Fon’da 2002’den bu yana birikmiş para 41 milyar TL’ye yaklaşıyor. Bu birikim, 2 işveren, 1 işçi, 1 dev- letten kesilen primlerle oluşmuş. 2002’den bu yana işsizler için bu paranın yüzde 10’u ancak kullanılmış. Neden yüzde 10? Cevap açık; sigortalı işçinin öde- nek almasının şartları hâlâ ağır, ödenek süresi kısa ve ödenekler çok düşük. Fonu işsizler için kullanmak ye- rine bütçe açığını kapatmada kullanma daha yaygın bir uygulama. Sendikaların, emek örgütlerinin İşsizlik Fonu’nun yö- netimi ve kaynaklarının tasarrufu konusunda söz ve karar sahibi olmayı talep etmesi gerek. İşsizlik bir fe- laket olarak hızla yaygınlaşırken işçilerin ürettiği değerden oluşan bu kaynakların işsizlere bu kadar ya- bancılaşmış durumda olması kabul edilemez. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr Bir yõlda 2 milyon 525 bin yolcu taşõyan AnadoluJet, kuruluş yõldönümünün ar- dõndan filosunu yeni kattõğõ 737-700’lerle yeniledi. Mevcut AnadoluJet filosu 3 adet B737-800, 4 adet B737-700 ve 1 adet B737- 400 uçaklarõndan oluşu- yor. AnadoluJet yenilenen 8 uçaklõk filosu ile 25 noktaya uçuyor. Türk Hava Yollarõ’ndan yapõlan açõklamaya göre, 23 Nisan 2008 tarihinde Anadolu hal- kõnõ uçakla tanõştõrmak ve daha fazla yolcunun hava ulaşõmõnõ tercih etmesini sağlamak amacõyla yola çõkan AnadoluJet bir yõlda 2 milyon yolcu hedefini aşarak 2 milyon 525 bin yolcu taşõdõ. ANADOLUJET FİLOSUNU YENİLEDİ Türkiye Halk Bankasõ, KOBİ’lerin yatõrõm ve işletme sermayesi ihtiyaçlarõnõn finansmanõ amacõyla 300 milyon Avro tutarlõ bir kredi programõnõn müzakere edildiğini bildirdi. Halk Bankasõ’ndan İMKB’ye yapõlan açõklamada, Avrupa Yatõrõm Bankasõ ile KOBİ’lerin ya- tõrõm ve işletme sermayesi ihtiyaçlarõnõn finansmanõ amacõyla 300 milyon Avro (yakla- şõk 390 milyon dolar) tutarlõ bir kredi programõnõn müzakere edildiği belirtilerek anlaşma tutarõ olan 300 milyon Avro’nun, 2 ayrõ dilim halinde müşterilere kullandõrõlacağõ kay- dedildi. Açõklamada, kredi anlaşma tarihinin 8 Haziran 2009 olarak belirlendiği ifade edilerek anlaşma taslağõnda belirlenen vadenin 3 yõl anapara ödemesiz dönemli 8 yõl ol- duğu vurgulandõ. Kredinin kesinleşmiş vadesi, maliyeti ve müşterilere kullandõrõm ko- şullarõnõn anlaşma metninin kesinleşmesini takiben ayrõca bildirileceği duyuruldu. KOBİ’LERE 300 MİLYON AVRO KREDİ Elektrik dağõtõm, endüstriyel kontrol ve otomasyon üreticisi Schneider Electric, Manisa Organize Sanayi Bölgesi’nde ye- ni fabrikasõnõn inşaatõna başladõ.Schneider Electric’den yapõlan açõklamada, Manisa Organize Sanayi Bölgesi’nde, toplam 60 dönüm arazi üzerinde kurulan fabrikaya ilk aşa- mada 15 milyon Avro yatõrõm yapõldõğõ belirtildi. Schneider Electric Genel Müdürü Turhan Turhangil, Schneider Elect- ric’in yeni fabrikasõnõn tüm yatõrõm aşamalarõ ta- mamlandõğõnda, iş hacminin şu ankinin iki katõna ula- şacağõnõ belirtti. GÜNÜN İÇİNDEN İşçi emeklileri maaş uçurumunun kapatõlmasõnda õsrarlõ Ekonomi Servisi - İşçi emeklileri, intibak yasasõnõn çõkarõl- masõnõ ve halen 620 TL olan en düşük emekli aylõğõnõn yük- seltilmesini istiyor. Türkiye İşçi Emeklileri Derneği, maaşlarõn yasalar gereği 1200 TL’ye çõkarõlmasõ gerektiğini de savunuyor. 5 milyon işçi emeklisinin yaklaşõk 3 milyonu 620 ila 650 li- ra ortalama maaş alõyor. Dün en düşük maaşõn 900 TL’ye çõ- karõlmasõnõn öngörüldüğü ve yasa taslağõnõn Başbakanlõğa gönderildiği haberleri yayõldõ. Ancak Çalõşma ve Sosyal Güvenlik Bakanlõğõ jet hõzõyla bunu yalanladõ. Bakanlõk yetkilileri böyle bir çalõşmanõn bugün için söz konusu olmadõğõnõ belirtirken bu yöndeki kararõn siyasi iradenin vereceği bir karar olduğuna işa- ret ettiler. Bakanlõk yetkilileri daha önce kendilerinden böyle bir çalõşma istenmediğini de savundu. Türkiye İşçi Emeklileri Derneği yasa taslağõnõn önceki Çalõşma Bakanõ Faruk Çelik’in talimatõyla hazõrlandõğõnõ ancak daha son- ra maliyetler göz önüne alõnarak taslağõn rafa kaldõrõldõğõ bilgisini verdi. Hazõrlanan İntibak Yasa Taslağõ SSK, Emekli Sandõğõ ve Bağ-Kur emeklileri arasõnda maaş farklõlõğõnõn giderilmesini ön- görüyor. Buna göre halen 620 lira olan en düşük emekli aylõğõnõn 900 liraya çõkarõlmasõ planlanõyor. Dernek yetkilileri, Başbakanlõk ve Çalõşma Bakanlõğõ bürokratlarõnõn konuyla ilgili çalõşma ya- põldõğõ bilgisinin de kendilerine ulaştõğõnõ söylediler. Dernek, iş- çi emeklilerinin maaşlarõnõn yasalar gereği asgari 1200 lira ci- varõna yükseltilmesi gerektiğini savunuyor. Ancak bunun ma- aşlara geçmişe dönük uyarlanmasõ için 3.5 ila 4 milyar lira kay- nak gerekiyor. Yeni maaşlarõn bütçeye yõllõk yükünün ise 2 ila 3 milyar lira olacağõ hesabõ yapõlõyor. Ancak hükümetin maaşlarõ 1200 seviyesi yerine 900 liraya yükselterek, işçi emeklilerinin dava açmasõnõ önlemek istediği yorumlarõ yapõlõyor. Yükselen Avrupa ülkelerini mercek altõna alan IMF’ye göre iyileşmenin anahtarõ bankacõlõkta Ekonomi Servisi - Ulus- lararasõ Para Fonu (IMF) Avrupa’daki yükselen eko- nomilerin krizden çõkõşõnõ analiz ederken “Krizin ar- tışında merkezi bir rol oy- nayan bankacılık sektörü, iyileşmede hızın anahtarı- nı da elinde tutuyor” de- ğerlendirmesini yaptõ. IMF’nin Avrupa Bölgesel Ekono- mik Görünüm Raporu’nda Ağustos 2007 - Kasõm 2008 döneminde kri- zin yoğunluğu, hisse senedi fiyatla- rõndaki kayõp ve bono faizlerindeki değişimle ölçüldü. Buna göre Ağus- tos 2007 - Kasõm 2008 arasõnda ül- keler bazõnda yükselen Avrupa eko- nomilerinde hisse senedi kayõplarõ yüzde 76.9 ile en yüksek Bulgaris- tan’da, en düşükse yüzde 16.8 ile Slo- vakya’da gerçekleşti. Krizin ilk sert dönemini de kapsayan söz konusu sü- reçte Türkiye’de İMKB’deki kayõp- sa yüzde 51.3 oldu. Mali denge bozuk IMF Avrupa raporunda yükselen Avrupa ekonomileri bono spre- ad’larõndaki (işlem gören kõymetle- rin alõş - satõş farkõ) artõş itibarõyla da sõralandõ. Söz konusu ülkelerde Ağus- tos 2007 - Kasõm 2008 döneminde spread’lardaki değişim ortalama 612 baz puan gerçekleşti. Türkiye’deyse 392 baz puan oldu. AB üyesi olma- yan yükselen Avrupa ekonomilerinin spread artõşlarõnda en fazla darbe alan ülkeler olduğu, yeni AB üyelerinin daha düşük spread’larla daha az sõ- kõntõya uğradõklarõ belirtildi. 2008’de yüksek cari işlemler açõ- ğõ sõralamasõndaysa Türkiye, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’dan sonra yükselen Avrupa ekonomileri ara- sõnda “en az cari açık veren” ülke- ler arasõnda yer aldõ. Ancak milli ge- lire oranõna bakõldõğõnda Türkiye, ma- li dengesi en bozuk 20 yükselen Avrupa ülkesi arasõnda yüzde - 2.1’lik oranla en kötü dördüncü ülke oldu. 2007’de GSYİH’nin yüzdesi itiba- rõyla en yüksek kamu borcuna sahip yükselen Avrupa ekonomileri içinde yüzde 65.9 ile tehlike sinyalleri ça- lan Macaristan ilk sõrada bulunuyor. ‘Kriz 2013’e kadar sürebilir’ Ekonomi Servisi - Kredi derece- lendirme kuruluşu Standard & Poor’s dün yayõmladõğõ bir raporda, ABD’deki bankacõlõk krizinin “yal- nızca yeni bir safhaya girdiğini” ve krizin 2013’e kadar sürmesinin müm- kün olduğunu belirtti. Üst düzey bir S&P yöneticisi Tanya Azarch, “Bankacılık krizinin üç veya dört yıl daha sürmeyeceği yönünde herhangi bir kanıt yok” dedi. Ekonomi Servisi - Avrupa Mer- kez Bankasõ (ECB) Başkan Yar- dõmcõsõ Lucas Papademos, ekono- mik toparlanmanõn beklenenden da- ha erken başlamasõnõn mümkün ol- duğunu söyledi. ECB politika yapõ- cõlarõnõn çoğu, büyümeye dönüşün gelecek yõl ve muhtemelen ikinci ya- rõda olacağõ tahminini ifade ediyor. BT 15 bin kişi çõkarõyor Sony’den 1 milyar dolar zarar İngiltere’nin en büyük telekomünikas- yon şirketlerinden BT’nin, çoğu İngil- tere’deki işyerlerinden olmak üzere 15 bin çalõşanõnõn işlerine son verme- ye hazõrlandõğõ açõklandõ. BT geçen yõl da 15 bin çalõşanõnõ da işten çõkarmõş- tõ. Şirket ayrõca 2009’un ilk çeyreğin- de 1.48 milyar dolar zarar etti. ŞİRKETLERDEN ÇAYKUR Genel Müdürlüğü önünde toplanan üreticiler fiyatları protesto etti. 90.5 kuruşluk fiyat çaycının tadını kaçırdı RİZE (Cumhuriyet) - Yaş çay alõm fiyatõ, kilogram başõna 79 kuruş, des- tekleme primi de 11.5 kuruş olmak üze- re toplam 90.5 kuruş olarak açõklandõ. Geçen yõl 85 kuruş olan taban fiyatõnda bu yõl yaklaşõk yüzde 6 civarõnda artõş kaydetti. Çiftçiler gününde açõklanan yaş çay alõm fiyatlarõnõn yetersiz oldu- ğuna işaret eden üreticiler, çaycõlõğõn bit- me noktasõna geleceğini savundu. Çay Üreticileri Dayanõşma Derneği Mustafa Mavi, açõklanan yaş çay alõm fiyatõnõ çok düşük bulduklarõnõ, verilen fiyat ile çayõn Rize’de bitme noktasõna geleceğini söyledi. Rize Ticaret Borsa- sõ Başkanõ Mehmet Erdoğan, “Bek- lentilerin oldukça altında bir fiyat oldu. Ben sanayici ve RTB başkanı ola- rak 95 kuruş gibi bir fiyat bekliyor- dum” dedi. Borsaya 1 ayda 1 milyar dolar geldi ANKARA (AA) - İstanbul Menkul Kõymetler Borsasõ (İMKB) Başkanõ Hüseyin Erkan, borsaya son 1 ayda, 1 milyar dolarõn üzerinde net serma- ye girişinin olduğunu söyledi. Erkan, 2008’de ikinci el pi- yasadan çõkan paranõn hisse senetlerinde 3 milyar dolar civarõnda olduğunu kay- dederek, borsadan 2009’da çõkõş değil, net girişlerin yaşandõğõna dikkat çekti. Erkan, İsla- mi kriterlere uygun faali- yet gösteren şirketlerin his- se senetleri üzerinde çalõştõk- larõnõ da söyledi. Erkan, Türki- ye’de bankacõlõk kesiminin krizin olumsuz etkilerinden fazla etkilen- mediğine, bankacõlõk kesiminin liki- ditesinin ve kârlõlõklarõnõn yüksek ol- duğuna işaret etti. Erkan, yatõrõmcõlarõn borsaya güveninin devam ettiğini, sadece yerli değil, yabancõ yatõrõmcõ- larõn da güveninin sürdüğünü, İMKB’de yabancõ yatõrõmcõ- larõn ağõrlõğõnõn hâlâ yüz- de 63 seviyelerinde ol- duğunu anlattõ. Erkan, Anadolu’daki şirket- lerin borsaya getiril- mesi ile ilgili çeşitli girişimlerinin olduğu- nu, en son olarak şehir endeksini gündeme ge- tirdiklerini anõmsattõ. Bu kapsamda, Anadolu’daki şe- hirlerden asgari 5 şirketin borsaya gel- mesi durumunda, o şehirle ilgili özel bir endeks kuracaklarõnõ bildirdi. Hüseyin Erkan, borsadan 2009’da çõkõş değil, net girişlerin yaşandõğõnõ kaydederek, girişlerin çoğunun son 1.5 ayda olduğunu belirtti. Japon elektronik ve eğlence şirketi Sony, 14 yõldõr ilk kez geçen yõl 98.9 mil- yar yen (1 milyar dolar) zarar etti. Sony’nin satõşlarõ aynõ dönemde yüzde 12.9 azalarak 7.73 trilyon yen oldu. DİSK: Türkiye dehşete sürükleniyor MEHMET CELEN ÇANAKKALE - DİSK Genel Başkanõ Süleyman Çelebi, eko- nomik krizle birlikte toplumda büyük bir travma yaşadõğõnõ be- lirterek “Türkiye her geçen gün dehşete sürükleniyor. Toplumsal travmanın önünü kesecek olan hükümettir” dedi. Çanakkale Belediye Başkanõ Ülgür Gökhan’õ ziyaret eden Çelebi, işsizliği önlemek için ortaya koydukla- rõ yapõcõ eleştiri ve çözüm önerilerinin hükümet ta- rafõndan dikkate alõnmasõnõ istedi. Çelebi, son günlerde yaşanan banka soygunu, cinayet, intihar gibi olayla- rõn ekonomik kriz kaynaklõ olduğunu vurgula- yarak, “İşçi, esnaf, memur kısaca herkes yarın kaygısı taşıyor” diye konuştu. Türkiye’nin kriz notu ‘orta’ Kriz öncesi Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin temel ekonomik göstergelerini karşõlaştõran IMF, hisse senedi ve alõş-satõş farklarõ itibarõyla Türkiye’de menkul değer piyasasõnõn olumsuzluktan az etkilendiğini saptadõ. Türkhisselerinispetenazetkilendi En az cari açõk verenler arasõnda yer alan Türkiye, kamu borcu ve bono getirilerinde ‘geçer’ not aldõ. IMF’nin ‘çanlar kimin için çalõyor’ listesindeyse Macaristan en riskli ülke olurken Türkiye dördüncü oldu. Risk sıralamasında 4. olduk SCHNEIDER’DEN MANİSA’YA FABRİKA Toparlanma daha erken olabilir ANKARA (Cumhuriyet Büro- su) - Merkez Bankasõ, kõsa vade- li faiz oranlarõnõ 0,50 puan dü- şürdü. Merkez Bankasõ’ndan ya- põlan açõklamaya göre Para Poli- tikasõ Kurulu, gecelik borçlanma faiz oranõ yüzde 9,75’ten 9,25’e, borç verme faiz oranõ ise yüzde 12,25’ten 11,75’e indirildi. Merkez, faizleri 0.50 puan düşürdü Spor toto yeni bayilikler verecek TMMOB ücret yönetmeliği değişti Spor Toto Teşkilatõ Başkanlõğõ, mayõs ayõ içinde İd- daa bayisi bulunmayan 70 ilçe ile 100’e yakõn belde- de yapõlacak çekilişlerle bayilik vermeye hazõrlanõyor. Bayiliği kazananlardan hasõlat teminatõ 13 bin dolar, terminal bedeli 3 bin 300 dolar alacak. Nabucco’yureddettiRusyaileanlaştı Kazakistan, AB projesi Nabucco boru hattõna verme- yi reddettiği doğalgazõ Rusya’nõn yürüttüğü Güney Akõm hattõna vermeyi taahhüt eden anlaşmayõ imzaladõ. Türk Mühendis ve Mimar Odalarõ Birliği Asgari Üc- ret Yönetmeliği değiştirildi. Proje asgari ücreti; ya- põ yaklaşõk alanõ, birim maliyeti, mühendislik mi- marlõk hizmeti kat sayõsõ, hizmet dalõ oranõ, ihtisas katsayõsõ ve yöre katsayõsõnõn çarpõmõ ile belirlenecek.