Catalog

CMYB C M Y B Çin’in kuzeybatõsõndaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin merkezi Urumçi’de, polisin bir protesto gösterisine sert müdahalesi üzerine 5 Temmuz’da olaylar başladõ. Protesto gösterisi, haziran ayõnda ülkenin güneyinde bir fabrikada Uygurlar ile Çin’in çoğunluğunu oluşturan Hanlar arasõnda çõkan çatõşma sonrasõnda, Çinli yetkililerin soruşturma yürütmemesine tepki olarak düzenlenmişti. İlerleyen günlerde devam eden olaylarda en az 184 kişi öldü, yaklaşõk bin kişi yaralandõ. Olaylarla ilgili olarak yüzlerce kişi gözaltõna alõndõ. Çin 9 Kasõm’da, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde 5 Temmuz’da meydana gelen olaylara katõldõklarõ gerekçesiyle 9 Uygur’u idam etti. Her iki taraftan 20 civarõnda kişi hakkõnda da idam cezalarõ verilmiş durumda. Yõl boyunca seks skandallarõ, yolsuzluk iddialarõ, mafyayla bağlarõ ve eşinin açtõğõ boşanma davasõyla gündemden düşmeyen İtalya Başbakanõ Silvio Berlusconi, 13 Aralõk’ta partisinin Duomo Meydanõ’nda düzenlediği mitingde saldõrõya uğradõ. 42 yaşõndaki Massimo Tartaglia’nõn avucundaki Milano Katedrali heykelciğiyle yüzüne vurulan Berlusconi’nin (73) burnu ve 2 dişi kõrõldõ. Olay sonrasõ Milano Katedrali heykelcikleri yok satarken, İtalya’da yapõlan bir kamuoyu yoklamasõ Berlusconi’ye olan sempatinin arttõğõnõ gösterdi. 2009 yõlõnõn ilk saatlerinde Tayland’daki bir gece kulübündeki kutlamalar sõrasõnda çõkan yangõnda 59 kişi hayatõnõ kaybetti. Neyse ki 2009, felaketler konusunda en azõndan batõ yarõmküre için beklendiği kadar ölümcül olmadõ. Yõlõn ilk ayõnda İspanya ve Fransa’yõ etkileyen Klaus fõrtõnasõ 1 milyondan fazla kişinin karanlõkta kalmasõna yol açtõ. İtalya’nõn orta kesiminde 6 Nisan günü meydana gelen deprem felaketi 294 can aldõ. Büyük felaketler ise birbiri ardõna Güneydoğu Asya ve Pasifik ülkelerini vurdu. Eylül ayõnõn ilk günü 7 büyüklüğündeki deprem Endonezya’da 100 kişinin ölümüne sebep oldu. Aynõ ayõn son günü Endonezya’nõn Sumatra Adasõ açõklarõndaki 7.6 büyüklüğündeki depremde yaklaşõk 1200 kişi can verdi. 24 saat içinde, Pasifik Okyanusu’nda ada ülkesi Amerikan Samoasõ açõklarõnda meydana gelen 7.9 büyüklüğündeki deprem ve sonrasõndaki tsunami, nedeniyle Samoa Adalarõ ve Tonga’da 178 kişi öldü. Eylül ayõ sonunda Filipinler başta Güneydoğu Asya ülkelerini etkisi altõna alan Ketsana tropik fõrtõnasõnõn yol açtõğõ seller de yüzlerce can kaybõna sebep oldu. Sigorta şirketi Munich Re ise 2009’da yaklaşõk 10 bin kişinin doğal afetler nedeniyle yaşamõnõ yitirdiğini, 2008’de ise bu sayõnõn 220 bin olduğunu belirtti. Şirket yetkilisi Peter Hoppe, buna rağmen iklim değişikliğine bağlõ olarak afetlerin artma eğiliminin devam ettiğine dikkati çekti. H1N1 virüsü dünyayı sardı İlk kez Mart 2009’da Meksika’da ortaya çõkan “H1N1 virüsü” salgõnõ, yõl boyunca hõzla tüm dünyaya yayõldõ. Hastalõk ilk başlarda etken virüsteki genetik değişimin domuzda meydana gelmesi sebebiyle “domuz gribi” olarak adlandõrõlõyordu. Dünya Sağlõk Örgütü (DSÖ) 11 Haziran’da virüsün en ileri alarm seviyesi olan 6. aşamaya geçtiğini bildirerek, “küresel salgın” ilan etti. H1N1 virüsü, 14 Mayõs’ta ABD vatandaşõ bir hasta yolcu aracõlõğõyla Türkiye’ye de sõçradõ. H1N1 aşõsõ üretildi, ancak aşõnõn yan etkilerine ilişkin tartõşmalar da yõl boyunca sürdü. DSÖ, 20 Aralõk itibarõyla H1N1 virüsünün 208’den fazla ülkeye ya da topluluğa yayõldõğõnõ, hastalõk nedeniyle de 11 bin 516 kişinin öldüğünü açõkladõ. 600 milyon doz aşõ üreten ilaç şirketlerinin kazancõnõn ise 10 milyar dolarõ bulacağõ belirtildi. ABD’nin ilk siyahi başkanõ olarak 20 Ocak 2009’da yemin ederek göreve başlayan Barack Obama, herhalde seneyi Nobel Barõş Ödülü sahibi olarak kapayacağõnõ aklõndan bile geçiremezdi. Göreve gelmesinden sadece 12 gün sonra, henüz Beyaz Saray’a tam yerleşemeden bu ödüle aday gösterilmesi bile yeterince şaşõrtõcõydõ. Savaşlarõn ve ekonominin iplerini hõzla eline almaya çalõşan Obama, ilk yurtdõşõ ziyaretlerinden birini 6-7 Nisan günlerinde Türkiye’ye yaparak bölgede AKP hükümetine verdiği önemi gösterirken Müslüman dünyasõna “barış” çağrõsõnõ ise 4 Haziran’da Mõsõr’õn başkenti Kahire’de yaptõ. Temmuz ayõ sonunda, Irak’taki işgal birliklerinin 2011 sonuna kadar çekileceğini açõklamasõ, Obama’nõn önceki başkan George Bush döneminin izlerini silmeye kararlõ olduğu izlenimini güçlendirdi. Buna rağmen, 9 Ekim günü Nobel Barõş Ödülü’ne layõk görüleceğini öngörmediğinden, kararõn bildirilmesi için uykusundan kaldõrõlmasõ gerekti. Nihayet Obama, Afganistan’a 30 bin ek asker gönderme kararõnõ açõkladõğõ 2 Aralõk gününden bir hafta sonra, ödülünü Norveç’te yapõlan törenle aldõ. Oysa, Obama’dan “barış” bekleyen Afganlar, Amerikan ordusunun 11 Mayõs günkü hava saldõrõsõnda tamamõna yakõnõ sivil olan 140 civarõnda kişiyi öldürmesi nedeniyle daha bir öfkelenmişti ABD’ye. 20 Ağustos’ta yapõlan devlet başkanlõğõ seçiminin pespayeliği ve 7 Kasõm’daki ikinci turun aday yokluğu nedeniyle yapõlmamasõ da bunun göstergesiydi. Komşu Pakistan’õn sõnõr bölgelerinde yine ABD füzeleri 70 canõ almõş, Washington’un bastõrmasõ ile Pakistan ordusunun dinci militanlara karşõ başlattõğõ operasyonlarda ise yüzlerce kişi ölmüştü tören gününe kadar... Chavez zafer tazeledi, Zelaya darbe kurbanõ azze için yõkõm yõlõydõ Filistin’in Gazze Şeridi bölgesi 2009’a İs- rail’in hava bombardõmanõ altõnda girdi. İslamcõ direniş örgütü Hamas’õn roket saldõ- rõlarõnõ durdurmak amacõyla 2008’in son gün- lerinde başlayan Dökme Kurşun Operasyonu, 3 Ocak’tan itibaren kara işgaline dönüştü. Bu- nun üzerine Fas’tan Belçika’ya, Yunanis- tan’dan Suriye’ye kadar birçok ülkede İsrail’i protesto gösterileri yaygõnlaşõrken AB insani krizin önüne geçmek için acilen 3 milyon Av- ro yardõm ayõrdõ. BM Güvenlik Konseyi’nden zorlukla çõkan “ateşkes çağrısı” kararõnõn ar- dõndan, İsrail savaş kabinesi 17 Ocak günü sal- dõrõlarõ durdurma kararõ aldõ. Filistin’deki hastane kaynaklarõ, İsrail’in 22 gün süren hava ve kara saldõrõlarõnda ölen- lerin sayõsõnõ 1330 olarak açõkladõ. Hastanelere ulaşamadan can verenlerin cesetleri daha son- ra yerle bir olmuş mahallelerde bulundu. 2 ay sonra Filistin İnsan Haklarõ Merkezi tam ölü sayõsõnõn, 960’õ sivil, toplam 1434 olduğunu açõkladõ. BM İnsan Haklarõ Konseyi, ekim ayõnda hem İsrail’i, hem de Hamas örgütünü, sivillere karşõ savaş suçu işlemekle suçlayan Goldstone raporunu onayladõ. İsrail’de yapõlan seçimlerde ise sol-merkez hükümet yerini radikal sağcõlarõn ağõrlõkta olduğu koalisyona bõraktõ. Küba Cumhuriyeti yeni yõla devrimin 50’nci yõlõnõ kutlayarak girerken, sosyalist Devlet Başkanõ Raul Castro, her zamankinden güçlü ve ABD tehdidine karşõ sürekli mücadele içinde olduklarõnõ söyledi. 10 yõl önce iktidara gelmesinden beri Venezüella’yõ Küba’nõn en yakõn müttefiki haline getiren halkçõ lider Hugo Chavez ise şubat ayõnda yapõlan referandumda, sosyalizme doğru reformlarõ kolaylaştõran ve yeniden aday olabilmesinin yolunu açan anayasa değişikliklerine onay aldõ. Latin Amerika’daki sol blok’un güçlü kişilerinden Ekvador Devlet Başkanõ Rafael Correa da 27 Nisan seçiminden az farkla da olsa zaferle çõktõ. Chavez’in müttefiklerinden Honduras Devlet Başkanõ Manuel Zelaya ise, anayasa değişikliği girişiminin bedelini, ABD destekli bir darbeyle Kosta Rika’ya sürgüne gönderilerek ödedi. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) 4 Temmuz’da devrik Devlet Başkanõ Zelaya’nõn göreve iadesi için verdiği ültimatomu yerine getirmeyen Honduras’õn üyeliğini askõya aldõ. Kosta Rika Devlet Başkanõ’nõn arabuluculuğunda darbeciler tarafõndan atanan yönetimle görüşmeleri sürdüren Zelaya, sokaklara dökülen taraftarlarõnõn desteğine güvenerek 21 Eylül’de gizlice ülkesine döndü ve Brezilya Büyükelçiliği’ne sõğõndõ. Geçici devlet başkanõ olarak atanan Roberto Micheletti ile yeniden başlayan görüşmeler yine sonuçsuz kalõrken, 29 Kasõm’da düzenlenen seçimlerden sağcõ toprak ağasõ Porfirio Lobo birinci çõktõ. Seçimleri boykot çağrõsõ yapan Zelaya ise, Kongre’den beklediği desteği alamayõnca, protestosunu Brezilya elçiliğinde sürdüreceğini açõkladõ. Morales’e moral Bolivya’nõn yerli halklardan birinden gelen ilk Devlet Başkanõ Evo Morales de aralõk ayõndaki seçimi açõk ara farkla kazandõ. Sosyalizme Doğru Hareketi lideri, anayasa değişikliği ve seçim tarihinin belirlenmesi konusunda kongreyi zorlamak için açlõk grevi yapmõştõ. UYGUR BÖLGESİ KANA BULANDI PAPİ’YE YUMRUK DEPREM, FIRTINA, SEL ŞUBAT ? ABD’nin Florida eyaletinde açõlan bir davada jüri, uluslararasõ sigara şirketi Philips Morris’in, akciğer kanserinden ölen bir kişinin karõsõna 8 mil- yon dolar tazminat ödemesine karar verdi. MART ? Uluslararasõ Ceza Mahkemesi (UCM), Dar- fur’da insanlõğa karşõ suç ve savaş suçu işlemekle itham edilen Sudan Devlet Başkanõ Ömer el Be- şir hakkõnda tutuklama emri çõkardõ. ? Almanya’nõn Baden-Württemberg eyaleti- nin Winnenden kentindeki bir lisede silahlõ bir kişi, okulda açtõğõ ateşte 9 öğrenci ile 3 öğretmeni, kaçarken de okul dõşõnda 3 kişiyi öldürdü. ? Avusturya’da öz kõzõnõ 24 yõl boyunca evi- nin bodrumuna hapsederek tecavüz eden ve bu ensest ilişkiden 7 çocuk sahibi olan Josef Fritzl, ömür boyu hapse mahkûm edildi. NİSAN ? NATO’nun 60. yõlõnõ kutladõğõ Strasbourg- Kehl zirvesi, Genel Sekreterliğe Anders Fogh Ras- mussen’in getirilmesine ilişkin pürüzlerin aşõlmasõ ve ortak bildirinin yayõmlanmasõyla sona erdi. MAYIS ? Sri Lanka’da hükümet, 25 yõldõr süren iç sa- vaşõn sona erdirildiğini, üst düzey Tamil komu- tanlarõnõn öldürüldüğünü açõkladõ. HAZİRAN ? Fransõz Havayollarõ’na ait yolcu uçağõ, Rio-Paris seferini, yaparken, taşõdõğõ 228 kişiy- le Atlas Okyanusu’na düştü. ? Meksika’nõn Hermosillo’da bir kreşte çõkan yangõn, 47 çocuğun ölümüne yol açtõ. ? “Pop kralı” Michael Jackson, 50 yaşõn- da öldü. TEMMUZ ? Ay’da en ağõr doğal element olan uranyumun varlõğõna ilişkin bulgular ilk defa saptandõ. ? 21. yüzyõlõn en büyük güneş tutulmasõ yaşandõ. EYLÜL ? Eski ABD Başkanõ George Bush’a ayakka- bõlarõnõ fõrlattõğõ için hüküm giyen Iraklõ gazete- ci Muntazar El Zeydi, 9 aylõk hapis hayatõnõn ar- dõndan serbest bõrakõldõ. ? Çek hükümeti, ABD Başkanõ Barack Oba- ma’nõn, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’ya füze kal- kanõ yerleştirme planlarõndan vazgeçtiğini du- yurdu. ? Avrupa İnsan Haklarõ Mahkemesi (AİHM), Kõbrõslõ 18 Rum vatandaşõnõn Türkiye aleyhine aç- tõğõ mülkiyet davasõnda ihlal kararõ verdi. EKİM ? İrlanda’da ikinci kez 2 Ekim’de referanduma sunulan, yeni AB Anayasasõ olarak nitelendirilen Lizbon Anlaşmasõ kabul edildi. ? Türkiye ile Ermenistan arasõnda ilişkilerin nor- malleştirilmesi ve iki ülke arasõndaki sõnõr kapõ- sõnõn açõlmasõna dair protokoller, Dõşişleri Bakanõ Ahmet Davutoğlu ve Ermenistan Dõşişleri Ba- kanõ Eduard Nalbantyan tarafõndan imzalandõ. ? Bosna-Hersek’te iç savaş sõrasõnda soykõrõm ve insanlõğa karşõ suç işlemekle itham edilen es- ki Bosnalõ Sõrp lider Radovan Karaciç’in duruş- malarõ başladõ. ? Hint Okyanusu’ndaki Maldivler’de iklim de- ğişikliğinin etkilerine dikkat çekmek üzere ba- kanlar su altõnda toplantõ yaptõ. İran, 12 Haziran’da gerçekleşen cumhurbaşkanlõğõ seçimleri sonrasõ karõştõ. Yarõşõn iki favori isminden muhafazakâr Mahmud Ahmedinejad’õn yüzde 63 oy oranõna ulaştõğõ, õlõmlõ kanattan Mir Hüseyin Musavi’nin ise yüzde 34’te kaldõğõ açõklandõ. Rekor katõlõma sahne olan seçim sonuçlarõnõn hileli olduğu gerekçesiyle sokaklara dökülen muhaliflere polis sert müdahale etti. Seçim sonrasõ ülkede muhalif liderlere yönelik baskõlar artarken muhalif gösterilerde yüzlerce kişi gözaltõna alõndõ, muhalefete göre onlarca kişi öldürüldü. Gözaltõna alõnanlar, cezaevindeki süre boyunca işkenceye tabi tutulduklarõnõ anlattõlar. 20 Haziran’daki muhalif gösteriler sõrasõnda öldürülen ve ismi “haykırış” anlamõna gelen 27 yaşõndaki Nida Sultan, reformcu hareketin sembolü haline geldi. Şimdi Nobel’li oldu G ‘Nida’... KASIM ? ABD’nin Teksas eyaletindeki bir askeri üs- te düzenlenen silahlõ saldõrõda 13 kişi öldü, 42 kişi yaralandõ. ? İsviçre’de yeni minare yapõmõna yasak ge- tirilip getirilmeyeceğine karar vermek amacõy- la düzenlenen referandumda, seçmenin yüzde 57’den fazlasõnõn yasağa destek verdiği bildirildi. Referandumun kesin sonuçlarõna göre, konfe- derasyonu oluşturan 26 kantondan sadece dör- dü bu yasağa karşõ çõktõ. ARALIK ? Rusya’nõn Perm kentinde bir gece kulü- bünde havai fişeklerin yol açtõğõ yangõnda 148 kişi öldü. ? Küresel õsõnmanõn Himalayalar’daki etki- sine dikkati çekmek için Everest Dağõ’nda top- lanan Nepal hükümeti, bir Everest bildirgesi- ni onayladõ. Hükümetteki 27 bakandan 24’ünün katõldõğõ bakanlar kurulu toplantõsõ, 5242 met- re yükseklikteki ana kamp Kala Patthar’da ya- põldõ. ? Danimarka’nõn başkenti Kopenhag’da ya- põlan iklim konferansõna katõlan gelişmekte olan ülkeler, zengin ülkelerin sera gazõ emis- yonlarõnõn azaltõlmasõna yönelik taahhütlerini ye- rine getirmelerini isteyerek görüşmeleri kesti. (Fotoğraflar: AP / REUTERS / AFP) Maldivler