Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 30 EKİM 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 11 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Sanayiye Destek İçin Bankalar Vergilendirilsin Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı, borsalardaki yükselişe aldanarak, ekonomiye sağlanan devlet desteklerinin zamanından önce çekilmesinden kaygılandığını bildirmiş ve Milliyet’ten Meral Tamer’in aktardıklarına göre, şöyle demiş: “Hiçbir yerde toparlanma yok. Toparlanma başladı demek için henüz çok erken. Borsaların toparlanmış olması, ülkelerin toparlanmış olduğu anlamına gelmez.” Bakar mısınız, 17 Ekim’de bu sütunda “Ne Toparlanması?” diye başlık atıp uyaran bir tek bizim gibi münafıklar değilmiş meğer!.. Sabancı’yı teşhiste bizim safta görmek iyi. Ama sonrasına kulak verelim, bakalım tedavide anlaşabilecek miyiz? Sabancı demiş ki: “Exit stratejilerinin (devlet desteklerinin kaldırılması) uygulanması için henüz çok erken. Mütevazı oranlarda da olsa önce büyüme gerçekleşmeli ve hatta istikrar kazanmalı. Reel canlanmanın inandırıcı göstergeleri ortaya çıkmadan, talep harekete geçmeden hükümetler desteği çekerlerse, bugüne kadar tüm yapılanlar sıfırlanır.” Devlet desteği dedikleri, tapındıkları piyasayı inkâr ederek, ulus devletlerden burjuvaların kendileri için istedikleri çeşitli müdahalelerdir. Merkez bankalarının faiz indirmesi, banka kurtarılması, bankalara kaynak enjeksiyonu, olmadı, batan bankaları devletin mülkiyetine yıkmak, vergi indirmek, aflar çıkarmak... vb. Bunları, dünyanın gelişmiş, gelişmemiş birçok ülke devleti bir yıldan fazla süredir uyguladı, uyguluyor. Rivayet muhtelif ama, 10 trilyon doları şimdiden geçen bir destekten söz ediliyor. Gelin görün ki, çeşitli toplumsal maliyetleri olan bu destekler, bugün varılan yer itibarıyla dünya kapitalizmini tam da düze çıkarmaya yetmemiş. Banka sisteminde toksik kâğıtlar duruyor, bankaların bünyeleri zayıf, kredi kullanmak ve kullandırmakta kimse kendini güvende hissetmiyor. Sonuçta da malum replik dillerde, “En kötüsü geride kaldı ama toparlanma yavaş...” Şimdi Güler Sabancı gibi birçok kimse de bu gerçeklik karşısında, aman destekler çekilmesin, diye uyarıyor. İyi de, bu destek, bu 10 trilyon dolar nereden geldi, kim ödedi, ödeyecek? Böyle destekler, dipsiz hazinelerden gelmiyor ki, dönüp dolaşıp birilerine fatura ediliyor. Hemen söyleyelim, kuraldır, bu destekler dönüp dolaşıp toplumların en alt ve orta sınıflarına kazık biçiminde ödetilir. Vergi yükü biçiminde, işsizliğin koyulaşması şeklinde, bütçedeki sosyal harcamaların kısılması şeklinde ödetilir, enflasyon olur reel ücret gerilemesi biçiminde ödetilir, vs... Nitekim, şimdiden bu desteklerin yol açtığı bütçe açıkları, ulusal gelirlerin yüzde 7-8’ini geçti ve devlet borçları şimdiden olağandışı boyutlara çıktı. Örneğin, krize çok önceden giren Japonya’da kamu borcu, ülke ulusal gelirinin yüzde 200’üne yaklaştı. ABD’ninki sadece geçen yıl yüzde 70’in, AB ortalaması yüzde 61’in üzerindeydi. AB içinde İtalya, Yunanistan, yüzde 100’ün üstünde borç yüküne sahipler. Türkiye’ninki 2008’de yüzde 40’a yakındı ama, Eylül 2009 itibarıyla ulaşılan borç stoku 431 milyar TL’nin üzerinde ve yıl sonunda ulusal gelire oranı yüzde 47’nin üstüne çıkacak, sonraki yıllarda da gerilemeyecek. Sabancı’nın desteklerin sürdürülmesini istemesi iyi de, destekler devlet borcuna dönünce bu borçlar sonunda nasıl makul düzeye indiriliyor? Biz bu konuda engin deneyimlere sahip bir toplumuz. En güncel kazığı 2001’de yedik. Hep biliyoruz ki, alavere dalavere, Kürt Memet nöbete deyip yükü vururlar sırtınıza...Yük, dolaylı vergiyi arttırarak, eğitim, sağlık, adalet harcamalarını azaltarak, işsizliği koyultarak, kısaca bir sınıftan alıp diğerine aktarılarak ödetiliyor. Sabancı’nın talep ettiği gibi destekler, kaynağı adil biçimde temin edilmeden, sürdürülünce -kimilerini tatmin etmese de, AKP elinden geldiğince yapıyor zaten bunu- kazık yine toplumun alt ve orta sınıflarına atılıyor, atılacak. Alternatif yok mu? Var, desteğin kaynağını gücü olandan almak. Bu kriz yılında, herkes zarar ederken, 9 ayda bankalar yüzde 40 net kâr artışı gerçekleştirmişler. Hatta Sabancı’nın Akbank’ının kârı yüzde 51 artarak 2.5 milyara yaklaşmış. Sanayi ağlarken, işsizlik kâbusa dönüşürken reva mı bu? Önerim şu: Bankaları daha çok vergilendirsinler, sıcak para girişini Tobin vergisi ile vergilendirsinler, toplanacak kaynak da dardaki sanayiyi, sanayi işçilerinin işlerini korumaya kullanılsın. Tek başına yetmez, ama işe yarar. Varsa itirazı olan, çıksın gerekçesiyle açıklasın. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr ANKARA (AA) - Gaziler ve vatani hiz- met tertibi ile 65 yaş aylõğõ alanlara yeni yõl- da memurlar kadar zam verilecek. 2010 Mer- kezi Yönetim Bütçe Tasarõsõ verileri üze- rinden yapõlan hesaplamalara göre, gaziler ile vatani hizmet tertibinden aylõk alanlar ve muhtaç, güçsüz ve kimsesiz vatandaşlara ödenen 65 yaş aylõğõnda maaş göstergeleri yeni yõlda da değişmeyecek. Buna göre, ga- ziler, vatani hizmet tertibi ve 65 yaş aylõğõ alanlarõn maaşlarõ, maaş katsayõlarõna paralel 1 Ocak’ta yüzde 2.5 oranõnda artacak. Bu çerçevede, İstiklal Savaşõ, Kore ve Kõbrõs Gazilerinin halen 327.8 lira olan ay- lõk maaşõ, 1 Ocak’ta 336 liraya çõkacak. Bun- larõn dul eşlerine de yeni yõlda 252 lira ay- lõk ödenecek. Vergi iadesi yerine getirilen ek ödeme ile birlikte gazi maaşõ 352.8 liraya, dul eşin maa- şõ ise 264.6 liraya yükselecek. Vatani hiz- met tertibinden aylõk alanlarõn maaşõ da ye- ni yõlda ek ödemesiz 336 lira, ek ödemey- le 352.8 lira olacak. Bu kişilerin dul eşleri- ne önümüzdeki yõlõn ilk yarõsõnda 268.8 li- ra, diğer yakõnlarõna ise 187 lira maaş ve- rilecek. Söz konusu tutarlar, ek ödemeyle birlikte hesaplara sõrasõyla 282.2 lira ve 196.4 lira şeklinde yatacak. Böylece yeni maaş katsayõlarõ ile gazi ve vatani hizmet tertibi aylõklarõnda 8.2 lira, vatani hizmet ter- tibinden aylõk alanlarõn dul eşlerinin ma- aşlarõnda 6,5 lira, diğer yakõnlarõnõn 4.6 li- ra artõş meydana gelecek. Maliye Bakanlõğõ verilerine göre, Tür- kiye’de halen 50 bin 139 kişiye gazi maa- şõ ödeniyor. Bütçe Tasarõsõ ile 2022 sa- yõlõ Kanun uyarõnca ödenen 65 yaş aylõ- ğõ tutarlarõ da, yeni yõlda yüzde 2.5 ora- nõnda zamlanacak. Buna göre, halen 1 milyon 305 bin kişiye 90.3 lira olarak öde- nen 65 yaş aylõğõ, 1 Ocak’ta 2.3 lira ar- tarak 92.6 liraya çõkacak. Kooperatifti holding oluyor ANKARA (AA) - Fazla is- tihdam ve kredi alacaklarõnõn tahsil edilememesi nedeniyle Dünya Bankasõ’nõn 7-8 yõl ön- ce tasfiyesini önerdiği tarõm kredi kooperatifleri, 19 iştiraki ile şimdi ‘tarım holdingi’ ol- ma yolunda. GÜBRETAŞ aracõlõğõyla İran’da fabrika alan, deniz ta- şõmacõlõğõna başlayan Türkiye Tarõm Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği (TTKKMB), şimdi Suudi Arabistan şirketiyle birlikte özelleştirilecek şeker fabrikalarõna talip olacak. TTKKMB Genel Müdürü Bed- rettin Yıldırım, yeniden yapõ- landõrmadan önce 1.6 milyon adet sorunlu dosyalarõnõn bu- lunduğunu, yeniden yapõlan- dõrma ve çõkarõlan kanunlarla getirilen kolaylõklar sonucunda sorunlu dosya sayõsõnõn 50 bi- ne düştüğünü söyledi. Yõldõrõm, kredilerdeki artõşa dikkati çe- kerken 2003’te 300 milyon li- ra olan kredi hacminin bu yõl 2.3 milyar liraya yükseldiğini açõkladõ ve “Özel bankalar nezdinde 450-480 milyon lira kredi hattımız var, istersek bu kadar parayı hemen yarın kullanabiliriz” dedi. Halen TTKKMB’ye bağlõ 16 bölge birliği, bunlara üye 1851 tarõm kredi kooperatifi bulu- nuyor. Ayrõca 64 ek hizmet bürosu ile 31 bin 650 yerleşim biriminde 1 milyon 320 bin çiftçi ortağõnõn her türlü tarõm- sal girdi ihtiyacõnõ karşõlõyor. Ekonomi Servisi - Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), son 15 yõlda sade- ce bir yõlõ zararla kapattõ. KİT’ler (özel- leştirilen ve özelleştirme kapsamõndakiler hariç) 1995-2008 yõllarõnõ kapsayan 14 yõlda toplam 21 milyar 482 milyon 405 bin lira kâr ederken 24 milyar 31 milyon 399 bin liralõk da yatõrõm yaptõ. AA muhabirinin derlediği bilgilere gö- re, KİT’lerin mali yapõlarõ 1995 yõlõndan beri istikrarlõ bir seyir izliyor. Sadece 2000 yõlõnda 141 milyon 482 bin lira za- rar eden KİT’ler 2001 yõlõnda 767 mil- yon 328 bin lira, 2002 yõlõnda 3 milyar 610 milyon 277 bin lira, 2003 yõlõnda 4 milyar 365 milyon 313 bin lira, 2004 yõ- lõnda 5 milyar 359 milyon 734 bin lira, 2005 yõlõnda bir milyar 455 milyon 191 bin lira, 2006 yõlõnda bir milyar 226 mil- yon 746 bin lira, 2007 yõlõnda bir milyar 829 milyon 22 bin lira, 2008 yõlõnda ise 664 milyon 185 bin lira kâr elde etti. KİT’lerin bu yõl da 3 milyar 682 milyon 803 bin lira kâr elde etmesi öngörülüyor. Söz konusu dönemde KİT’lere yapõ- lan yatõrõm ise kârlarõnõ aştõ. 1995-2008 döneminde toplam 24 milyar 31 milyon 399 bin liralõk yatõrõm yapan KİT’lerin bu yõlda 4 milyar 303 milyon liralõk ya- tõrõm yapmasõ bekleniyor. KAMU İŞLETMELERİ 15 YILDIR KÂR EDİYOR KISA... KISA... Shell işçi çıkaracak Türkiye, İran’ın enerjisinden kazanacak ANKARA (AA) - Başbakan Tayyip Erdoğan, gerçekleştirdiği İran ziyare- tinde doğalgaz ile ilgili çeşitli anlaş- malar imzaladõ. Buna göre Güney Pars sahasõndaki bazõ doğalgaz sahalarõnda TPAO’ya tahsis edilecek İran doğalgazõ Türkiye üzerinden Avrupa’ya, Türkmen doğalgazõ İran üzerinden Türkiye’ye ta- şõnacak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanõ Taner Yıldız anlaşmayla ilgili şun- larõ söyledi: “Biliyorsunuz İran’da anayasa gereği petrol ve doğalgaz ya- taklarının mülkiyet devri söz konu- su değil. Bir nevi satış hakkını alı- yorsunuz. Biz mesela oradan çıkan gazın yarısının satış hakkını almış oluyoruz. Tabii bunun şartları, fi- yatları daha sonra görüşülerek ko- nuşulacak. Hangi şartlarda ve han- gi fiyatlarda alınacağı konusunda öncelikle saha çalışması yapacağız. Saha çalışması sonucunda bir rezerv belirlenecek ve o rezervler TPAO’nun kabiliyet alanı içerisinde kalan ve de- niz altında 100-150 metre kadar rahat çalışılabilecek platformlarla yapıla- bilecek bir şey.” Öte yandan, İran ile petrol ve do- ğalgaz çalõşmalarõna kasõm ayõnõn ilk veya ikinci haftasõnda başlanacağõ öğrenildi. 2010 Bütçe Tasarõsõ’nda yer alan verilere göre, gaziler ile vatani hizmet tertibinden aylõk alanlar ve muhtaç, güçsüz ve kimsesiz vatandaşlara ödenen 65 yaş aylõğõnda maaş göstergeleri yeni yõlda da değişmeyecek. Buna göre, maaş katsayõlarõna paralel 1 Ocak’ta yüzde 2.5 oranõnda artacak. AKP hükümeti gaziler ve vatani hizmet tertibi ile 65 yaş aylõğõ alanlara yeni yõlda memurlar kadar zam yapacak Aylõklara sembolik zam Shell yõlõn başõnda uygu- lamaya koyduklarõ daralma planõ çerçevesinde 5 bin ki- şiyi işten çõkaracağõnõ açõk- ladõ. Ayrõca Shell’in 3. çey- rek kârõ yüzde 62 azalarak 3.25 milyar dolar oldu. Volkswagen’in kârõ 3. çey- rekte yüzde 85 düştü. Şir- ketin satõşlarõ geçen yõla göre yüzde 10.3 düşerek 29 milyar Avro’dan 26 milyar Avro’ya geriledi. Volkswagen’in kârı düştü Mazda bu yõlõn ilk yarõ- sõnda 230 milyon dolar za- rar açõkladõ. Mazda’nõn ilk 6 ayda küresel satõşlarõ yüzde 37 azaldõ. Mazda zarar açıkladı Alman MAN’õn 3. çeyrek net kârõ yüzde 98 düştü. 6 milyon Avro kâr eden şir- ketin gelirleri de yüzde 14 düşerek 3.1 milyar Avro’ya geriledi. MAN’da kötü sonuç İtalyan doğalgaz ve petrol şirketi Eni’nin karõ 3. çey- rekte yüzde 58 azaldõ. Şir- ketin net kârõ 1.24 milyar Avro olarak gerçekleşti. Eni’de kâr azaldı Alman havayolu şirketi Lufthansa, yõlõn 9 ayõnda 32 milyon Avro zarar etti- ğini açõkladõ. Zararda, eko- nomik krizin seyahat tale- bini zayõflatmasõ etkili oldu. KrizLufthansa’yıvurdu