Catalog

17 EYLÜL 2005 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA INCELEME Toplumsalkonutyapılmalı BELEDJYE-lŞ'inyaptığı araştırmayagöre Türkiye'de 12.6 milyon kişiyoksulluk sının altındayaşıyor. Gelirinin tamamın beslenmeye ayıran bu yurttaşlar için bannmalarını sağlayacak toplumsal içerikli konutyöneltilerigeliştirilip uygulanmal TOPLU KONUTTA YENİ DÖNEM T oplumsal Konut yöneltilerinin hane halklannın gelirlen, harcamalan, bi- riktırun güçlenne ilişkinkimı öncelik- lere göre belirlenmesı gerekir. Son on onbeş yıllık dönemde konut yöneltılerimızın top- lumsal öncelik ve ıçenkten yoksun olduğunu çe- şıtli yazılanmızda vurgulamıştık. Son bır iki yıl- dır kamuoyuna bır umut ışığı gıbi sunulduğu gı- bi. bır yandan taşınmaz tutusuna (Ingılızce'de "morgıç* dıye okunan "mortgage" deyimıyle an- latılan ıpoteöe) dayalı konut kredisının, bır yan- dan da TOKTnin düşük gelirlıler içın sınırlı sayı- da yaptınp dar gelırlilere sunacağı konutlara ılış- kin duyurular dikkatlen çekıyor. Her ıkısının ta- nıtımında da "kira öder gibi konut edinme" söz- cüklen kullanılıyor. Bu nedenlerle. kentlenmizde yaşayanlann geçım, yaşam, gelır, gıder koşullan- nı gözden geçırmekte yarar görüyoruz. AÇLIK VE YOKSULLUK SINIRI Çızelge -1 'den anlaşılacağı gıbı, tek kişilik ha- ne halkı içın açlık sının 2002 yılında 59 milyon olarak belırlenmışken 2OO3'te 75 milyon TL'ye yükselmiştir. DtE kestirimıne göre 2004'te bu sı- nır 80 milyon TLdır. On kişılık hane halklan içın açlık sınınnı 2002 yılında 230 miryon TL olarak belırleyen DtE"ye göre 2003"te bu sırur 288 Mil- yon TÛdır. DtE'nin 2004 kestırımine göre bu sı- nınn 308 milyon TL'ye çıktığı anlaşılıyor. Beslenme dışındakı gereksırum gıderlenni de içe- ren yoksulluk smın, tek kişilik hane halklan içın 2002'de 137; 2003 yılında 186; 20O4'te (DtE kes- tirimı) 206 milyon TUdır. On kişilik hane halkla- n içın smiT 2000 yılında 535 ıken, 2OO3'te 714; 2004 yılında DÎE kestınmiyle 792 milyon TL ola- rak saptanmıştır. Bu sınınn, 2003 yılında tek ki- şilıkler içın 310; on kişilik hane halklan içın 714; DtE'nin 2004 yüı kestuimine göre 792 milyon TL olduğu anlaşılıyor. Bu sınırlar işçı ve memur sen- dikalannca yapılan açıklamalara göre çok daha dü- şük düzeydedir. TÜRK-t§ Araştırma Merkezi'nce on sekiz yıldan bu yana her ay düzenlı olarak ya- pılan ve çalışanlann geçim koşullanndaki değişi- mi ortaya koyan "açhk ve yoksuUuk sınırT çalış- masının sonucuna göre besı maddelennın ederle- rinde son dönemde küçük bır genleme görülmüş- tür. Toplumun alt gelir karmanlannda bulunanla- nn gelirlen, en düşük işçı ve memur aylığı ıle çe- şitli sosyal güvenlık kuruluşlan tarafindan ödenen en az emeklı aylığı tutarlan, günümüz koşullann- da insan onurunun gerektirdiği yaşama düzeyıni sağlamaktan uzak kalmaktadır (Çizelge - 2). ALIM CÜCÜ CERİLİYOR Temmuz 2005 ıtibanyla en düşük emekli ayh- gı Bağ- Kur'da 323 lıra, SSK'de 450 lıra ve Emek- li Sandığı'nda 577 liradır. Çalışan işçinın en az üc- retı ıse, net asgari ücret olan 350 lira ıken. memur- larda en düşük maaş tutan 540 liradır. Bu gelire sahıp olan geniş bir kesimm yaşama şartlan 'aç- hk smm' düzeyindedir. Dar ve değişmez gelirlı bu kesımlenn satın alma gücü. ereklenen enflasyon oranına bağlı olarak düşük düzeyde yapılan gelir artışı nedeniyle, gerilemekte, geçim koşullannda bir iyileşme olmamaktadır. TURK-tŞ araştırma birimıne göre "Açuk Suu- n" dört kişilik bir ailenın beslenme giderleri top- lamıdır. Buna kira, ulaşım, yakacak, elektrik, su, posta, giyim, eğitim, sağhk, ıletışım. kültür gibı temel gereksinimler için yapması gereken gider- lereklenmesiyle elde edilecek gıderler tutan "Yok- suDuk SınırT olarak tanımlanmaktadır. filusla- rarası ölçütlere göre günde 1 dolar açlık sının- nı, günde 2 dolar yoksulluk sınınnı belirlemede temel ahnmaktadır.) CEL1RIN ÜÇTE BIRI BESLENMEYE DtE'nin 1994 Yılı Hane Halkı Tüketım Harca- malan Anketı'nin sonuçlanna göre hanelenn top- lam harcamalan içınde beslenme giderlerinın pa- yı yüzde 32.9 ile ilk sırayı almaktadır. TÜRK-ÎŞ Araştırma Merkezi'nin yaptığı çalış- maya göre Temmuz 2005 itibanyla açhk sının 530,05 lira, yoksulluk sının ise 1.611.11 lira ola- rak hesaplandı. BELEDÎYE-İŞ, günlük 2 dolar üzerinden yaptığı birkestirime göre Türkıye'de 12.6 milyon kişi yoksulluk sınınnın altında yaşamak- tadır. Günlük tüketimi 1.9 dolar olan en yoksul ke- simin beslenme giderlen 1 dolann altında (0.78do- laı) olduğu belirtiliyor. DÎE'nin 200 yılına ılişkin verilerine dayanarak BELEDtYE-tŞ. aylık orta- lama 12 katrilyon liralık harcama yapıldığını, en alttaki beştebirlik dilimin (12.6 milyon kişinin) buharcamalarvn yüzde 8.8'inı (1 katrilyon. 93 tril- yonunu) yaptığını açıklıyor. Kişi başına günde 1.9 dolarlık yapabildiği anlaşılıyor. Buna karşılık, en üst gelir düzeyindeki hane halklanndaki 14.9 mil- yon kişi, 4.9 katrilyon liralık tüketım (toplamın % 39.8'ini) yapabilmekte, günlük tüketim giderlen için kişi başına günde 7.6 dolar para harcamakta- dır (www.belediyeğıs. org.tr, 27.7.2005). Hanehalkı Büyüklüklerine Göre Açlık ve Yoksulluk Sınırları (2002-2004) 2002 2003 2004* Hanehalkı BüyüKlüğO Kişi 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 Ortalama* Açlık Sının (a) (Milyon TL) 59-90 113-133 152-170 187-201 215-230 155 YoksuUuk Sının (b) (Milyon TL) 137-208 262-310 353-395 433-466 498-535 515 Açhk Sının(a) (Milyon TL) 75-113 143-168 192-214 235-253 271-288 195 Yoksulluk &nın (b) (Milyon TL) 186-280 354-417 476-531 582-629 672-714 464 Açlık Sının(a) (Milyon TL) 80-121 152-180 205-229 251-273 289-308 208 Yoksulluk Sının (b) (Milyon TU 206-310 392-463 528-589 645-697 745-792 537 Çizelge -1 KAYNAK: DİE, 2003 Yoksulluk Araştırmasına ilişkin verilere dayalı olarak düzenledik AÇIKLAMALAR: (a) Besi maddelerine dayalı yoksulluk sının (b) Beslenme ve besi maddelerinden oluşan yoksulluk sının * Beslenmeye dayalı yoksulluk sının, Besi Dizini ile, besin dışı bileşenlerden oluşan yoksulluk, (1987 yılı temel alınmış)??!! Tüketici Fiyat Dizini ile genişletilerek Aralık 2004 ayına göre güncelleştirilmiştir. ** Toplamın ona bölünmesiyle kişi başına açlık ve yoksulluk sınırlannt hesapladık. Açlık ve Yoksulluk Sınırları ve Gelir Ilişkin Göstergeler (2004- 2005) Değişik Gelir Düzeyindekiler için Göstergeler ^ ^ . Açhk Sının f ^ f / (Beslenme Giderlen) £ £ W IRPff Yoksulluk Sının lUik Net Asgari Ücret H^Rk. Hizmet Görevlisı Aylığı (15/1) ^ ^ Araştırman Temmuz 2004 (YTL) 479 1,457 318 481 En Düşük SSK Emekhsı Aylığı J ^ | [ | E 401 En Düşük BAG-KUR Emeklisi Aylığı 286 En Düşuk Emekli Sandığı Emeklisi Aylığı 5 1 3 n YapıkJığı Ayi Ocak 2005 (YTL) 520 1,581 350 510 420 299 543 lar ve Yıllar Temmuz 2005(VTL) 530 1,611 350 540 450 323 577 Çizelge - 2 KAYNAK: TÛRK-İŞ Araştırma Merkezi verileri (Temmuz 2005). Hane halkı sayısıyoksulluğu belirtiyor tE'nin verilerine göre hane halkı bü- yüklüğü yoksulluğu belirleyici ol- maktadır. Çizelge-l'de özetlendiği gi- bı, 2002 yılında Türkiye'de 16.447 bin hane halkından 3.693 bıni (% 22.5i) yoksuldu. Bunlann sayısı 20O3'te küçük bir artışla 3.854'e yükselmiştir (toplamın % 23.2'si). Bireyler dikkate alındığında. 2002*de 68.3 milyon yurttaş- tan 18.4 mılyonu (yaklaşık % 27'si); 2003 yılında 19.5 milyonu (°,o 28'i) yoksulluk sınınnm altında bir gehre sahipti. Yoksul- luk durumu açısından kentsel ile lcırsal ha- ne halklan ve bireylen arasında da önemli farklılıklar bulunmaktadır. Türkıye gene- linde yoksul hane halklannın dörtte üçü (yaklaşık % 75'i), yoksul bireylerin ° o 76.9'u 5 ve daha çok nüfuslu hane halkla- nndan oluşmaktadır. Ertesi yıl, 5 ve daha çok nüfuslu hane halklannın yüzdesi yak- laşık beşte dört (% 80'i), bireylerden yak- laşık % 81 'i yoksulluk sınınnuı altına düş- müştür. Buna karşılık, en düşük yoksulluk oranlan hem hane halkı hem birey olarak 1-2 kişiden oluşan hane halklannda görül- mektedir. Kentlerde de en düşük yoksul- luk oranlan 1 -2 kişilik hane halklannda görülmektedir. Buna karşılık Hane Halkı nüfusça büyüdükçe yoksulluk oranlan gi- derek artmaktadır. Gerçekten, 2002 ve 2003 yıllannda 5 ve daha çok nüfuslu ha- ne halklannın yüzdesi 67 dolaylannda, kentteki bireylerin 2OO2'de % 69.8'i; son- raki yılda % 68'i yoksulluk çekiyordu. Köylerdeki yoksulluğun görünümü biraz daha değişiktir. Az nüfuslu (1 -2 nüfuslu) hane halklannda da yoksulluk Türkiye ve kent ortalamalannın üstünde olduğu Çi- zelge -2'nin incelenmesinden anlaşılıyor. Hatta, az nüfuslu hane halklannın yoksul- luk oranında bir yılda yaklaşık olarak yüz- de 28'den 2 Te bir azalma görülmüştür. Bu azalışın, az nüfuslu hane halklannın ve bireylerin köylere göç etmesinden kaynak- landığı söylenebilir. Küçük hane halkla- nnda yaşayan hane halklannda yoksulluk oranındaki % 27.6'dan % 20.7'e bir azal- ma bu gözlemimizi doğrulamaktadır. Köylerde, yoksulluk oranı 7 ve daha çok nüfuslu büyük hane halklannda görülmek- tedir. Gerçekten, bir yılda bunlann yoksul- luk oranı % 50.7'den % 56'ya yükselmiş- tir. Bunun gibi, büyük hane halklannın bi- reylen arasında da yoksulluk, % 51.2'den % 56.6'a önemli bir artış göstermiştir. Çi- zelge - 3ün yardımıyla yoksul hane halk- lannın ve bireylerin yoksulluk durumla- nndaki değişimleri izleyebiliriz. Türkiye genelinde, 2002 yılında 16.477 bin hane halkından 3.693 bini (% 22.5'i); sonraki yılda 16.744 bin hane halkından 3.854 bini (% 23'ü) yoksulluk sınınnın altında yaşamaktaydı. Bu bir yılda % 4.4'lük bir yoksullaşma olduğu anlaşılmaktadır... Hane halkı içindekı bireylerin yoksulluğu hesaba katıldığında, 2002'den 2OO3'e 18.5 milyon kişiden 19.2 kişiye milyon % 3.8'lik bir artış vardır (Çizelge-3). Türkiye Genelinde, Köy ve Kentlerde Yoksulluğun Hanehalkı Büyüklüğüne Göre Dağılımı (2002-2003) Hanehalkı BuyüktüğCı Türkiye 1-2 3-4 5-6 7+ Kenttef 1-2 3-4 5-6 7+ Köyter Hanehalklan 2002 22.45 16.51 16.37 29.03 45.95 17.38 7.24 12.94 25.94 41.15 3O52 1-2 i 27.97 3-4 5-6 7+ t İ t 23.27 33.83 50.75 İ 1 1 2003 1 r 23.02 13.41 17.08 31.67 48.41 18.49 8.71 15.01 28.61 38.48 31.01 21.06 22.19 36.22 56.03 . i Bireyler 2002 26.96 16.48 16.68 29.47 47.38 21.95 7.16 13.24 26.47 43.36 L34>« 27.64 23.61 34.03 51.18 2003 28.12 13.40 17.48 32.04 49.22 2Z30 8.93 15.37 29.00 39.05 37.13 20.73 22.70 36.51 56.59 m Istanbul Büyükşehir Beledryesi'nin yaptırdığı toplu konutlan orta ve üst düzey geliıiilerden büyük iigi gördü.(AA) Çizelge - 3 Kaynak: DİE 2003 Açhk sınınndayaşayanlarda artış T ürkiye genelinde, 2002 yılında 16,477 bin Hane Halkı ndan 3.693 bini (% 22.5*ı); sonrakı yılda 16.744 bin hane halkından 3,854 bını (% 23'ü) yoksulluk sınrnnın altında ya- şamaktaydı. Bu bir yılda % 4.4'lük bir yoksullaşma olduğu anlaşılmaktadır.. Ha- ne halkı içindekı bireylerin yoksulluğu hesaba katıldtğında. 2002'den 2003'e 18.5 milyon kişiden 19.2 kişiye milyon % 3.8'lik bir artış demektir (Çizelge^t). Kentlenmizde, 2002 yılında var olan 10.093 bin hane halkından 1.754 bini (% 17. 4'ü); sonrakı yılda, 2003'te, 10.687 bınden 1.976 bıni (%18.5'i) yoksulluk ıçinde yaşıyordu. Yoksullaşmada bır yılda % l ,3'lük bir artış gerçekleşmiştir. Kent- sel hane halklan ıçindeki bireyler açısın- dan bakılınca, kentlerde 2002 yılında ya- şayan 41 milyon kişiden 9 milyonu (yak- laşık % 22'ı); 2003'te 42 milyon kişiden 9.4 milyonu (% 22.3'ü) yoksulluk çeki- yordu. Bir yılda kentli bireylerin yoksul- laşmasında % 4.4 oranında bir artış görül- müştür. Köylerimızdeki duruma gelince, 2002'de, kırsaldaki 6.353 bin hane hal- kından 1. 939'u (% 20.5*ı); sonrakı yıl 6.058 bin hane halkından 1.878 bıni (% 3 Vi) yoksulluk içınde yaşıyordu. Bu, bir yılda % 5.1 'lik bir yoksullaşma demektir. 2002'de kırlarda yaşayan 27.345 bin köy- lü bireylerden 9.429 buı gıbi önemli bır yüzdesi (% 34.5'ü) yoksulluk ıçindeydi. 2003 yılında 27.152 bin köylüden 10.081'ı (% 37.1'ı) yoksulluk sınınnm al- tına duşmüştür. Bu neredeyse beş köylü- den ıkısinin yoksul olduğunu yansıtmak- tadır. Artış anlamlıdır. Bir yıl ıçinde köy- lüler *'o 7.59"luk bir yoksullaşma süreci yaşamıştır. Kuşkusuz. küreseüeşmenin. EMF'nin da>attığı tarunsal yöneltilerin son >ıllardaki işbaşındaki iktidariann uy- gulamaya koymasının bir sonucudur. Ay- nı çızelgeden, köylerde toplam hane halk- lanndan % 4.64'ünün kentlere göçtüğü anlaşılmaktadır. Kentlerdeki hane halklan sayısındaki bır yıl içınde % 5.9'luk artış da bu gözlemı doğnıluyor. Bununla bır- likte, köylü bireylerin giderek yoksullaş- tığı yoksulluk oranının °'o 34.5'ten °'o 37*e >ükseldiği açıkça çızelgede görülüyor. Bu durunı, yalıuzca kö\1eıimJzdeki kötü- leşen >aşam koşullannı yansıtmakla ka]- mryor, aynı zamanda köylünün beüi başb geçim kaynağı ve biçimi olan tanm ve hay- vancıhk alanında Kedi önlemler alınması zorunluluğunu da ortaya koyuyor. Kentle- rimizdeki hane halklannda ve onlann içinde yer alan bıreylerde yoksulluk smrnnm altında kalanlann oldukça yük- sek olması, özellikle toplumsal konut yöneltileri açısından dikkatı çekmektedır. kane halklanıun % 17-18'i yoksulluk sınınnın altında kalmakta. bireyler de daha viiksek bir oranda (% 27-28) bu durumda bulunmaktadır. Bunlar için, gecekondu dışında bannmalarını sağ- la>acak toplumsal içerikli konut yöneltileri geliştirilip uygulanması zorunludur. SÜRECEK Kırsal ve Kentsel Türkiye'de Yoksulluk Içindeki Hanehalklan ve Bireyleri (2002-2003) Yıllar (a)Toplam Hanehalklan (b)Yoksul Hanehalklan (b/a)% (ai)Toplam Bireyler (b1) Yoksul Bireyler b/(a1) % MToplam Hanehalklan (y)Yoksul Hanehalktan (Y/x) % (x1j Toplam Bireyler (x2) Yoksul Bireyler (x2/x1) % (v)Toplam Hanehalklan (z)Yoksul Hanehalkları (z/v) Değışim % (vDToDİam Bireyler (v2)Yoksul Bıreyter (v2/v1) Değışım % ®9^ı 2002 Bin TÜRKtYE 16,444 3,693 22.45 68,393 18,441 26.96 KENTLER 10,093 1,754 17.38 41,281 ,9,011 21.95 KÖYLER 6,353 1,939 30.52 27,345 9,429 34,48 31 2003 Bin 16,744 3,854 23,02 69,196 19,459 28.12 10,687 1,976 18,49 42,044 9,377 22.30 6,058 1,878 31.01 27,152 10,081 37.1 Yıflık Değişim 1.82 1.44 2.52 1.17 5.52 4,30 5.89 12.66 3.33 1.85 1.85 1.59 -4.64 -301 1.61 -0.01 6.91 7.59 Çizelge - 4 Kaynak: DİE 2003