Catalog

23EKİM2002ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA dishab@cumhuriyet.com.tr 11 Lrak'ı vurmakta kararh görünen ABD'nin 2. tasansı da Rusya tarafindan kabul edilemez bulundu WashingtonusulüdiplomasiBış HaberierServisi-BM Güv enlik Konseyi 'ne önceki gün Irak'laılgili yenı birkarar tasansı su- nan ve diplomasiyi sonuna kadar zorladığını göstermeye çalışan ABD, Rasya'yı ikna ede- medi. Rusya tarafindan kabul edilemez bulunduğu belirtilenmetiniçinElHayatgazeteside "Irak'a karşı savaş ilanı" ifadesini kullandı. Güvenlik Konseyi'nin 5 dairni üyesinin ince- lemeye aldığı ABD önerisüıde, otomatik güç kullanımnıa olanak tanıyabilecek bazı ifadele- rin yer aldığı belirtiliyor. llk AvBD-lngiliz met- nini, belirli şartlann yerine getirilmemesi halin- de otomatik olarakgüç kullanılrnasını öngördü- ğü için kabul etmeyen Rusya, var olan BM ka- rarlannın, denetçilerin gidişi için yeterli olduğu- • El Hayat gazetesi, otomatik güç kullanımı olasılığı dahil, ağır şartlar içeren tasannın "savaş ilanı" gibi olduğunu yazdı. nu, ancak "otomatik" güç kullanımını içerme- mesi şartı ile denetimleri daha etkili hale geri- rebilecek yeni bir karara da açık olduğunu ifa- de etmişti. înterfaks'ın haberine göre. adı açıklanmayan biryetkıli. "Önemli baanoktalarda,öncekiABD- tngiliz metnine göre önemsiz bazı farkfataldan var ve bu bizim için de, diğer daimi üyeler için de kabul edüebflir değfl* dedı. Yetkili, ABD yetki- lilerinin, herkesin mutabık olabileceği bir me- tin hazırlama yolunda sık sık açıklamalar yap- tıklannı, ancak çıkan sonucun ciddi bir "hayal kmkhğr olduğunu ifade etti. Yetkili, metnin, Mos- kova'nın isteklerini içerecek biçimde değıştınl- mesi için baskı yapacaklannın işaretini verdi. Fransa da ABD'nin karar taslağı konusunda "yapdacak çok iş" bulunduğu söyledi. Diplo- matik kaynaklann verdiği bilgiye göre, Bağ- dat'ın silah denetimlerini engellemesinin, oto- matik güç kullanımı dahil ciddi sonuçlar doğu- racağı belirtilen taslakta, Irak'tan, sahip olduğu silahlann listesini çıkarması isteniyor ve karara uymayı kabul etmesi için 7 günlük bir süre ve- rüiyor. Tasanda, olası bir Amerikan saldırısın- dan önce, silah denetçilerinden bu saldınyı des- tekleyecek rapor talep ediliyor. BM kaynakla- BARZANÎ Türkiye, IKDP'ye sertyanıt verecek • Mesud Barzani'nin yeğeni Neçirvan Barzani Ankara'ya geliyor. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Türkiye, Kuzey Irak'ta konuşlu Irak Kür- distan Demokratik Parti- si'nin (IKDP) Irak Kürdis- tan Yurtseverler Birliği (IKYB) ile son dönemde- ki girişimlerine yönelik tepkisini doğrudan iletme- ye hazırlamyor. IKDP lide- ri Mesud Barzani'nin ye- ğeni Neçirvan Barzani'nin ileriki günlerde Ankara'da olması bekleniyor. MGK'de aynntıh olarak ele alınan Kuzey Irak'taki gelişmelerin "kontrol dıp- na" çıkmaya başlaması üze- rine sesini yükselten Anka- ra, özellikle Barzani'nin Türkiye'yi tehdit eder açık- lamalanna tepki gösteriyor. Barzani, geçen aylardan bu yana yaptığı açıklamalarda "Türk askerinin sakhrma- g durumundaKuzeyIrak'm mezar olacağını", "asıl amaçlannın bağnnsız dev- let kurmak olduğunu, an- cak bunu şimdilik uygula- madıklannT ifade etmişti. Özellikle Kürt parlamen- tosunun yeniden toplanma- sı ve Kuzey Irak'ta federal bir devlet kurma yönünde girişimlerin güçlenmesi üze- rine Ankara- KDP üişkdle- rinde yaşanan gerilim, Ne- çirvan Barzani'nin ziyare- ti sırasında masaya yahnla- cak. Barzani'nin Ankara'da Dışişleri Bakanlığı Müste- şan Büyükelçi Uğur Ziyal ile bir araya gehnesi bekle- niyor. Görüşmelerde Bar- zani'ye KDP'nin politika- lanndan duyulan rahatsız- lığın güçlü bir şekilde ile- tüeceği kaydediliyor. Bar- zani'ye, Türkiye'yi tehdit eden açıklamalardan vaz- geçiuııesi gerektiği, Kürt gruplannm güvenlik ve eko- nomik refahlannm bir ölçü- de Türkiye tarafindan sağ- landığınm anrmsatılması öngörülüyor. IKDP temas- lannm ardmdan IKYB 'den biıheyetin Ankara'ya gel- mesi bekleniyor. nna göre, silah denetçilerine "herbangi bir kı- sıtiama olmadan ve kaü" bir şekilde denetim yapma hakkı veren tasanda, Bağdat'ın işbirliği- ne yanaşmaması durumunda, bunun "vahim so- nuçlar" doğuracağı belirtiliyor. Yeni tasanmn, BM Sözleşmesi'nin kuvvet kullanımına başvu- rulmasını öngören 7. maddesine dayanılarak ha- zırlandığı bildiriliyor. 4 Irak'a karşı savaş ilanı' Arap gazetesi El Hayat, ABD'nin sunduğu yeni karar tasansım, "Irak'a karşı savaş ilanı" olarak yorumladı. Gazete, "kışkırtıa ve dayat- macı koşullar içeren tasannın. Irak'taki silah de- netimlerini baltalamaya yönelik olduğunu" iddia ettı. ABD yönetımi, Güvenlik Konseyı'nden he- men karar bekliyor. BM kaynaklan, Washing- ton'ın çabuk bir karar bekledi- ğini ve eğer bir karar çıkmaz- sa Irak'ın silahsızlandınlması konusunda tek başına ya da di- ğer ülkelerle harekete geçme hakkını saklı tuttuğunu belirt- tiler. BuslTun diplomasi taktiği NEW YORKTA GÖSTERİ- 'Petrol İçin Dökülen Kana Hayır' grubu öncekigün NewYork'ta bulunan Birfcşmiş Müleder binasuun önûnde ABD'nin olası bir Irak operasyonuna karşı eylem yapo. PoKs göstericflerden bazüannı tutukladL (Fotoğraf: AP) Bağdat'ta rejim değişikliğin- de ısrarlı olan ABD Başkanı George Bush, Güvenlik Konse- yi'nın 4 üyesine karar tasansı sunulmasından sonra. Irak Dev- let Başkanı Saddam HüseynTin BM koşullannı karşüaması ha- linde görevde kalmasına göz yumulabileceğini ima etti. Bush "Irak'ın kiüe imha silah- lanndan annması için bir kez daha diplomasiyi deniyoruz. Saddam Hüseyin'in, BM'nin talepleriniyerine getirmesi, za- ten o rejimin değişmiş olduğu- na dairbirişarettir" dedi. Was- hington'daki gözlemcıler, Ame- rikan diplomasiyi sonuna ka- dar zorladığını göstermek için ifadelerinde yumuşamayı seç- tiğini belirtiyorlar. Ancak Bush, ABD'nin doğu- sundakı Downingtown'da yap- üğı konuşmada ise, BM'nin sa- dece tartışmalar yapılan bir "uiuslar birliği' olmakla ye- tinemeyeceğini ifade ederek, "BM karar almazsa, banş adına Saddam Hüseyin'in si- lahsızlandırüması için bir ko- alisyona başkanlık ederiz" dedi. Irak'ın BM nezdindeki temsilcisi Muhammed El Duri, Cumhuriyet'e konuştu: Savaş her türlüflişlriyiyok eder İPEKYEZDANİ NEW YORK - Irak'm BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Muhammed El- Duri, ABD ve Ingiltere'nin amacının sadece Irak'm degü, tüm bölgenin pet- rolüne hâkim ohnak ve bölgede sınır- lan değiştirmek olduğunu savundu. El Duri, olası bir savaşta ABD'nin Türkiye'deki üslerini kullanması du- rumunda Irak ve Türkiye arasındaki ilişkilerin zarar göreceğini belirterek, "Savaş her türlü iMşkiyi yok edecektir" diye konuştu. El Duri. Birleşmiş Mil- letler'de Cumhuriyet'in sorularmı ya- nıtladı: tçinde bulunduğumuz koşullarda Irak'm Türkrve'den beklentileri nedir? -Irak'la Türkiye arasında öncelikle komşu ohnaktan, sonra Müslüman ol- maktan, kültürel ilişkilerden, ekonomik ilişkilerden kaynaklanan, tarihe daya- h çok önemli bir ilişld var. Türkiye'nin komşu ve kardeş bir ülke olarak böl- gedeki pozisyonunu korumasmı umu- yoruz ki, bu da, savaş çıkmasını önle- mek için elinden geleni yapması anla- mına gelir. X-/uri: Biz, ABD'nin Irak'a, Türkiye'deki üslerden saldırmasına Türkiye'nin izin vermemesini umuyoruz. ABD ve îngiltere'nin amacı, politik rejimleri, sınırlan değiştirerek, bölgedeki petrolü kolayca kontrol edebilecekleri bir şekilde haritayı yeniden çizmek. Savaş çıkarsa, bu iki ülkenin ifişkile- rini nasıl eddler? - Sa\aş, her türlü ilişkiyi yok edecek- tir. Savaş, bölge ekonomisinin tümü için olabilecek en kötü şey. Petrol akı- şı olmazsa Türkiye'de durum ne olur? Sadece Türkiye'nin güneydoğusu de- ğil, tüm Türkiye bundan kötü etkilene- cektir. Yasiyasiflişkikr? - Siyasi ilişkiler de etkilenecektir. Amerika'mn olası bir savaşta Türki- ye'deki üslerini kullanması söz konu- su olabilir. Biz, ABD'nin Irak'a, Türkiye'deki üs- lerden saldrrmasma Türkiye'nin izin vermemesini umuyoruz. Tabii ki eğer izin verilirse, Irak hükümeti de bu du- rumu değerlendirecektir. BM Genel Kurulu'nda ABD ve tn- giltere'nin amacının. bölgedeki yayıl- macı planlarmı gerçekleştirmek ve pet- rolün kontrolünü ele geçirmek olduğu- nu soyiediniz-. - Eğer Irak bir muz cumhuriyeti ol- saydı, kimse onunla bu kadar ilgilen- meyecekti. Ama Irak'm petrol kaynağı zengin, hatta çok zengin bir ülke olması, ABD ve îngiltere'nin Irak'a saldmnasmda- ki en önemli sebep. Üstelik söz konu- su olan sadece Irak'm değil, tüm böl- genin petrolü. Amaç, politik rejimleri değiştirerek, sınırlan değiştirerek, böl- gedeki petrolü kolayca kontrol edebi- lecekleri bir şekilde bölgeyi yeniden dü- zenlemek. Irak hükümetinin Irak'la UgiH yeni bir BM karanna tepkisi nasıl olur? - Biz BM'ye bağlı UNMOVIC ve IAEA'yla Viyana'da bir anlaşmaya var- dık. Silah denetçilerinin dönmesini ka- bul ettik ve onlan 19 Ekim'de Irak'a davet ettik. Ancak herkesçe bilinen ABD baskısı altında, denetçiler alı- kondular. Şimdi Güvenlik Konse- yi'nden çıkacak yeni karar için bekli- yorlar ve biz UNMOVIC'in yeni po- zisyonunu Viyana'daki anlaşmamızın ihlal edihnesi olarak görüyoruz. Ancak, denetçilerin Irak'a dönmesi için kapı- mız hâlâ açıktır. ABD Irak'a saldırmaya karar verir- se ne olacak? - Öncelikle, kendimizi sa\-unmak bi- zim hakkınıızdır. Her anlamıyla savu- nacağız. "Her anlamıyla'' derken, kit- le imha silahlannı kastermiyorum, çünkü biz kdtle imha silahına sahip de- ğiliz. Bağımsızhklarmı ve ülkelerim korumak için diğer ülkeler ne yapıyor- sa biz de onu yapacağız. ÖRÜŞ/Prof. Dr. TÜRKKAYA ATAÖV NEW YORK - BM Güvenlik Konseyi iki gü- nünı, sanki tüm devietlere açık genel kuaılmuş gibi. çok sayıda üyenin Irak bunalımına ilişkin görtşlerini dinleyerek geçirdi. Hiçbiri, lrak'ı şid- detleeleştiren yarım düzine devlet bile, bir ara dörem ya da barışçı yollar denenmeden zora başvjrmayı önermedi. Bazılan müdahaleyi "sal- dın' olarak da niteledi. Uuslararası toplum Irak'ın BM silah denet- çilemi koşulsuz kabul etme sözünün savaşsız çözım için yeni fırsat yarattığı görüşünde. Ko- nuşjnlann önemli bölümü, 1991 ve 1999'da alı- nan orartara ek olarak, yenisinin alınmasına ge- rek clmadığını bıle vurguladı. Ancak uzlaşı eği- limi îğır bastı. B. durumda, GK beş sürekli üyesinin önü- rnudeki haftanın ortasına doğru hazırlayaca- ğı y?ii bir karar herhalde öylesine sözcüklerle dcratılacak ki, herhangi bir askeri eylemi onay- larruyan ama elastikiyetinden ötürü isteyenin nispeten serbest yorumlayabileceği biçimde olacak. Konuştuğum (ama adlarını veremeye- Saldın: Hemen mi Sonra mı? ceğim) bazı yabancı diplomatlar, Amerika'mn saldın peşinde olduğunu ama bu "oyun "un şimdilik bozulduğunu söylediler. Yeni koşullarda, Amerika hedefine adım adım ulaşmayı deneyecek. iki kez konuştuğum Irak başdelegesi (ve eski Uluslararası Hukuk Pro- fesörü) Dr. M. El-Duri dünya kamuoyunun bu konuda Amerika'ya karşı geliştiğini, bu koşul- larda saldırıya "bir an önce" geçmenin Beyaz Saray'ın çıkarlarına uygun düştüğünü ileri sür- dü. Bu görüşe şu anda az kişi katılıyorsa da "Los Angeles Tımes"yazarı William Askin'in dedi- ğine bakılırsa, Pentagon'un gizli bir raporu Amerika'mn "beklenmeyen askerigelişmeler" karşısında nükleer bomba bile kullanabilece- ğini gösteriyor. Irak Büyükelçisi'nin yorumu abartma olmayabilir. öte yandan, adım adım gelişme gerçekçi görünüyor. önce, Irak'ın silahsızlanmasını de- nerlemekle görevli komitenin (UNMOVIC) baş- kanı Hans Blix Bağdat'a gidip denetçilerin ye- rinde gözlemi için zeminı yaratacak. Karar ta- sansının yazılması, tartışması, kabulü ve Blix'in Irak'a gidip gelmesi belki iki ay alacak. Onu iz- leyecek denetçilerin Irak'ta heryere girip rapor hazırlamalannın da iki ay kadar süreceği söy- lenebilir. Bekleme aşaması, böylece, dört aya çıkıyor. 'Satm ahnamaz ldşi' Büx Rapor Irak'ın BM kararlarına tam uyduğunu belirlerse, ABD'nin silahla müdahalesi, bu ya- zılı değeriendirmeye karşın daha da gayri meş- ru olacak. Rapor lrak'ı suçlarsa, müdahale ka- pısı açılıyordemektir. Blix'in "satın ahnamaz ki- şi" olarak şöhretini anımsatmalıyım. Amerika'mn işi biraz daha zor. Ancak, savaş- tan vazgeçtiği söylenemez. Şöyte ki: 11 Eylül'den önceyoğun konuşulan konu Bush'un başkan- lığının meşruluk derecesiydi. Ülke ekonomisi dur- gunluk içindeydi. Iktidann tercihleri zengini da- ha zengin, fakiri daha fakiryapıyordu. Irak'a am- bargoya (komşulardan başka) Fransa, Rusya, Çin ve Almanya da karşı çıkıyordu. Dış politı- ka ve askerliğin cahili olan Bush, küresel ısın- madan Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne de- ğin çeşitli konularda dostlanndan bile aynlıyor- du. Kamuoyu yoklamalan güven yitirdiğini gös- termekteydi. Karikatürlerde bile "yalnız kov- boy" imajını koruyordu. 11 Eylül "imdat"\na yetişti. Amerikan yöne- timi bu olaydan kaç yıldır tasarladığı küresel ekonomik, stratejik ve askeri hedeflerini ele ge- çirmek için yararlanacaktı. Afganistan savaşı yalnız bir başlangıçtı. Onu (özellikle petrol bağ- lantılı yerterde) başka müdahaleler izleyecek- ti. Amerika açısından bu zorunluluk aynntılı yazıların konusu olmalıdır. Ancak hepimizin omuz verişiyle ABD'yi şimdilik duraklattığımız da bir gerçektir. SAYDAM YALÇIN DOGAN Dünya Bankası: Milli Gelirin Yüzde 20'si Hoptumlandı Aldablmışlık duygusu. Somut hali hortumlanan paralar. Terk edilmişlik duygusu. Somut hali, azalan ücretler, ödenmeyen taban fiyatlan, verilmeyen es- naf kredileri. Seçime gidenTürkiye'de, bu iki duygu halkta çok ağır başıyor. Bu iki duygu, inanılmaz bir öfke birik- tiriyor. Öfke sandıkta patlayacak saatli bomba gibi. Bugünkü hükümetin başına patlayacağı çok açık. Ancak, bundan nasibinı alacak olan sadece ko- alisyon partıleri değil. Sistemin partileri de ben- zer tehlike ile karşı karşıya. Tantan ve Yurt Partisi llginç olan, seçimi en sık etkileyen hortumlama, banka batırma olduğu halde, bununla en çok mü- cadele edenlerın seslerinı duyurmakta güçlük çek- meleri. Eski Merkez Bankası Başkanı Bülent Güttekin, şu anda Yurt Partisi genel başkan yardımcısı. Par- tinin genel başkanı, hortumlamaya bayrak açan es- ki Içişleri Bakanı Sadettin Tantan. Ama, ne Tan- tan'ın adı, ne Yurt Partisı'nin sanı duyuluyori.. Hortumcular tek tek sergileniyor. Ama hortum- cularia mücadele edenlere karşı sanki bir ambar- go var. Tantan ve Gültekin o nedenle üzgün. Oysa, Ana- dolu'da dolaştıklan heryerde, gördükleri ilgiden çok memnunlar. Ne var ki, bu ilgınin önemli oranda oya dönüşmesi şimdilik kolay görünmüyor. 3 Kasım'ın keskin bir çelişkisı. Kırk milyar dolar Halktaki aldatılmışlık duygusunu Dünya Bankası rakamlara döküyor. Dünyada ve Türkiye'de banka hortumlamalanyla ılgili olarak bir rapor hazırlıyor Rapor, hortumlanan paralann toplamını, o ülke- nin milli gelirine oranlıyor. Bu olaylann yaşandığı he- men her ülkede üç aşağı beş yukan benzer oran- lar elde ediliyor. Dünya Bankası'na göre: "Türkiye'de toplam kırk milyar dolar hortum- lanmıştır. Bunun otuz milyar doları BDDK ta- rafindan el konulan özel bankalarla, görevza- rarına uğratılan kamu bankalarına aittir." Dünya Bankası daha sonra bir dökum çıkartıyor: - Kamu bankalarının görev zararı 16 milyar dolar. - BDDK'nin el koyduğu bankalarda giden pa- ra 14 milyar dolar. Dünya Bankası bu ikisini topluyor ve otuz mil- yar dolar hortumlanan parayı, milli gelire oranlıyor. Yanı, milli gelirin yüzde 20'si uçmuş!.. Ama hesaba dahil olan bir on milyar dolar da- ha var. O da batık krediler. Nedense. Dünya Ban- kası batık kredileri milli gelire oranlama hesabın- da dikkate almıyor. Ve bir bilgi daha aktarıyor "On milyar batık krediden bugüne kadar sa- dece 28 milyon doları geri dönmüş!.." Kırk milyar dolar, yüzyılın en büyük soygunlann- dan biri!.. Öfkenin kaynağı Milyar dolariarkimegidiyor?.. Belli değil. Neolu- yor paralar?.. Belli değil. Nasıl uçuyor?.. Belli de- ğil... Kimse de peşine düşmüyor. Buna karşı terk edilmiş duygusu. Çrftçi ve es- nafın 600 milyon dolar borcu var devlete. Işte, devlet burada şahın. Borca faiz işletıyor, mahke- meye vermiyor çiftçi ve esnafı, üzerine memur gönderiyor. Hortumlamayı sadece kâğıda yazıyor. Çiftçi ve esnafın borcunun üstüne yürüyor. Kırk milyar do- lan umursamıyor. 600 milyon doların peşinde ko- şuyor. öfke daha nasıl birikmesin?.. E-mail: ydogan@cumhuriyet.com.tr Faks:0212 513 90 98 Yurttaşların yüzde 72si kaygılı Türkiye başıboş savaşa sürükleniyor ANKARA (Cumhu- riyet Bürosu) - Akade- mik Araştırmalar Da- mşmanhk'ın (AKART) yaptığı ankete göre, hal- kın yüzde 72'si "Türki- ye'nin Irak savaşma ba- şıboş bir şekilde sürük- lendiğini" düşünüyor. AKART'm 17 Ekim'de tstanbul, .\nkara, Izmir, Adana, Bursa, Konya, Eskişehir, Kayseri, Di- yarbakn", Erzurum, An- talya, Van, Gaziantep, Trabzon, Samsun ve Manisa'da 3 bin 722 ki- şiyle yaptığı anketten çıkan başlıklar şunlar: • Katılımcılann yüz- de 42.6'sı seçimlerden uzun süreli bir hükümet modelinin çıkmayaca- ğını kaydederken yüzde 11.5 yeni hükümetin bu- günkünden daha kötü olacağım düşünüyor. • "Türkiye'nin hızla savaş ortamma sürük- lend^ği bir dönemde hü- kümetin ve Başbakan'm bukonudakiperfbrman- sını yeterli buluyor mu- sunuz" sorusuna, yüz- de 13.3' "Evet" yamtı- m verdi. "Türkiyeba sa- vaşa başıboş bir şekilde sürükleniyor" diyenle- rin oranı ise yüzde 72.8. • Katılımcılann yüz- de 61.8'i oy vereceği partinin değişmeyece- ğini belirtirken karan- nı her an değiştirebile- ceğini açıklayanlann oram yüzde 9.9 çıktı. Savas ölüm ve sakatlık demektir Altı Nokta'dan siyah çelenk ANK\R\ (Cumhu- riyetBürosu)-Altı Nok- ta Körler Derneği üye- si bir grup, Irak'taki ola- sı bir savaşın sakatlann sayısmı arttu-acağı ge- rekçesiyle ABD Anka- ra Büyükelçiliği önüne siyah çelenk bıraktı. ABD Büyükelçili- ği'nin karşısında topla- nan grup, ellerinde "Sa- vaş, ölüm ve sakatnk de- mektir, ABD, bölgeden eKni çek" yazılı döviz- ler taşıdılar. Grup adma açıklama yapan Altı Nokta Körler Derneği Genel Başkanı Eyüp Doğan, "Savaş insanla- rm ölmesi, sakat kahna- sı demek, aramıza yeni özürlüler kaülsın iste- miyoruz" dedi.