Catalog

28 EKİM 1999 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA / ekonomi0; cumhuriyet.com.tr 13 ŞÎRKETLERDEN • EFES PİLSEN depozitosuz yeni ürünü olan "5 litre fıçT'yı piyasaya sürdü. Taşıması ve soğutulması kolay olan musluklu fıçı bira buzdolabinda da fazla yer kaplamıyor. • RANT LEASING'in 1999 yılınm ilk 9 aymdaki net kân 1 trilyon 286 müyar lira oldu. Sermaye Piyasası Kurulu'na ve'rilen 30 Eylül 1999 tarihli büançoya göre aktif toplamı da 29.2 trflyon olarak gerçekleşti. • DENİZBAİSK 25 Ekim'de açilış kokteylini gerçekleştirdiği Ataköy 4. Kısım şubesı ıle şubelerini çoğalttı. Açılışta Denizbank'ın SSKpnmi, İSKİ, BEDAŞ, Türk Telekom \e vergi tahsilatı yaptıgı belirtildi. • BOĞAZİÇİ YAZILIM tarafindan temsil edilen Manugisrks fırması Londra'da "NVbrking As One'99~ tedarik zinciri yönetimi seminerierini gerçeldeştirdi. Seminerde lnternet teknikleri ile gerçekleştirilen "e-zincir" çözümlerinin 2000'li yıllardakiönemi • ASSAN GIDA Kinglom markasını taşıyan ürünlerini piyasaya sürüyor. Salça. ketçap ve konserve ürünleri ağırlıkJan 300 gr-5 kg arasında değişen teneke, cam ve plastik ambalajlarda satışa sunulacak. • ANKARA HİLTONSA yüzyılın son Cumhuriyet Bayramı'nı Ankara'da geçirmek isteyenler için 29 Ekim özeİ paketi hazıriadL 28 Ekim-30 Ekim tarihleri arasında geçeıii olan pakette tek veya çift kişilik konaklama, açık biife kahvaltı, sağlık kulübii ve kapalı havuzdan 80 dolara fa> dalanılabüecek. • ESBANK Cumhuriyet Bayramı nedenivle Akdeniz Ülkeleri Akademisi"ne tebrik kartlan hazırlattı. Kartlardan elde edilecek gelir Akdeniz Ülkelen Akademisi yaranna kullanılacak. aynca Bodrum'da kurulacak Bilim, Eğitim. Araştırma ve Kültür Kurumu'na katkı sağlayacak. Özel sektör geçmiş borçlanna af isterken Maliye geri adım atmamakta kararlı Vergi kazanı kaynryorEkonomi Servisi - İş ve finans dünyasının istekleri doğrultusun- da vergi gelirlerinden ödün veren hükümet. bütçe hedeflerini ek ver- gılerle tutturmaya çalışırken, özel sektör özellikle mayıs ayından sonra vergi borçlannın taksitlen- dirilmesi yöniinde baskı yapıyor. Maliye Bakanlığı yetkilileri ise depremin yol açtığı maddi kaybı telafi etmek amacıyla getirilmek istenen ek vergiler konusunda ge- ri adım atılmayacağını. şu anda da böyle bir affin söz konusu ol- madığını bildirdi. Kulislerde, ver- gi borçlan affı ile hükümetin 3 katrilyon lira gelir beklediği konu- şulurken "affa dayalı vergi poiiti- kasının" saghksız olduğunu belır- ten uzmanlar, ıki yıl önce bu yo- lu deneyen sıyasilerin 600 trilyon liralık hedefmin yansına dahi ula- şamadığını söylüyorlar. 'Denetim yok' Kayıt dışı ekonominin gıderek büyüdüğü ve vergi mükellefleri- nin sadece yüzde 1-2 oranında denetlendıgı Türkıye'de "vergi kazanı yeniden kaynamaya" baş- ladı. Cumhurbaşkanı tarafindan veto edilerek yeniden görüşül- mek uzere Meclis'e gönderilen Af Yasası'nda "mali suçlar"la ilgi- li bölümün son hazırlanan tasa- nda yeralmadığı öğreniidi. Hü- kümetin farkh biryasal düzenle- me ile geçmiş yıllara dönük ver- gi alacaklanna ödeme kolaylığı getırmeye hazırlandığı ileri sürü- lüyor. Mayıs ayında hazırlana- cak bir yasa tasansı ile hüküme- tin matrah affı ya da tahsilat affi • Vergi borçlannın ertelenmesi için yeniden yoğun kulisler başladı. Bugüne kadar 9 kez yapılan vergi aflarının gelir arttıncı niteliği olmadı. Üstelik 'nasıl olsa af olur' düşüncesini benimseyen mükellef, denetimin yetersiz olmasından yararlanarak elini cebine atmıyor. ile yıllardırkangren olan alacak- lannın bir bölümünü almaya ça- hşacağı öne sürülüyor. Uzmanlar. Türkiye gördü ki aftan yararla- nan sadece kiiçük ve orta ölçekli işletmeler. Naylon fatura düzen- tevenler, KİT'ler. belediyeler ve biiyük miktarda vergi borcu bu- lunan mükeUefler daha önce ol- duğu gibi yine ödememektedire- neceklerdir'" diyorlar. Vergi Denetmenleri Derneği Başkanı Coşkun Aras, vergi borç- İ l k a f E c e v i t d ö n e m i n d e Vergi borçlannı tahsil edemeyen hükü- metler birçok kez geçmişe yönelik borç- lann taksitlendirilmesi ya da matrah art- tınmı şeklinde aflara başvurdular. İlk kez 1974 yıhnda Bütent Ecevit'ın başbakanlı- ğı döneminde vergi affi getirildi. Bunu 12 Eylül hûkümeti takip ederken, TurgutÖzaldöneminde üç kez, Tan- sa ÇBlerdöneminde de bir kez aynı yöntemle vergi alacaklanna iliş- kin taksitlendirme yöntemine gidildi. Son olarak 1997 yıhnda da tecil ve taksitlendirme yoluyla alacaklann tahsili denendi. lanna bir yılda yüzde 6 faiz uy- gulanmak suretiyle borçlar ve gecikme faizleri silinmeden eşit taksitlerle ödenmesi şeklinde bir düzenlemenin söz konusu olabi- leceğini söyledi. Seçün vaatleri nedeniyle bazı mükelleflerin af beklenrisine girerek borçlannı ödemediklerinin de aJtını çizen Aras, af değil ödeme kolaylıkla- nnın gündeme gelmesi gerekti- ğini ifade etti. Ek vergileri "ka- festeld kazın yolunmasına*' ben- zeten Aras, "Devlet busuretledı- şardaki kayıt dışıekonomiyle mü- cadeleetmeyerek içerdeki mükel- leflerden. basit diişüncelerle KDV oranlannın arttınlmasL, Akarya- kıtTUketimN'ergisi'ninartnrüma- sı suretiyle bir \ ergi bekliyor. Bu- gün kayıp-kaçaklarönlenerek4- 5 katrilyon liralık getir elde edi- lebiKr" dedi. Hizmet sektöründe naylon bel- geler kullanılarak hasılatın giz- lenmeye çalışıldığına da dikkat çe- ken Aras, hem kurumlar vergisi, hem KDV açısından ciddi kayıp- ların doğduğuna dikkat çekti. KDV oranlannın arttınlmasının fış pazarlıklannı artöracağmı an- latan Aras, "Bu, gelirin arttınJ- masına değil vergi kaybına yol açacakür" dedi. Afkonuşuluyor Hükümetin affa gideceği yo- lunda duyumlann giderek arttığı- nı doğrulayan Istanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası Başkan Yardımcısı Metin Başer şunlan söyledi: "Matrah artünmında hükümet geçmişeyönelik beyanlarda yüzde 10 arronma gRüyorum ve bunu 3 taksirJe alacağım, dnecek. Bunun karşılığında da 5 yıl geriye dönük dcfterinizi incetemeyeceğnn. Ya da tahsil edemediği vergi borçlanna yüzde 12 olan gecikme faizi yeri- ne daha düşük oranlarda bir tecfl faizi uyguiayarak vebunu da 10 tak- sitle alacağım. diyecek. Her ildyol da daha önce denennıişti." Denetimyok, kaçak arttıVergi gelirlerinin sadece yüzde 2'sini olustu- racağı tahmin edilen peşin vergide mükelleflerin daha çok zarar beyan ettikleri öne sürülüyor. ISMMMO Başkanı Yahya Ankan, halen üçûn- cüsü verilen ve geçici vergi olarak da adlandın- Ian peşin vergide 1 milyon mükellef bulunduğu- nu anımsatarak "Ancak bonlann bûvük çoğun- luğunun zarar beyan ettiğini göriiyoruz. Bunun nedenidedenetHnlerin çokdüşük otmasLıMükd- lefler, nasıi oba yakalanmayız mantıgı ile ken<fi- lerini zarardaymış gibi gösterryıoriar*' dedi. Geçici vergiden önce var olan "hayatstandar- dı" uygulamasında şırket zarar da etse kâr da et- se belirli limitler içinde vergi alındığtnı dile ge- tıren Ankan, "Bu haksız uygulamadan \azgeçi- terek peşin \*rgi uygulamaya konuldu. Türkiye ancak denetleme ile vergi geürkrinde arbş sağta- yabilir. Bunu kimse görmüyor" diye konuştu. Tarunsaldestekleme, Avrupa veJaponya ileABD J yikarşı karştyagetirdi DTO zirvesinde tanm tartışması • SUBARU Auto Sho>v'da2000yüı modellerinin yam sıra station vvagon aracı Exiga"yı tanıOyor. Fuarda, Legancy Sedan AWD, Leganc>r Outback AVVD, Legancy Station VVagon AWD, Impreza 2.0 GT Turbo AVVD ve Impreza 1.6 modelleri de yer alacak. Ekonomi Servisi - Dün- ya Ticaret Örgütü (DTÖ) Bakanlar Konseyi Toplan- tısı'na 5 hafta kala Isviç- re'nin Lozan kentinde ya- pılan hazırlık toplantıla- nnda tanm sektörüne ya- pılan devlet desteği, ABD ile başta Fransa olmak üze- re Avrupa Birlıği ve Ja- ponya arasında şiddetli tar- tışmalara yol açtı. Özel- likle Fransa'nın, tanmın yaru sıra sanat ve kültür ürünleri alanında koruma- cılıkta ısran. 21. yüzyılın ticari liberalizasyon tak- viminin oluşturulacağı DTÖ Seattle toplantısında anlaşmazlığa yol açacak gibi görünüyor. Japonya ve Fransa'nın tanm ürünle- ^^^^^~ rinin dışsatı- mında devlet desteginın bir süre daha siir- mesini iste- yerek 'özel muamele' önermeleri özellikle ABD'nin muhalefeti ile karşılaşıyor. Tanmın des- teklenmesi ve bu alandaki korumacı po- litikalann, 30 Kasım'da ^ ^ _ ^ _ ^ başlayacak ' Milenyum \uvarlak Ma- sa ToplantüarTnın en çok tartışılan konusu olması bekleniyor. DTÖ'nün 135 üyesinin içinde bulunduğu tanm pazan yıllık 580 milyar dolarlık bir hacme sahip. AB ise tanmın desteklen- mesine her yıl 50 milyar dolar para harcıyor. ABD'de de çiftçilen des- teklemek için uygulama- lar var. Ancak ABD'nin yakındığı husus. destek- leme düzeyinin AB'de çok • Japonya ve Fransa'nın, tanrn ürünlerinin dışsatıraında devlet desteğinin bir süre daha sürmesini isteyerek 'özel muamele' önermeleri ABD'nin muhalefeti ile karşılaşıyor. daha yüksek olması. Öte yandan Fransa, ta- nmın desteklenmesi ko- nusunda AB içinde de t ya- ramaz çocuk" olarak bili- niyor. Fransa'nın, Brük- sel'in itirazlanna karşın 'deG dana krizi' sonrasın- da başlatılan Ingiltere'ye yönelik et dışalımı yasa- ğını sürdürmesi bunun ne- denlerinden biri. Fransa Finans Bakanı Dominique Strauss-Kahn ile Japonya Dışişleri Ba- kanı Yohei Kono, daha ön- ce Tokyo'da yapılan top- lantıda Avrupa ve Japon çiftçisınin korunmasına yönelik özel bir model önermişlerdi. Lozan'daki toplantının sonrasında ko- nuya değinen ABD Ticaret Temsılcisi Charlene Barshefekv'. Seattle top- lantısında ta- rımın en önemli konu olarak ele alı- nacafını be- linti. Geliş- mekte olan ülkeler, Bre- zilya,Asyave Rusya krizle- rinin hasan atlatılana ka- dar Milen- yum Toplan- tısı'nda gündeme gelecek liberalizasyon görüşmele- rinin ertelenmesi önerisin- de bulunuyorlar. Öte yandan gelişmekte olan ülkeler, ABD ve Av- rupa'nın 'ÜçüncüDünya' işgücüne karşı korumacı uygulamalara yönelme- sinden korkuyor. Bars- hefsky ise gelişmekte olan ülkelenn kaygılannı 'asd- SH' olarak niteliyor. Gündeme gelecek bir diğer konu ise elektronik ticaretten vergi alınmaması olduğu bildiriliyor. Son hazırlıklar Deprem vergisi yolda Ekonomi Servisi - Maliye Ba- kanlığı, 2000 yılı bütçe hedefle- nne ulaşmak ve deprem zaranru kapatmakamacıyla getirilen dep- rem vergisinin yaşama geçıril- mesi için son hazırlıklan yapı- yor. Gelirler Genel Müdürlüğü yetkih'leri, gelir ve kurumlar ver- gisi mükeliefleri ile emlak, mo- torlu taşıtlar ile cep telefonu sa- hiplenndenekvergi ahnmasını ön- gören tasan üzerinde yeniden ça- lışmaya başladı. Deprem vergisi oranlannın özellikle iş dünyasının isteklen doğrultusundaçok fazla aşagı çe- kilmesi durumunda KDV oranla- nnda birarnşm gündeme gelece- ği bildirildi. Yeni düzenlemeyle yüzde 15'lik genel oran ile yüz- de 23'lük lüks tüketim mallan grubundaki KDV'nin 1 veya 2 puan arttınlmasının sözkonusu olacağı kaydedildi. Yapılan he- saplamalaragöre, KDVoranlann- daki 1 puanlık artışın, 2000 yılı bütçe tasansındaki vergi hedefle- rine göre devlete yaklaşık 400 trilyon liralık birkatkı sağlayaca- ğı belirtildi. Yetküilerce, ortayaçı- kanekonomik kayıplann deprem vergisi ile gıdenlmesi durumun- da KDV artışına ihtiyaç kalmaya- cağını da ifade edildi. Vergi ödemek hiç bu kadar kolay olmamıştı! Artık vergi dairesıne gitmeniz gerekmeyecek. Herhangi bir İktısat şubesine uğrayarak vergilerinizi kolayca yatırabilirsiniz. Kuyruk yok, bekleme yok. Güler yüz ve hizmet? Memnuniyetle. (0212) 274 16 16 www.ıktisatbankcom.tr İKTİSAT Memnuniyetle İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞUKRAN SONER VUP ve Süründür Cumhuriyet Bayramı'nı geçen yıl en görkemli kut- lama çabalannın ardından bu yıl resmen kutlama- ma noktasına nasıl geldik? Geçen yıl resmi kutla- malann yeterince sıcak olmadığı düşünülmüş, sivil katılımı en üst düzeye çıkarmak üzere Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı öncülüğünde sivil girişimlere büyük destek verilmişti. Cumhuriyet Bayramı'nın sivil katılımlı, yaygın kut- lamaları ile Cumhuriyet değerlerinin belleklerde ta- zelenmesi hedeflenmişti. Cumhuriyete yönelik teh- ditlerin ancak cumhuriyet kazanımlannın algılanma- sı, toplumsal bilinçlenme, kenetlenme ile etkisiz kı- lınacağına inanılmıştı. Depremin en acılı günlerinde yangından mal ka- çınrcasına kapitülasyonlar anlamına gelen tahkimi, IMF dayatması SSK yasasını çıkarmakta bir sakın- ca görmeyen hükümet, aylar sonra Cumhuriyet Bay- ramı kutlamalan için depremi engel görüyor. Size bu gerekçe inandıncı geliyor mu? Kafanıza kimi soaı- lar takılmıyor mu? Cumhuriyet Bayramı'na, cumhuriyetin simgesi ol- muş Sümerbank fabrikalannda işçiler direnişle giri- yortar. Biraz kaba ama ucuz ve kalitenin simgesi Beykoz Kundura, ucuz ve de renkli, güzel basma- lann simgesi tekstil fabrikalan hükümetin aldığı ka- rara göre ay sonunda resmen kapatılmış, işçileri de sokağa atılmış olacaklar. Sümerbank'ın Beykoz Kundura, Zeytinbumu Teks- til işçileri, hükümetin bu karanna karşı direniyoriar. Normal çalışma saatlerinde üretimlerini yapıp, var- diyalannın dışında kalan saatlerde kendilerini fabri- kalanna kapatıyoriar. Sümerbank işçileri bu kavga- lannda başanlı olamaz, hûkümeti kararianndan ge- ri döndüremezlerse. hem sendikal haklannı hem de işlerini kaybedecekler. Bizim için de hem kaliteli, hem de ucuz kamu üre- timi, birdüş, nostalji olacak. Biliyorsunuz birileri te- levizyon ekranlanndan ellerini gözümüze soka so- ka, "Devlet kundura mı yapsın, basma mı doku- sun?" diye çok beynimizi yıkadı, propaganda yap- tı. Devletin kasaplık yapamadığı, süt şatamadığı günlerin anlamını yaşayarak öğrendik. Üretici besi- ci, sütçü perişan, tüketici yoksul halk etin, sütün yü- zünü göremiyor. Şimdi sıra Sürnerbank'ın basma- sına, kundurasına gelmiş bulunuyor. Çok anlamlı bir rastlantı, tam da Sümerbank Kun- dura, Basma'nın kapatıldığı karannı öğrendiğimiz- den bir gün sonra, Yeşil Kundura'nın sahipleri kar- deşler, kamu ihalelerinin paylaşımında birbirlerine gir- diler. Sonra Deri-lş Başkanı Yener Kaya ile Harb-lş Başkanı Izzet Çetin'den ayrıntılannı öğrendim. Bir yıl önce, geleneklere aykırı olarak askeri ayakkabı gereksinimınin iki yıllık ihalesi birden yapılmış. Üs- telik kalite, standart modeli Sümerbank'tan alınarak, kâriılığı paylaşılamayan, kardeş kaygasına neden olan ihale böylece gerçekleştirilmiş. Üstelik hâlâ ka- lite kontrolden onanma, bütün bağlantılar Sümer- bank'la devam ediyor. Siz siz olun, aradan Sümerbank tümü ile çıkanlır- sa, hükümet karanna uygun kapatılırsa ne olacağı- nı vann tahmin edin. Yeni kamu ihalelerinde aske- rin kundurasının kalttesi, fiyatı ne olur? Devlet kese- sinden kayıplar hangi ölçülere vanr? İşçiler, örgütsüzlerden söz edemiyorum, sendika haklannı kuîlanabilenler, Türk-lş, Sümerbank işçisi- ne sahip çıkmaztarsa, Sümerbank işçisi kavgasını kazanamazsa, kendilerinden öncekiler gibi işsiz ve sendikasız kalırtarsa ne olur? Sendikalı işçi sayısı özelleştirme, taşeronlastırma, sendikasızlaştırma kampanyalan ile hızla düşüyor. Genç nüfus bağlantılı işçi sayısı artmakta olan ülke- mizde, hem sendikalı işçi sayısı hem de sigortalı, ver- gisi ödenerek çalıştınlan kayrtlı işçi sayısı oransal ve hatta sayısal olarak çok düşüyor. Halen 12 milyon çalışan olduğunu tahmin ediyoruz. Sigortalı bir tür- lü 5 milyon olamıyor. Sendikalı 750 binlerin altına in- miş durumda. Türkiye'de cumhuriyetin ilanından 75 yıl sonra, sendikalı işçilerden çok daha fazla sayılarda kadın işçi, en ucuza, en olumsuz koşullarda ev-eksenli ekonomiye iş üretiyor. Hafta sonu bu konuya ilişkin dünyanın bütün örgütlenmelerini temsil eden bir uluslararası toplantılstanbul'da yapıldı. En aşağıda, en olumsuz koşullarda, en örgütsüz ev-eksenli çalışan kadınlanmızın durumu masaya yatınldı. Evde akıl almaz ucuza ağır emek sömürü- süne karşı nasıl örgütlenilebileceği araştırıldı. Kim- se kazanılmış, sonradan gasp edılmiş sendikal hak- lann yeniden kullanılması, sendikal örgütlenme dü- şü falan göremiyor. Olsa olsa mahalle, semt ölçeğin- de bir araya gelecek, örgütlenecek kadınlann "daha daha ucuz, daha fazla emeksömürüsü" anlamına gel- meyecek, parça başı üretimleri için bir taban fiyatı belirieyebilmeleri ancak dillenebiliyor. Bir ileri adım daha atılırsa, en küçük bir krizde işsiz kalmamalan, çocuklannın bir tür nöbetleşe evlerde bakımı falan örgütlenebilirse.. çok yol alınabileceği varsayılıyor. Evet, yeni dünya sömürü düzeninde, sayılan gide- rek katlanan kayıt dışı, kural dışı çalıştınlanlar için, Dünya Bankası, ILO destekli en ileri projeler, düşler bunlaria sınıriı. ILO sendikal haklara ilişkin sözleş- melerini rafa kaldırmış, en aşağıdakiler için, bir alt sömünj sının çizebilir, bir örgütlülük yaratabilir mi- yim, arayışında. Kazanılmış haklargasp edilip son- ra çok gerisi için yeni arayışlara sil baştan girişiliyor. Birileri de çağdaşlaşmanın, gelişmenin simgesi olarak bize cumhuriyetin kazanımlarını, değerierini unutturup, küresel ideoloji, sömürü adına ikinci cum- huriyet parolası ile işte bu yükselen değerieri dikte ettirmeye çalışıyorlar. Yersek tabii ki... Doğalgazdaki artış petrolden fazla Enerji tüketimi yön değiştirdi Ekonomi Servisi - Türki- ye'nin doğalgaz tüketimi ge- çenyıl petrole karşı daha faz- lagerçekleşirken enerji tüke- timinin yön değiştirdiğine dikkat çekiliyor. Türkiye'nin petrol tüketimi geçen yıl yüz- de 0.3 artışla 30.1 milyon to- na ulaşrı. BP-Amoco'nun Dünya Enerji Raporu'ndayeralanve- rilerinegöre, 1997'deüDcemiz- de 9.4 milyar metreküp do- ğalgaz hıllanılırken 1998'de bu rakam 9.9 milyar metre- küpe yükseldi. Türkiye. yüz- de 5.3'lük tüketim artışı ile dünya doğalgaz tüketiminde yüzde 0.4'lük payaulaştı. Ra- porda, dünyanın enerji profi- li şöyle özetleniyor: 0 Geçen yd dünya petrol tüketimi yüzde 0.1 arnşla 3 trflyon 389 mihon tona çıkü. • ABD. vüzde 0.5 artışla 852.4 milyon tona ulaşan pet- rol tüketimiyle dünya ülkele- ri arasında ilk sırayı aldı. ABD'nin tüketimi, 26 Avru- pa ülkesinın toplam tüketi- mini geçiyor. • ABD'nindoğalgaztüke- ümideyüzde 13artarak2trü- yon 2405 milyar metreküp okhı.ABD,612.4milyarmet- reküplük tüketimle yine ilk sıravı ahrken Rusya ikinci, İn^fae88Jrrril>arrnetreküp- le üçüncü sıravı akü. 0 Dünya kömür tüketimi ise bir önceki yıla göre yüz- de 2.1 azalarak toplam2 mil- yar 219.4 milyon ton petrole eşdeger olarak gerçekleşti.