Catalog

Cumhuriyel70. YILSAYI24318 S A N A T K U L T U R M A G A Z I N T E L E V I Z Y O N 18EYLÛL1993CUMARTESİ Kazakistan'da birçok çocuk kafatası boş olarak ya da beyni arkada gelişmiş olarak doğuyor Orta Asya'da yaşanan çevne fadaa Kazakistan'da bir anne, sakat doğan çocuğu ile birlikte.(Fotoğraflar:Bertan Tuncel) NESLİHAN KAVSERİLİOĞLL Geçen Ağustos d>ında, Turk- menı^tdn. Özbekıstan. Kırgızıstan. Kazakıstan ve Azerbaycan'dan oluşan 5 Orta Asya ulkcsının cum- hurbaşkanları. Ozbekıstan'da ıkıncı kez bıraraya geldıler Ilkı. yınc bu yılın nısan ayında gerçek- leşen toplantının konusu çe\rc ıdı 50 yıla yakın bır suredır. ınsan da ddhıl olmak uzere her turlu canlı yaşamını vc doğal dengelen gozet- meksızın >apılan bılınçsız muda- hale ve denemelenn vahım sonuç- lannın nıhayet gundeme getınle- bıldığı bu toplantıldrda, başta ış- bıriığı olmak uzere çozum yollan urtişildı. bellı kararlar alındı Ilk olumlu sonuçlann alınabılmesı bınlerce >ılı gerektırebılecek denlı bozulan doğal dengelenn yenıden kurulabümesı yonunde uretılen projeler araştmldı ve alternaüf projeler uretıldı Tum bu projele- nn ortak yonlennden bın olan ağır maddı yukün. sorun uluslararası platforma taşınarak hafifletılebı- leceğıne karar venldı Bu yolda ılk desıek Isveç'ten. Human Nature ddlı. sadece gonullulenn çalıştığı çe\recı bır vakıftan geldı Vakfın kurucusu ve bdşkanı Isveç'te yaşa- \an bır Turk. Bertan Tuncel. Bertan Tuncel bır yılı aşkın bır suredır Orta Asya cumhunyetle- nnde. ozellıkle Kazakıstan ve Öz- bekıstdn'dd bozuldn doğdl denge- nın varattığı sonuçlan, Isveç Çev- re Bakdnlığı'nın verdığı ozel ızın ve sağladığı oldnaklarla araştınyor \e bu ulkelenn hukumetlenyle kurduğu ılıskı ve yaptığı goruşme- ler sonucunda İskandınavya ve Orta Asva ulkelen arasında bır kopru kuruyor Çevre kuruluşlanvla ılışkıye eeçmek bılgı alışvenşınde bulun- ınak ve bır dayanışma plattormu oluşturmak uzere ulkcmızde bulu- nan Benan Tuncel Orta Asya'da }U anda bır çcvre facıası va- >ındığını belırtıyor Tuncel'ın Ka- /akibtan ve Özbekıstdn'da yaptığı araştırnidlar sonucundd edındığı bılgı veızlenımler ozetle şoyle "Öz- bekistan ve Ka/akistan, çeşitli ne- denlerle bozulan doğal dengenin olumsuz sonuçlarından en çok eiki- lenen ülkeler. Burada Çernobil fa- ciasından çok daha vahim bir du- rum sozkonusu, hatta karşılaştın- lamaz bile. Bu durumun oluşması- nda rol ovnavan iki önemli etken. denli bir göç yasanıvor. Bugüne dek 1 milyona vakın insan göç etti >e halen de edivor. Şu an orada yaşa- makta olan insanlar /ehirlı sulan ıçmeye ve /ehirli ha\a\ı solumaya zorunlu olarak de\am ediyorlar. İşin cn acı yanı, çok değil uç sene oncesine kadar bu durumdan söz bile edilememesi." o Kazakistan'da kafatasları boş olarak doğan çocuklar . 1960'lardan bu yana uvgulanan son derece yanlış bir tarım politikası so- nucunda Aral Golu'nun goz gore gore kurutulması >e 2.Dun>a Sa- vaşı'nın hemen sonrasında başlayan nukleer araştırmalar >e denemeler. 1960lı yılların başlarında SSCB yönetiminin. Orta \sya toprak- larını tamamen pamuk uretimine ayırmaya karar vermesi, \ral Go- lu'nu besleyen iki onemli nehrin su- lama için kullanılmasını beraberin- de getirdi. Bu arada göl yan yarıya küçuldü, gölde yaşayan balık tiırİe- ri yok oldu ve ekolojik denge ta- mamen bozuldu. Goliın çevresinde yer alan ve en önemli gelir kaynak- ları balıkçılık olan şehirlerde hayat neredejse durdu. 10-15 yıl oncesine kadar birer sahil şehri olan tum bu şehirier, gölden yûzlerce kilometre uzakta kaldı. Pamuk üretimini hı- zlandırmak »e arttırmak için tıim bölge bir nevi zehir olan suni gübre ile takviye edildi. Vine tüm bolge yıllar boyunca, yerleşim alanları gözerilmeksizin havadan ilaçlandı. Bu süre içinde, yapılan bu mıidaha- leler sonucunda tüm bu zehirli mad- deler yeraltı kaynaklanna karıştı. İnsanlar yıllarca içme sulanna karışan bu zehirleri içtiler. Kadı- nların yuzde 90'ında anemi gorül- meye başlandı. V ıllardır, her uç ha- mile kadından biri duşuk yapıyor. Vapılan ıstatistiklere göre, doğan her uç çocuktan biri o/ürlu. Vine doğan çocukların yüzde 80'i kan- ser. sanlık. tifüs veya dizanterili. Insanların bağışıklık ststemteri bo- zuldu >e ortalama yaşam suresi biı- yuk olçude kçaldı. Bu durum bir tur AIDS olarak kabul ediliyor. Bura- larda araştırma yapan bilimadam- ları. surekli olarak zehirli suların içilmesi ve zehirli havanın sohın- ması sonucunda genlerde oluşan de- ğişimden. yani bir mutasyondan soz edivorlar. Bu arada, yapılan bılinç- siz ilaçlamalar sonucunda ruz golle- n oluştu. İlaçlardan oluşan nitrat golleri, iklim değişmesinin bir baş- ka sonucu olan çok kuvvetu' rüzgar- larla tüm bölgeye yayıldı ve yeşil- likler öldü. Yayılmanın boyutu oylesine genişti ki. Alaska'ya kadar uiaştı. Sonuçta, yapılan tum bu mii- dahaleler geri tepti >e pamuk üreti- mi de durdu. Çok geniş bir alanı kapsayan bu bölgede ekolojik ne- Her yd 95 bin bebek doğum gununu kutlayamadan ölüyor tZMİR (\A) - Türkıye'de anne ve bebek olümlenrun onlenebıleceğı bıldınldı Ana Çocuk Sağlığı ve Aıle Planlaması Genel Muduru Prof Dr \yşe Akın Dervişoğlu, nüfusumuzun yuzde 24'unu annelenn. yuzde 38"ını ıse 15 yaş altı çocuklann oluşturduğunu kaydettı AA muhabınnın konuya ılışkın sorulannı yanıtlayan Dervışoğlu, yurütülen rutın ve ozel programlar ile olumlenn onüne geçılmeye çalışıldığını, ancak bunun yeterlı olmadığını soyledı ProfDr Dervışoğlu. şoyle konuştu "Türkiye'de bir ydda meydana gelen tüm ölümlerin y arısını 5 yaş altı çocuk ölümleri oluşturmaktadır. Bu ölümlerin de üçte biri, ilk bir yaş içindeki ölümlerdir. V'ani her yıl 95 bin bebek, birinci yaşına ulaşmadan ölmektedir. Vine her yıl gebelik, doğum >e lohusalığa bağlı nedenlerle 2 bin 5W) anneyi kaybediyoruz. Bu ölümlerin, aile planlaması, doğum oncesi >e sonrası bakım ile yuzde 9O'ı önlenebilir." Türkıye'de anne ve bebek olumlennın yıllara gore dağılımını da veren Dervışoğlu, bebek olum htzmın, 1960-65 yıllan arasında bınde 168 olarak gercekleşırken. 1970-75 yıllan arasında bınde 153 e, 1985-1988 yıllan arasında ıse bınde 78'e düştuğunu soyledı Anne olumlennde ıse 1960-65 yıllanna aıt venlenn bulunmadığını kaydeden ProfDr Dervışoğlu. şoyle devam ettı "1970-75 yıilan arasında yuzbinde 208 olarak gerçekleşen anne ölum hızı. 1985-88 yülarında yuzbinde 132'ye indi. Bir kadmın doğurganlık doneminde sahip olduğu çocuk sayısı ortalaması olarak tanımladığımız topiam doğurganlık hızı ise 1960-65 yıllannda binde 5.3. 1970-75'de binde 4.7 ve 1985-88 yıllan arasında ise binde 4.1 olarak gerçekleşti." Spastik felçliler at ile tedavi edilecekİZMtR (AA) - Spastik felçlılenn attan yararlanılarak rehabılıte edılmelen amacıyla bır çalışma başlatıldı Izmır Spastik Felçlılen Koruma Derneğı Başkaru Meüha \lpat. spasük felçlüenn rehabılıtas- yonunda attan yararlanılarak venlecek eğıtımın olumlu sonuçlar sağlayacağını belırterek. bu amaçla Izmır Atlı Spo>" Kulubu"- nden yardım talebınde bulunduklannı soy ledı Melıha Alpat. Spastik Felçliler Rehabılıtasyon Merkezı'ne gelen çocuklann fizyoterapıst. konuşma eğıtmenı p^ıkolog ve okuma- v azma oğretmenı tarafindan oluşturulan bır kurul tarafindan ıncelendığını ve her çocuğa gore ozel bıreğıtım uygulandığını soyle- dı Alpat, rehabıhtasyonda yenı yontemler denemeyı planladı- klannı belırterek. AA muhabın- nın sorulannı şbyle yanıtladı "Özurlülerin eğitimi konusunda ülkemizde hazırlanmış bir program yok. Bu nedenle dış kaynaklı vayı- nlardan tercume ederek. yabancı ülkelerdeki eğitim programlannı uvgulamaya çalışıyonız. İsviçre kaynaklı bir yayından, spastik ço- cuklarda denge duyusunu geliştire- bilmek için atla eğitimden yarar- lamldığım oğrendik. Biz bu konuda Atlı Spor Kulübu ile temasa geçtik ve çocuklann eğitiminde atlardan yararlanmak istediğimızi kendileri- ne bıldırdik." Alpat, yabancı ülkelerde konuş- ma terapısınde bılgısayar kul- lanıldığını. bu yontemın çocuk- lann gelışımını hızlandırdığını an- latarak. "Planlanmızı gerçekleşti- rebilmek için hayırse\er \atandaş- ların katkılannı bekliyoruz'" dıyc konuştu Melıha Alpat. ozurlu çocuklann aılelenne buyuk maddı yuk getır- dığını kaydederek. sozlennı şoyle surdurdu "DargeUrli aileler ozürlü çocuk- lannın ihtiyaçlarını karşdamakta zorluk çekiyorlar. Devlet bu tur özürlu çocuğu bulunan ailelere maddi yardımda bulunmalı. AyTica ozürlu çocuğu olan aileler, çocuk- larını toplum içine çıkarmak yeri- ne. evde saklamayı tercih edivorlar. Spastik felçli çocuğu olan ailelere sesleniyoruz: Çocuklannı bize ge- tirsinler. eğitelim. rehabilite ede- lim. Böylece çocuk kendi kendine yetmeyi oğrenir ve aileye manevi açıdan yıik oünaz." zbekistan'da doğan her üç çocuktan biri özürlü. Yine, doğan çocukların yüzde 80'i kanser. sanlık, tifüs veya dizanterili. Aral Golu. Özbekıstan ile Kaza- kıstan arasındakı ?>ınırda yer alı- vor. bu nedenle Kazakıslan da aynı sorunu yaşıyor *\ncak Kaza- kıstan'dakı durumun daha da va- hım olduğundan soz edıyor Tun- cel "Burada. yerleşim merkezleri boşaltılmaksızın. 1940'lann son- larında kunılan atom araştırma merkezinin yol açtığı facia. son de- rece gizli tutulmuş hatta uzeri ortul- müş. Deneme için, ilki 21 Ağustos 1949'da olmak üzere her ay atom bombası patlatılmış. 40 ydı aşkın bir süredir detam eden bu deneyler- den halk uyarümak bir yana haber- dar bile edilmemiş. Hatta bu deney- ler için hayvanların ve genç askerle- rin kullanıldığı iddia ediliyor. Bu- gün Kazakistan televizyonunda o günleri bizzat yaşayanİar. halkın buradan, radyasyonun insandaki etkilerini gozlemlemek için ozellik- le tahliye edilmediğini açıklıyorlar. Bu açıklamalara gore, 1956 yılında bu merkezin civannda yaşayan 10 bin kişi bir grup bilim adamı tarafi- ndan muayene edilmiş. Muayene- den once tüm insanlara. bundan hiç bir şart altında kimseye soz etnteye- ceklerine dair taahhütnameler im- zalatılmış. Bu muayenenin. Hiroşi- ma'ya atılandan 145 kez daha gıiç- lu. dünyanm en büyük hidrojen bombasının patlatılmasının hemen ardından gerçekleşmiş olması tabii ilgi çekici. Sonuç olarak bu bölgede yaşayan insanlarda çok yüksek oranİarda kanser görülmeye baş- landı. Doğan çocuklar hilkat gari- besi şeklinde doğdular. Tam an- lamıyla bir mutasyon gerçekleşti. Zira radyasyonun en onemli etkisi- nin genlerde görülduğu. bugün bilim adamlannca da kabul edilen bir gercek. Doktorlara bu durum ile radyasyon arasındaki Uişkinin açı- klanması yasaklandı. Bütün bu tür- den takalar için sahte teşhisler içe- ren sahte dosyalar duzenlendi. Bu olay, bunu yapan doktorlar tarafi- ndan bizzat açıklanıyor. Radyasyo- nun insan üzerindeki bir başka etki- si ise sinir sisteminde görüluyor. Sözünü ettiğimiz bu bölge, eski SSCB'de intiharın en yüksek oldu- ğu bölge olarak saptanmış." Dün atıyorduk, bugün toplamaya çalışıyoruz Eski gramofon iğnesi kutulanndan kumbaraya, sigara kağıdından faturaya dek her bir şey açık arttırmada. Haber Vlerkezi-Burak Pul Evı ta- rafindan duzenlenen 39 Pul ile 14 Kartpostal Muzayedesı yann She- raton Otelı Honzon Salonu'nda yapılacak Pul muzayedesı saat 10 OO'da, kartpostal muzayedesı ıse 14 00'te başlayacak 510 esenn satışa sunulacağı pul muzayedesı, Osmanlı Stambol 2 ' damgalı, 1892 armalı. ampır 1 ku- ruşluk pulla başlayacak Muza- yedenın onemli parçalan arasında. 8 mılyon muhammen bedelle satı- şa çıkacak olan 1863 tuğralı takse kahverengı 5 kuruşluk damgasız pul. 10 mılyon lıra ile ahasını bek- leyecek olan 186 7 Duloz 2 kuruş- luk damgalı ororlu pul ile 1923 1 ayyıldız damgasız sen bulunuyor öğleden sonra yapılacak kartpos- tal muzay edesınde ıse çoğunluğu kartpostal olmak uzere 586 eser satışa sunulacak Aynca aynı mu- zayedede fotoğraf tahvıl. gravur kıtap. broşurler de yer alacak Bu muzayedenın ılgınç parçalan arasında ıse 1925 tanhlı Istanbul rehberlen. eski sınema sanatçı- lannın fotoğraflanndan oluşan al- bümler. Şaka dergısının kımı ko- leksıyonlan ile eski ılanlar yer alı- yor Muzayedede saüşa sunulacak kartpostallann muhammen bcdel- len ıse 300 ile 7 5 mılyon arasında değjşıyor Her zaman olduğu gjbı. Anadolu kartlan ile Bevoğluna ılışkın nadır kartlar muzayedenın gozde parçalan ara^ında yer alı- yor Muzayedeyı unlu kartpostal- fotoğraf ve pul koleksıyoncusu Ziya Ağaoğuiu yonetecek Öte yandan Kadıkoy Numızmatık tarafindan duzenlenen 5 Kıtap. Kartpostal, Doküman Muzayede- sı. 3 ekım'de Sheraton Otelı Hon- zon Salonu'nda saat 11'de yapıla- cak Bu muzayedenın sabah bölumun- de 307 kıtap satışa sunulacak Ço- ğunluğunu cumhunyet oncesi kı- taplann oluşturduğu muzayedede yenı ama baskısı bıtmış nadır kı- taplar da yer alacak Muzayedenın dokuman bolumunde sunulacak ılgınç parçalar arasında ıse gramo- ton ığnesı kutulan. kağıt ve teneke eski sigara kutulan 1940'lara aıt sınema afışlen. cumhunyet öncesı faturalar polıçeler ve pıyango bı- letlen, kemer tokalan. kumbara ve eski çakmaklar bulunuyor Kadıkoy Numızmatık'ın sahıbı Sabahattin Topçuoğhı, amaç- lannm koleksıyonculara \e araştı- rmacılara hızmet etmek olduğunu belırterek muzayede ile ılgılı ola- rak şunlan soyledı "Muzayedede satışa sunduğumuz eserlerin çoğu koleksivonculardan elde edilmiştir. Her biri yarım asır once gıindelik yaşantımızda kullandığımız nesne- İerdir. Ama teknolojik gelişmeler karşısında şımdi tum bu kullamlan malzemeler birer antika. birer araştırma konusu oldu. Müzayede- ye giren tum koleksiyoncular ilginç parçalar anyorlar. Onlar için geç- miştekı her nesne bir değer ta- şıyor." Reklanıalar gökyüzüne el attı Max Fruchtermann'ın yayımladığı İstanbul kartpostallarından biri. FRANKFLRT (\A) ABD'lı bır reklam şırketı. yakın gelecek- te gokyuzunde çeşıtlı firmalann reklamİannın ışıldaması ıçın çalışmalar yapıldığını dçıkladı Almanya'da yayınlanan Petra dergısının habenne gore. "Space Marketing" adlı reklam şırketı. gokyuzunu uçsuz bucaksız bır reklam sahası olarak kullanmayı amaçlarken. semalara çeşıtlı fir- malann dev amblemlennı taşı- mak ıstıyor 1966 yılında gerçek- leşmesı tasarlanan uzay rek- lamcılığı çalışmalannın yoğun bır % şekılde surdurulduğu belırtı- len yazıda. reklam şırketının sa- hıbı Mika Lavvson'ın "Mc Do- . nalds'ın 1.6 km. boyutlann^tki amblemini gökyuzüne taşıyabilir ve amblemin. yeryuzünde bir dolu- nay buyükluğunde ızlenmesini sağlayabiliriz" dedığj bıldınldı Reklam amblemlennın "Mylar" adlı çok ınce ve hafıf bır madde- den yapılacağı ve parlak bır cıla ile boyanıp. bır balon gıbı şışınle- rek. uzaya yerleştınleceğı kayde- dılen haberde. amblemlenn bır ay kadar gokyuzunde ızlenebıle- ceğı vurgulandı Bu sure sonun- da havası boşalan dmblemın. at- mosferde yanarak yok olacağını belırten uzmanlar, gökyuzundekı reklamların sadece gece ka- ranlığında değıl, gunduz de goru- leceğını açıkladılar Bu arada ro- mantık gecelerde yıldı?lardan ıl- ham alan sevgılılerın, tanınmış otomobıl markası Mercedes'ın ay kadar kocaman yıldızıyla duygulanacaklan espnsı yapılı- rken. "uzay reklamcılığı" ABD - dekı çevrecılenn şıddetlı tepkısı- ne yol açtı Almanya'da yayınla- nan ve aynı konuya değınen Fo- cus dergısı de. ABD"h çevrecıle- nn u el değmedik bir gökyüzü kalmıştı, onu da kirletecekler" goruşuyle'BM'e şıkayet başvuru-ı sunda bulunduklannı bıldırdı. Çocuklara yönelikmüze rehberi KaTber Merkezi - Bodrum Sualtı A'rkeolojı Muzesı, Turk muzecılığınde ılk kez çocuklara y onehk bır tanıtım broşuru hazırladı Renklı olarak hazırlanan broşur, onaltı sayfaddn oluşuyor Bodrum tanhı ile ılgılı ozet bılgılenn de y er aldığı broşurde. Sualü \rkeoloji Muzesı ve Bodrum Kalesı uzenne ay nntılı bılgıler bulunuyor Bılgılenn. çocuklann anlayabıleceğı bır anlatım tarzıyla venldığı tanıtım broşurunde. tanhın ılgı çekıcı bır hale geünlmesı amaçlanmış Broşurun sonunda. 8 sorudan oluşan kuçuk bır teste de y er venlerek. muzeyı gezen çocuğun. edındığı bılgı ve ızlenımlennı kontrol edebılmesıne olanak tanınmış