Catalog

I0KASIM1993SAU CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN Güney Afrika Anayasası'na karşıittifakınlideri Buthelezi, direnişileboyuneğmesecenekleriarasındakaldı YenianayasaZuluşefinihuzursuzetti G üney Afrika'nın siyasal ra- kiplerinin yeni anayasayı im- zalamasının ardindan çok garip bir rastlantı sonucu, cuma ge- cesi sinemasında İnaliz sömürgeci- kre karsı Zulululann savaşımını konu alan 1964 yapımı "Zulu'* adh film gösteriliyordu. Dikkatli izleyiciler. halkmı, sonu düş kınklığıyla bitecek yürekli ama çok zor bir savaşa sokan Zulu kralı Chetswayo'yu canlandıran oyun- cuyu tanımış olmahlar. Bu amatör oyuncu, Chetswayo < nun torununun torunu Şef Mangosuthu G. Buthele- zi ıdı Bu sinema deneyiminm üzerinden geçen 30 yılın ardından Buthelezi bugün artık geçen hafta onaylanan anayasada ifade edilen yeni düzene karşı çıkan siyah ve beyazlann ittifakımn en saygın isimlerinden biri. I Direnecek mi, mütevazı I konuma mı gelecek? Yeni anayasa. Zulu topraklann- dan çıkanlan Buthelezi'ye hiç de hoş olmayan bir seçenek sunuyor: Ya kendi müttefıklerinin çoğunun inti- har olarak niteleyeceği bir direniş kampanyası başlatmak ya da yeni bir siyasal zemin oluşturarak siy asal zemm oluşturarak siyasal muhale- fette daha alçak gönüîlü bir rolü be- nimsemek. Buthelezı'nın yanında yer alan aydınlar ve siyasal uzmanlann tah- minlenne bakılırsa. atalanmn izin- den gitmeyecek gibi görünüyor. Buthelezi'nin kalesı olan Natal eyaletinde Inkatha Özgürlük Partisi hızla para toplayıp seçim ekip dü- zenlemek ve seçmen kayıtlannı yap- makla meşgul. Kendilerine Özgürlük İtüfakı adı- nı veren gmp uzlaşma umudupeşin- de 27 nısanda yapılacak seçimler için hala hükümet ve Afrika Ulusal Kongresi'yle pazarbğı sürdürüyor. Ancak. geçen hafta Durban"da yandaşlanna seçimlere hazırlanma- yı sürdüreceğini. ama '"banşçü dire- niş ve olası halk ayaklanmasr yardı- mıyla kazanmayı umduğunu söyle- yen Buthelezi. tutkulanndan vaz geçmediğini ortaya koydu. Buthelezi'yi tamyan kimi politi- kacılar İnkatha liderinin ya savaşı göze almak. ya da tükürdüğünü ya- lamak seçenekleriyle karşı karşıya kaldığıru söylüyorlar. Buthelezi'nin önderlik ettiği itti- fak Zulu milliyetçilerini, Afrikaner aynhkçılanru. beyazlann üstünlüğü savunuculannı, ateşli anti-komü- nistleri ve siyah liderleri bir araya getiren benzersiz bir siyasal plat- form. Bu gruplan bir araya getiren tek şey. seçimlerden Nelson Man- dela'nın Afrika Ulusal Kongresi'nin zaferle çıkacağı beklentisinin yarat- tığı korku. Bu muhalefet cephesinin zayıfyönü. yeni anayasanın temelle- rinden sarsacağı "apartheid"e daya- nıyor olması. I Gûcünün temel | kaynağı: Apartheid Buthelezi'nin yetkisinin büyük bölümü apartheid uyannca isten- meyen siyahlar için belirlenen 10 bölgeden KwaZulu'daki ana mev- kileri elınde tutmasından kaynakla- nıyor. Polis bakanı olarak. onu eleşti- renlerin "partizan ordusu'* olarak nitelendirdiğı bir güce kumanda edi- yor. Malıye bakanı olarak mevkiler dağıtabiliyor. Başbakan olarak et- kılTşeflerden oluşan bir ağa hükme- dıyor ve Güney Afrika'nın en bü- yük evnik grubunu ıstısmar edebili- yor. Zulu lideri hakkında eleştırel bir kitabın yazan ve Natal Ünıversitesi öğretim üyelerinden Gerhard Mare, "Hiç kimse bu sistemi Buthelezi ka- dar ustaca kullanamaz. KwaZulu ol- maksızın Buthelezi'nin güciinden ge- riye ne akalacağinı ha> al etmek be- nim için bile çok güç" diyor. Seçimlerden hemen sonra yü- rürlüğe gırecek olan yeni anayasa, 4 tanesi görünüşte bağımsız olan vc KwaZulu'yu da içeren 6 tanesi Gü- ney Afrika'dakı "özerk" 10 bölge- nin hukuksal temelinı oluşturan tüm yasalan geçersiz kılacak. Seçim dönemi boyunca adil bir kampanya yürütülmesini sağlamak üzere Buthelezi'nin Pretoria'daki mali destekçılen. çok partilı sısteme geçış konseyınin denetimine tabi lnkatha Özgürlük Partisilideri Buthelezi, apartheid'i yürürlükten kaldıracakyeni Güney Afrika anayasasına karşı içinde beyazlann da bulunduğu sağ eğilimli bir muhalefet cephesininbaşmı çekiyor. BOTSWANA Protorla.» Johannesburg GÜNEY AFRİKA GOney Afrika'daM »ryahlara all b b d LESOTHO Zulu halkının lideri nin >eni anayasaya karşı direnişe geçip geçmeyeceği merak konusu. olacak. Cape Town Ünıversitesi si- yaset bılimi profesörü \ndre du Toit. "Anavasa gerçekten de Buthe- lcri'nin tepesinde asılı duran bir kılıç gibi. Yeni Güney Afrika'ya uyum sağlayamazsan, suyunu \e elekrriğini keseceğiz mesajını >eriyor" diyor. Anayasa. Buthelezi'nin beyaz müttefîklennin gücünü de kısıtlıy or. Beyat müttefıklerinin en güçlü pa- zarlık silahı ordu. polis ve devlet yö- netıminden bazı kışileri kendi tarafı- na cekebileğinden duyulan korku... Geçen haftaki antlaşma. beyaz memurlara 5 yıllık ış ve tazmınat gü- vencesı vererek bu tehdıdı de orta- dan kaldırdı. IŞiddet yanlılarının suikast tehditleri Görüşmeler sırasında Afnka Ulusal Kongresi'nin kopardığı en önemli ayncalık denebılecek bu ka- rar. ülkedeki bölünmüş sağın bir is- yan ordusuna dönüşjne olasılığını ortadan kaldırmayı hedefliyor. Beyaz aynlıkçı öğrencilerin bir bölümu. bütün bunlardan sonra ABD'deki Ku Klux Klan'a benzer şıddet yanlısı küçük bir grubun dı- şında. halkın çoğunun yeni düzenle uyum sağlayacağını düşünüyorlar. Bu küçük gruplar suikast ve sa- botajlarla ülkeyi sarssalar bile kararlı bir devletle savaşa girmeyı göze alama\ acaklar. Afrika Ulusal Kongresi'nden Matthew Phosa geçen hafta ayak- lanma tehlikelerı konusundaki gö- rüşü sorulduğunda. "Eğer bize ka- lan son seçenek tankları harekete ge- Üstteki taralı alanlar G.A.Cde bağımsız siyah bölgeleri gösteriyor. çirmek ohırsa, bunu yapacağız" dedi. Buthelezi'nin direnme yolunu seçmemesı için başka zorlayıcı ne- denleri de var, Aşın uçtan beyazlarla aynı safta kalması. onun siyah ve beyaz ılımlı- lann gözünde güvenilirliğini yitir- mesi anlamına gelecek. Geçen temmuzda F.W. de Klerk - ün Ulusal Partisi'nden koparak İn- katha Parti sözcülüğüne getirilen Peter Miller. Buthelezi'nin seçimleri boykot etme tehdidme başvurma- sından sonra başka partılerden ge- len yandaş akınının durduğunu söy- ledi' Miller, "Birzat ben de herhangi bir halk ayaklanmasının ya da siyasal sürece karşı şiddet > anltsı bir direni- şin parçası olmamaya kararlıyun'' dıyerek, İnkatha'nin beyaz destekçi- lennden çoğunun kendisiyle aynı fi- kırde olduğunu bildiğinı ekledi. Seçimlere gırdiğ takdirde Buthe- lezi'nin kazanma şansı oldukça dü- şük. Ne kı. anketler onun KvvaZulu bölgesinı de içeren Natal'daki eyalet meclısınin denetımı konusunda Af- rika Ulusal Kongresi'yle eşit şansı olduğunu göstenyor. Ulusal çapta oylann yüzde 5'inı alma şansı oldu- ğu görülüyor. Bu oran. partvsine yeni hükümette bir sandalyenın ya- nı sıra. parlamentoda da aynı oran- da temsil şansı verecek. IMandela'nın partisi Zulu şefini suçluyor Afrika Ulusal Kongresi'nın But- helezi'yi genelhkle beyaz hükümetin temsılcisi olarak tanımlamasına karşın, Buthelezi'nin güç temeli tü- müyle KwaZulu topraklanndan \eva apariheıd nosıaljisinden kay- naklanmıyor. Natalın kırsal kesımindeki gele- nekçi zıhnıyete sahip duygusal yan- daşlannın ve Johannesburg çevre- sindeki göçmenlerin yanı sıra Na- tal'daki aydınlar arasında da des- tekleyicileri var. Bu bölgesel bağhlığın. Pretoria'ya duyulan nefretın geçmişi, Natal'ın Afrikaner komşulanna kuşkuyla bakan bir îngiliz sömürgesi olduğu günlere dek uzanıyor. Kısmen de. apartheid yıllanndaki boykotlarveyaptınmlara karşı sağ- lam bir muhalefeti de içeren lnkat- ha'nın tutkulu anti-komünizmi ve serbest pazaıa bağhlığından kay- naklanıyor. Miller. "İnkatha'nın ortanın sağı- na kayan ideolojik cerçoesi sosyal demokratlardan çok Hıristhan de- mokratları cezbedi>or" dıyor. Bir de kuşkusu. eğer Afrika Ulu- sal Kongresi'ne denk bir parti ola- caksa, bunun siyah bir parti olması gerektıği konusundaki yaygın kanı daetkıli oluyor. BiHKeuer Türlder OrtaAsya'yadönüşyapıyor Türk-Özbek ekonomik ve kültürel ilişkileri gelişiyor. Türkler Orta Asya'daki yitik kuzenlerine yeniden kavuşuyor O zbekistan'daki 20 ilkokulda bugün. öğrenciler anne ba- balanndan tümüyle farklı bir eğitim görüyor. Ders kitaplan artıkRus devrimine ve Karl Marx'a ilişkin bilgileri içermiyor. Bunlann yerine kitaplarda Türk Ulusal Marşı ve "Türkçe'nin konuşulduğu bölgeler"i gösteren bir harita yer alı- yor. Haritada Romanya'dan Orta Asya'ya uzanan bölge'de Türkçe konuşulduğu varsayılıyor. Buhara'da çalışan Türk öğretmen Akif Soylu bu gelişmeninin çok önemli olduğunu vurguluyarak. gö- revli olduğu okulda artık kiril alfa- besinin ve Rusça'nın okutulmadığı- nıbelirtıvor 220 öğrenci Türkçe'nin yanısıra Ingilizce ve kendi ana dilleri olan Özbekçe'yi de öğreniyor. Bu gjrişimin tüm giderlerini bir Türk şirketi karşılıyor. Soğuk Savaş döneminde Türkiye NATO'nun doğu karakolu olarak önemli bir konuma sahipti. Sovyet- ler Birliğı dağıldığı zaman, Türkler yanıbaşlannda a>nı dili konuşan. aynı kültürü paylaşan başka bir ulu- sun varlığjnı yeniden keşfettiler; Azerbaycan ile komşuluk ılışkilerini nin Ermenistan ve Yunanistan gibi komşulanyla ilişkilerinde önemli sorunlar yaşadığına da dikkat çeki- yor. Öte yandan her ilişkide olduğu gi- bi Orta Asya cumhunyetleriyle olan ilişkilerde de sorunlar yaşanıyor. Türkiye'deki eğitımini yanda kesıp ülkesine geri dönen Toygun Akho- caye>\ "Türklenn bızden öğreneceği çok şey var." diyor. Toygun. Türk- lerin büyüklük tasladıgını ileri sürü- yor. Ruslann sömürgecı olmakla beraber kendilerine mükemmel bir eğitim verdiğini söyleyen Toygun. bir tercih yapması gerekirse Ruslan seçeceğini belirtiyor. Aynca doğal gazın tüm Özbek köylerine ulaştığı- nı kaydediyor. IMoskova geüşmelerden kaygıduyuvor Rusya. eskı kolonilennde Tür- kiye"nin etkinlik kazanmasını bülük bir dikkatle izlıyor. Bu cumhuriyet- lerdekı Rus azınlıklann haklannı gözetirken. ekonomik olarak kendi- lerine bağımlı olmamalan da bir an- geliştirdiler. Ne var kı. Kafkas cum- huri>etleri ile ilişkilerde etnik ve din- sel farklıhklann yanısıra, Rusya'nin bölgede gücünü devam ettirme ça- balan Türklenn gözlerini daha do- ğuya çevirmesine yol açtı. İ Türkler artık yalnız değil Orta Asya cumhuriyetleri An- kara'da temsilcilik kuruyor. Temsil- ciliklerin kirası ve giderleri şimdilik Türk hükümeti tarafından ödeni- yor Cumhuriyetlerde yaşayan ulus- İar hava yoluyla İstanbul'a akın akm gelerek abşveriş yapıyor. Gelecek ilkbaharda yörüngeye oturtulacak bir Türk uydusu kana- lıyla, televizyon programlan Azer- baycan ve Orta Asy a'da yaşayan 60 milyon kişiye ulaşacak. Ankara'da bulunan Batılı bir dıp- lomat son gelişmeleri, Türklerin yi- tık akrabalarına yeniden kavuşması olarak nitelendirerek, "Türkler dûn- yada yalnız olmadıklannı nihayet keşfettiler." diyor. Aynca Türkiye'- lamda rahathk sağlıyor. Türk hükümetinin bölgeye bir milyar dolar civannda tıcari kredi vaadinde bulunduğu sanılıyor. an- cak Türkiye'nin içinde bulunduğu yüksek enhasyon ve dış borç yükü altında bu sözünü yerine getirmesi- nin çok güç olacağı da kaydediliyor. Türk Dışişleri Bakanlığı ve Kalkın- ma Ajansı. yardım bütçesıni 90 mil- yon dolardan 30 milyon dolara dü- şürdü. Kalkınma Ajansı Başkanı Umut Ank, ekonomik işbırliğinın yararlanna değinerek şöyle konuşu- yor: "Dünya Bankası'nın ülkeye bankaalık kavramını öğretmek için gönderecegj uzman, kuruma ayda 10 bın dolara malolur. Oysa Türk uzman aynı işi bir kaç yüz dolara yapabilir." Umut Ank. Orta Asya'da gerçek öncülüğü. sayısı 5 bini aşan Türk şirketlerinin yaptığını öne sürüyor. Bürokratik engellen aşıp mal karşı- lığj ticareti gelişürmek bu şirketlerin en büyük amacı. Jonathan Rugman The Guardian TürkiyePKK'yı Avrupa'da yendi £t Tftonit Buhara'da bir Özbek, öğle namazından sonra dua ediyor. Şu anda 500Özbek vaizTûtkiye'de egithn görüyor. A Imanyamn PKK'yı \asuk- /\ lanuıst Türkıye'cie sevınçle  X. karşılandı. Oerek hükümet gerek basın Almanva'yı aldığı ka- rardan dolayı kutlarken. PKK ve ona bağh örgütler Almuıiya'yı ka- rardan dolayı ağır bir dılle eleştire- rek tehdit etti. PKK'nın yasaklanması için Av- rupa'da \e konışu ülkelerde dip- lomatik bir kampanya başlatan başbakan Tansu Çiller bunun çok önemli bir gelişme olduğunu belirtti: "PKK terörü yıındışından besleniyor ve desteklenıyor. Buna son vermenin tam zamanı. Bugün Almanya'da çabalarımızm mey- vesini topluyoruz.". I ÇUler'leKohl, sorunu tartıştılar 10 gün ö'nce Fransa'da bir dizi operasvon sonrasında tutuklanan PKK mihtanları, Avrupa'da ikinci büyük ve tarihi darbeyi Alnumya- daıı yedi. PKK ve ona bağlı örgütler geçtiğimiz yıllar boyunca Türk- Altnan ilişkilerindeki sorunların en önemli nedenlermden birinı oluştu- ruyordu. Başbakan Çiller"m ve Başbakan Kohl'un karşıhkh ziyareıleri iki ülke arasındaki iliş- kilerin düzelmesine ve Alman yetkililehn PKK hakkında daha geniş kapsamlt bilgive sahip olmalarını sağladı. Avrupalıdiplomatlar, Almanya- mn bu kararmm ve karar sonrası- nda gerçekleştirdiği operas- yonlarm, Türk hükümetinin ülkenin doğusunda ve güneydoğusunda çoğunlukta olan Kürtlere karşı olan tutumımu desteklediği anlamına gelmediğini belirtiyor. Fransa'nm ve Almanya'nm PKK'ya karşı aldığı kararların ve önlemlerin kendi iç güvenliğini korumak için olduğuna dikkat çekiyorlar. Hatı- rlanacağı gibi geçtiğimiz haftalar- da gerek Fransa'da gerek Alman- ya'da PKK yandaşlan gösteriler ve saldırılar düzenledi. Bu olaylar her iki ülke halkı tarafından tepkiyle karşılandı ve PKK ve yandaşlanna bugüne kadar gösterilen hoşgörülü tutumun değişmesine neden oldu. Aynca Türkiye'nin doğusunda ve güneydoğusunda vabancı turistlere yönelik saldırılar da PKK'ya karşı tutumun değişmesinde etki'li oldu. Türkhe'nin komşulun (Suriye, Irak ve İran) PKK'nın askeri ope- rasyonları için lıayali önen) taşıvor. Türkiye bu ülkelerle dıplomatik alanda ilişkiler kuranık PKK'yı yasadışı ilan etmek istiyor. Son ola- rak Çiller'in ö:el danışmanı Suri- ye ye gıderek devlet başkanı Hafız Esadla görüşüi. Bu görüşme somı- cıında Suriye PKK'nın terörist bir örgüt olduğunu kabııl eıtı ve Türki- ye'yle işbırliğt vapacağına dair söz verdi. Ama Türkyetkililen bu ışbir- liğine kıışkuy la bakn or. Çünkü iki ülke arasında \ap\lan antlaşma ge- reği Surive. PKK nulitanlarını. eğer yakalavabilirsei.'). Türkire- ı e vermevi kabııl etnıiş durumda. Türkiye'nin İran'la olan ilişkileri daha olumlıı bir havada gerçekleşi- vor. PKK'ya karşı oıtak operas- vonlar düzenlenivor. Ama Tahran PKK\a karşı kesin bir tutunı ürkiye bir sürediryurtdışında sürdürdüğü diplomatik girişimleri sonucunda, PKK'yı Avrupa'da yenilgiye uğrattı. İlk önce Fransa sonra da AlmanyaPKK militanlanna bugüne kadar gösterdikleri hoşgörülü tutumdan vazgeçti. takımmyor. Türkiye'ninIrak'tayv- rüttüğü operasyonsa ikiyönlü. tür- kiye bir yandan Irak Kürtlerine 18 milyon dolarlık insani yardım ya- parken. bir yandan PKK'ya karşı ortak operasvon düzenliyor. Türki- ye'nin lrakla olan ilişkilermi dü- zeltme isteğinin ahmda ekonomik nedenler de var. Körfez Savaşı sı- rasında kesilen petrol boru lıattmtn tekrar açılması Türkiye'ye önemli bir gelir getirecek. Diplomatik girişimler ne kadar önemli olurlarsa olsunlar Türkiye'- deki Kürt sorununu çözmeye yeterli değil. Türkiye diplomatik girişimle- rinı ve askeri operasyonları sürdü- rürken, bu sorunu çözmek için en kısa sürede demokratik ve politik bir çözüm bulmak zorunda. Nicole Pope ı - . . _•.:. .