Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
Cumhuriyet
29 EKIM 1923
29 EKIM 1993
70YILŞONRA
YENİDEN
BASIM
Cumhuriyet ve Cumhuriyet
O gün. Arap harfleri değil de Latin harfleri kullanılıyor ol-
saydı... Bu düşünceden yola çıkınca, ortaya yanda gördüğünüz
gazete çıktı.
Anadolu'da yeni bir rejimi. Cumhuriyet'in ilanını haber veren
30 Ekim 1923 tarihli "Yenigûn", aynı mizanpajla yeniden haa-
rlandı. Cumhuriyet'in 70. yıhnda, 70 yıl öncesi yeniden can-
landınlmaja çalışıldı.
Milli Mdcadele basını içinde önemli bir yeri olan Yenigûn, bu
tarihi olayı 6 sütun manşetten vermişti. Vfanşet o günün diliyle
şöyleydi: "Büyük Millet VTeclisi şekl-i hükümetimizi tespit eden
Teşkilatı Esasiye tadilatını kabul >e Türkiye Cumhuriyeti'ni ilan
eylemiştir" Yenigün'ü yeniden hazırlarken. dihnın de sadeleştiril-
mesine özen gösterildi. Başlığm altındaki spot o günkü dille şöv-
leydi: "Müşir Mustafa Kemal Paşa Hazretleri Türkiye Cumhuri-
vetfinin ilk Reis-i Cumhurudur. Büyük Millet Meclisi büyük halas-
kan dûn müttefiken Reis-i Cumhurluğa intihap eylemiştir, Gazi
Paşa Hazretleri intihabını müteakip hararetli bir nutuk irad eyle-
mişlerdir. diin gece bütiin memleket, Türkiye Cumhuriyeti'ni tesid
eylemiştir."
Bugünkü haliyle Yenigün'ü günümüz gazeteleriyle karşılaştın-
nca bu büyük olayın sanki "sıradan" bir lîaber gibi verildiği düşü-
nülebilir... Oysa, 8 Ekim 1923"te Yenigün'ün sahibi ve başyazan
Yunus Nadi, Anadolu'da kurulacak yeni devletin yönetim biçimi-
nin Cumhuriyet olacağını tüm dünyaya ilk kez duyuruyordu...
Çünkü Yenigûn Kurtuluş Savaşı'nın. Kurtuluş Savaşı Cumhuri-
yet'in bir parçasıydı. Peki neydi Yenigûn
0
Yenigûn, Anadolu'da Yenigûn ve Cumhuriyet
Yıl 1918. Mütarekeyıllan. Yunus Nadi. 3 Eylül'de İstanbul'da
Yenigûn gazetesini çıkarmaya başlar. "Anafartalar Kahramanı
Mustafa Kemal Paşa"yı destekleyen bu gazete Damat Ferit Hü-
kümeti'nın baskısına rağmen kurtuluşun Anadolu direnişinde ol-
duğunu yazar. Bir yandan İngilizler gazeteyi sık sık kapatır. diğer
yandan hükümet Yunus Nadi'yi tutuklar... Bu arada Mustafa
Kemal Paşa. Şamsun'dan Anadolu'ya geçer. 2 Nisan 1920'de de
Yunus Nadi. İstanbul'dan gizlice aynhr ve Ankara'ya gider. Ga-
zetenin yayını bir süre dunır. Karaoğlan Caddesi'nde ahşap bir
evin alt katındaki odaya elle çalışır köhne bir baskı makinesi ku-
rar ve 9 Ağustos 1920'de "Anadolu'da Yenigûn" çıkmaya başlar.
Kurtuluş Savaşı boyunca Yenigûn vardır artık. 1921 "de Sakarya
Meydan Savaşı öncesi Ankara'nın boşaltılmasına gerek görüldü-
ğünde Yenigün'ün matbaası da bir süre için Kayseri'ye taşınır.
Yunus Nadi ise Ankara'da kahr. Kayseri'ye gjden Yazı İşleri
Müdürü Salih Sel'e verdiği talimata îki önemli unsur yeralır.
"Bir: Misak-ı Milli sınırlan içinde hukukun sağlanacağı ilkesinden
ödün vermemek. İki: Görülen eksikliklerin eleştirilmesinde tered-
düt etmemek ve özellikle eksiklik hükümetten gelirse eleştiride gö-
züpek davranmak."
Günde 2 bin 500 adet basılan Yenigûn. Şükrii Kaya'nın an-
lattığına göre "Gazi Mustafa Kemal'in akşamlan okumadan
uyumadığı bir gazete"dir. Yenigûn 11 Mayıs 1924'e kadar yayın
hayatını sürdürür. Kurtuluş Savaşı'ndan 'Cumhuriyet'in ilk ay-
lanna kadar vayın ilkelerinden ödün vermez: Kurtuluş Savaşı'mn
haklüığı ve zafere kesin inanc. Saltanat ve hilafete karşı rutum.
Emperyalizme karşı ve sosyalizme yatkın bir eğilim. L luslararası
planda mazlum millctlere. ulusal plahda ise amele ve köylü gibi çalı-
şan insanlara yakın bir tutum.
Ankara'da Yenigün'ün son sayılan yayınlanırken. öte yandan
İstanbul'da Yunus Nadi yeni bir gazete çıkarmaya hazırlığı için-
dedir. 7 Mayıs 1924'te, adını Mustafa Kemal Paşa'nın verdiği ga-
zete yayın hayatına girer: Cumhuriyet.
İstanbul'da Cumnuriyet'in çıkışindan dört gün sonra da Yu-
nus Nadi. Ankara'daki "Anadolu'da Yenigün"ü kapatır. Artık,
Cumhuriyet'le birlikte yepyeni günler başlamaktadır...
Numan: 943 • 320 S*ym 2 IM\J»
İmtyu MhU « başyazan. Yunut Nad
Anadolu'cla
Ankara * 30 EKtm 1923
O
SaJt 0i9Ret*Hewel1336
YENİGÛN1334
Cumartesiden baska hergün sabahian yayınlanır slyası, bihmsei, edebl Türk guated
Marahan* H0kOm«t CaddMlnda im dain
Talgral vcteMDnıdrur ArUrı - Y*nl0<jn
Abon» hoşulan • Tûrtty»
Içnta üfctlard»
1110 1700
O 6 «y»» 600 »00
° 3 n * » 32S SOO
Büyük Millet Meclisi hükümet şeklimizi saptayan Anayasa
değişikliğini kabul ve Türkiye Cıımhuriyeti'ni ilan etmiştir
Mareşal Mustafa Kemal Paşa Hazretleri Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanıdır, Büyük Millet Meclisi
büyük kurtarıcıyı dün oybirliği ile Cumhurbaşkanlığına seçmiştir, Gazi Paşa Hazretleri seçilmesinden
sonra hararetli bir söylev vermiştir, dün gece bütün memleket Türkiye Cumhuriyeti'ni kutlamıştır.
Türkiye
Cumhuriyeti
İkinci Türkiye Büyük Millet
Meclisi dün aldığı kararlar ile Bi-
rinci Türkiye Büyük Millet Mec-
lisi'ne la>ık olduğunu göstermiş-
ur. Aynntılan bütün ulusun ku-
lağına erişmiş ve ağızdan ağıza
yayılmış olacağı üzere Meclis.
Cumhuriyet'ı ilan etmiş ve hükü-
met de bu \enı yönetim biçiminin
gereklerini kabullenmiştir.
İkinci Türkiye Büyük Millet
Meclisi her aniamı ile bir halk
meclisi olduğunu karşısına çıkan
güçlüklere dik ve yüksekten ba-
karak çözümleri sonuna kadar
götürme yeteneğine sahip oldu-
ğunu kanıtlamışür. Birind Türki-
ye Büyük Millet Meclisi zaten za-
ruretlerden doğmuştu. Bu neden-
le. karşısına çıkan her sorunu çe-
kinmeden ve önündeki sonınun
çozümünü sonraya bırakmadan
sonuna kadar götürür, sürekh
toplanulara yer bırakmadan so-
nuca ulaştınrdı. Karannı verdik-
ten ve yayınladıktan sonra da gö-
nül rahatbğı içinde dağılırdı. Bi-
rinci Büyük Millet Meclisi bu er-
demi kendisini secen ve gönderen
halktan almışu. Osmanb İmpara-
torluğu çöktükten sonra Türk
ulusu disiplin ve düzenden yok-
sun bir korkuluk haline gelmiş ve
düşmanlanmızca. "aruk bitu. gjt-
ti" hükmünün verildiği bir sırada.
ulusumuz, kendi göbeğıni kendi
kesen çaresiz çocuk lutumu ile
>eni bir Meelis secerek yeni bir
durum ortaya çıkarmıştı. Birinci
Türkiye Büyük Millet Meclisi.
büyük Türk ulusunun en bu-
nalımlı bir aşamasında yarattığı
bir deha idi. O Meclis bu dehaya
uyarak yürümesini bildi ve kendi-
sini yaratan dehanın amaçlanna
ulaşü: Ulusal zaler. ulusal
bağımsızbk ikinci Türkiye Bü-
yük Millet Meclisi de ulusun azim
ve dehasına temcüman olan Bi-
rinci Büyük Millet Meclisi'nin
kuşkusuz bir devamıydı. Dünkü
hareket tara ile ve ulaştığı sonuç-
la bunu kanıtlamış oldu. Burada
en gür sesimizle bağırmak zorun-
luluğunu duyuyoruz: L'lusumu-
?un yaradılışına tercüman ol-
makta bu kadar başan gösteren
İkinci Büyük Millet Meclisi'nı
kutluyoruz.
Sözlerimian bu noktasında bir
konunun da altını çizmekte yarar
göriiyoruz. Birinci Meclis'in adı
"Türkiye Büyük Millet Meclisi"
idi. İkinci Meclis secilirken ve se-
çildikten sonra kımileri Binnci
Mecbs'ten sonraki Meclislere de
Türkiye Büyük Millet Meclisi de-
menin gerekip gerekmeyeceğı ko-
nusunda kuşku duydular. Bun-
lardan Büyük Millet Meclisi
sıfatını meclise bırakmak ondan
sonra gelecek meclislere sadece
Millet Meclisi demenin uygun
olacağını söyleyenler bile görül-
müştü. Biz bu duruma bakarak
diyoruz ki "Hayır. Türk ulusunu
temsil eden ve Türk egemenliğine
dayanak olan her meclis Türkiye
Büyük Millet Mecbsi olacak ve
meclislerin hepsi ulusun yüksek
ruh ve ımanına tercüman olmak-
ta devam edecektir."
İşte ömeği bugünkü meclislir
ki önüne çıkan sorunlan derhal
çözmek içın elinden gelenı
yapmıştır. Bilindiği gibi Bakanlar
Kurulu'nun son istifası üzerine
ülkenin önemli bir bunabmla
karşılaştığı bir sırada ortada kuv-
vetli bir partı ve meclis vardı. Hü-
kümet mecüs karşısında kendini
zayıf görerek cekildi. Yeni hükü-
Cumhurbaşkanınuzın
ilknutku
"..Bu Yüce Meclis'i oluşturan Türk milletinin
son 4 yıl içinde başardığı zafer bundan sonra da
birkaç misli olmak üzere sonuçlarını
gösterecektir."
Gazi Paşa Büyük Mılleı
Meclisi'nin dünkü toplantısında
Anayasa değışıkliğinin kabulün-
den sonra oybirliğiyle
cumhurbaşkanlığına secilmiş ve
secilişinin ardından aşağıdaki nul-
ku söylemıştır:
"Sayin Arkadaşlar.
önemli ve dünya çapında ola-
ğanüstü oiajlar kaı>ısında saygı-
değer ulusumuzun gercek
uyaniklık ve göz açıkliğına değerli
bir belge olan Anayasamızın baa
maddelenni açıkbğâ kavuşturmak
içın özel kurulca yüce topluluğu-
muza teklif edilen yasa tabansının
kabulü dolayısıyla yeni Türkiye
devletınin zaten dünyaca bilınen
ve bilinmesi gereken nitelıği ulus-
lararası lanınmış adıyla anıldı. Bu-
nun doğal gereğı olmak üzere bu-
güne kadar doğrudan doğruya
meclisımızin başkanlığında bulun-
durduğunuz bu acız arkadaşınıza
> aptırdığınız görevi Cumhurbaş-
kanı unvanıyla yıne aynı
arkadaşımza yönelttiniz. (Estağ-
furullati hakkınızdır. sesleri) Bu
münasebelle şımdiye kadar tekrar
tekrar hakkımda gösıermiş bulun-
duğunu7 >e\gi. ıçtenlık ve güvenı
bir kere daha göstermekle yüksek
kadırbılirlığınızi ispat etmiş olu-
yorsunuz. Bundan dolayı yüce
meclısını?e gönlümün büıünıçten-
ligiyle leşekkürler sunanm. (Es-
tağfurullah. Allah muvafFakıyet
versin. >esleril
Efendiler!
Yüzyıllardan ben Doğu'da
gadre v e zulme uğramış ulusumuz.
Türk ulusu gerçekte sahıp olduğu
nıteliklerden yoksun sayılıyordu.
Son yıllarda ulusumunfiilengös-
terdiği yetenek, anlayış. kavrayış
kendisıne kötü gözle bak tanlann
ne kadar gafil. bilgisız. görünüşe
kanan ınsanlar olduğunu pek gü-
zel ispat ettı. Ulusumuz taşıdığı
nıteliklen ve değerlilığını hükü-
metin yeni adıyla uygar dünyaya
daha çok kolaylıkla göstermeyn
başaracaktır. (Inşallah. sesleri)
Türkiye Cumhunyctı dünyada
bulunduğu yere layık oldueunu
eserlenyle ispat edecektir. (fnşal-
lah sesleri) Arkadaşlar. bu büyük
kurumu meydana getıren Türk
ulusunun son dort yıl içinde gös-
terdığı zafer bundan >onra da bir-
kaç katı olmak üzere belirtılennı
gösterecektir. (tnsallah sesleri I
Gördüğüm güvene layık olmak
içın pek önemli saydığım bir nok-
tadakı ıhtıyacımı bıîdırmek zo-
rundayım. Ö ihtiyaç yüce kurulu-
nuzun şahsım hakkındakı tevec-
cüh. vardım ve güvenın de-
vamıdır. (Hiç şüphe yok. daıma.
seslen) Ancak busavedeTannnm
vardımıvla $ahsımj voneltlığinız
ve yönelteceğıni7 görevlen ıvi bir
ş^kilde başarabilcceğımi unıanm
(Allah muvaffak etsın se^lon) Da-
ıma vıyın arkadaşlanmın ellcnne
çok vımimı \e sıkı bir biçımde
yapışarak onlann şahıslanndan
kendimı bir an bıle ıızak görmeye-
rek çabşacağım Ulusun hakkı-
mdakı ıvi görüşünü daıma daya-
nak noktasi sa;,arak hep birlikte
ileriye gıdeceğız. Türkiye Cumhu-
nyeti mutlu. başanlı. muzaffer
ofacaktır (Şiddetli alkı^larl"
Dünkü tarihi parti toplantısı
Dün Halk Partisi 2 oturumda aralıksız 6 saat
toplanmış ve önemli kararlar alnııştır.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkam ve büyük kurtarıcı
meti meclis seçecekti ve bunun
için toplantıya çağnbnıştı. Halk
Partisi Yönetim Kurulu öneriye
değer bir topluluk oluşturabilmek
için önceki gün akşama kadar
üzerinde çabşarak sonunda mey-
dana qkarabildiği listeyı dün. Ye-
nıgün de kabul edilebilir bubnu-
yor ve böyle hareketten kendisiyle
bırlikte bütün meclisin ve hatta
bütün ülkenin ayru düşüncede ol-
duğunu görüyordu. Oysa Halk
Partisi Yönetim Kurulu 8-10 kişi-
den oluşan sınırb bir topluluktu.
Onlann listesi sadece bir öneri
öneri olduğundan hıçbir özellik
taşımıyordu. İş 280 kişibk Mec-
lis'e bırakıldığı zaman çıkabilecek
sonuç ne olabilirdi? Herhalde bu
lısteden daha hayırlı birşey değil...
Dün parti toplandığı zaman du-
rum bu idi. Ve bu da yasama ve
yürütme yetkilerini kendisinde
toplamış bir meclis için durum-
lann en tehlikelisiydi. Sonunda.
çıkmaza saplanmış bulunan ve şu
veya bu biçimde her geçici hal. işi
pamuk ipliğine bağlamaktan
iarksız olacak olan bu durum
karşısında İkmci Türkiye Büyük
Millet Meclisi irkikli. Sorunun ke-
sinlikle çözülmesi gerektiğine ina-
narak dün aldığı kararlara götüren
alanda serbest ve kararlı yürüdü.
Birinci Büyük Millel Meclisi'nin
kurduğu devletin hükümet şekb
zaten adı söylenmemiş bir cumhu-
riyetten başka birşey değildi. İkincı
Büyük Millet Meclisi durumu iyice
kav ramış bir kurul yetkisiyle o sö> -
lenmeyen adı açıkladı. devletimizin
hükümet biçiminin cumhuriyet ol-
duğunu bebrtti. Bunu yaptıktan
sonra onun sonuçlannı da belirt-
mekte hiçbir zorluk çekmeyerek ve
kutsal Anayasamızın ruhuna uv-
gun kalmaya özen göstererek cum-
hurbaşkanını seçti. Cumhurbaş-
kanına verilecek yetkilere ilk adım
olarak hükümetin kurulmasında
çağdaş bir ılkeyı kabul etü: Cum-
hurbaşkam Başbakanı seçecek,
Başbakan arkadaşlannı sececek \e
bunlann hepsi birden Meclisin ka-
bulüne sunulacaktır.
İkinci Türkiye Büyük Millet
Meclisi'nin azmi sonunda dünkü
gün dahi tarihsel günlerimiz arası-
nda yeralmaya hak kazanmıştır.
Zaten mevcut olan bir durumu bc-
brünekten ibaret olsa bile Türkiye
Cumhuriyeti dün ilan edildi. ilk
Türkiye Cumhurbaşkam da secil-
di. Onun içindir ki biz de burada:
-Yaşasın Türkiye Cumhuriyeü!
seslerine: Yaşasın İkinci Türkiye
Büyük Millet Meclisi de! demek-
ten kendimizi alarruyoruz.
Yunus NADİ
Hükümelın istifası ile ortaya
çıkan bunalım üzenne önceki gün
Meclis koridorlannda. komıs-
yonlannda Meclis üyeleri küme
küme konuşurken. partı yönetim
kurulu yeni bir seçıme zemin ola-
bilecek arkadaşlann belirlenme-
siyle uğraşıyordu. Geç vakit çıka-
bılen liste kımseyı tatmin etme-
miştir. Ancak bundan dolayi bir-
çok kıymetlı arkadaşlan boj yere
üzmemek için Yenigûn. isimlen
aynen yayımlamaktan
kaçınmı^tır. Dün sabah saat 10'-
da parti toplantısı bu esaslar için-
de yapılmış. en zıyade listeye giren
kımselenn bu liste aleyhinde söz
söylemelen suretiyle durumun m-
celenmesıne geçıJmiştir. Özel ola-
rak öğrendiğimıze göre. bu suret-
le açılarak devam eden toplantı
yavaş yavaş en ciddı noktaianna
yaklaşmış ve durumu inceden ın-
ceye tetkik ettikçe bütün yüce ve
heyecan vencı aşamava gelinmış-
Anayasa Komisyonu tutanağı ve kabul edilen yasa
Anayasa Konıisyonu'nun tutanağı
••Ulusumu7u esenlığe ve mutluluga ulaştıran ve
tam bağımsızlığa kavuşturan. Tannnm da beğendi-
ei. kutsal mücadelede ulusalegemenlik temelı kesın-
fikle kabul edılmış ve hep buna uyulaaelınmiştır. Bu
usulün soylu ulusumuza ve şartsız ufusa ait olması
ve ıdare usulünün ulusal kaderin ulusça yönetilmesi
temeline dayalı bulunması (Cumhuriyet) demek ol-
duğundan. kışısel saltanatı kesinlikle kovucu olan
bu kelimenın kullanılması ve Türkiye Devletınin
hükümet şeklinın cumhurıvet gibi olması hakkı-
ndaki Anayasa maddesinin bir fıkra ile açıklanması
hukuka ve işin gereğine uygun görülmüştür."'
Madde I - Egemenlik kayıtsız ve sartsız ulusun-
dur. İdare usulü halkın kaderini kendi eliyle vönet-
mesi temeline dayanır. Türkiye Devletinin hükümet
şekli. cumhuriyettir.
Madde 2- Türkive Devletinin dini. Islam dinidir.
Anayasa"da kabul edilen değişiklikler
Resmı dilı Türkçedir.
Madde 4- Türkiye Devletı. Büyük Millet Mecli-
si'nce yönetilır. Meclis, hükümetııi bölündüğü idare
şubelennı bakanlar aracılıâyla yönetir.
Madde 10- Türkiye Cumhurbaşkam. TBMMge-
nel kurulunca ve kendi üyeleri arasından bir seçım
dönemi için seçilir. Başkanlık görevi. yeni cumhur-
başkanının secimine kadar sürer Yenîden seçılmesı
caizdır.
Madde II- Türkiye Cumhurbaşkanı devletin
başkanıdır. Bu nıteliğ! ile iiereklı gördükçe Meclıy;
ve Bakanlar Kuruluna bajkanlık eder.
Madde 12- Başbakan. Cumhurba^kanınca ve
Meclis üyeleri arasından seçılır Öteki B<ıkanlar.
Başbakanca yıne Meclis üyeleri arasından seçildik-
ten sonra lümü Cumhurbaşkanınca Meclisin onavı-
na sunulur. Meclis toplantı halınde değılse onayla-
ma ışi Meclisin toplanmasına ertelenir.
1923Devpimi'nin
70'inci Yıldönümü
Cumhuriyet'in 70'inci yıldönümünü
kutluyonız.
Yetmiş yıl önce bugün, 29 Ekim 1923
şabahı, Büyük Millet Meclisi toplandı.
İlk sözü alan Anayasa Komisyonu
Başkanı Yunus Nadi şunlan söyledi:
"Arkadaşlar; Birinci Türkiye Büyük
Millet Meclisi. Teşkilat-ı Esasiye ile
şarkta yeni ve mühim bir devlet kurmuş-
tur. Teşkilat-ı Esasiye Kanununun (Ana-
yasanın) birinci maddesine bir fıkra ilave
ediyoruz: Türkiye devletinin şekl-i hükü-
meti cumhuriyettir."
29 ekim sabahı anayasaya eklenen
bir fıkrayla Cumhuriyet rejimi gerçek-
leşmişti.
Ancak hiçbir devrim bir günde ger-
çekleşemez.
"AydınJanma De>Tİmi"nin Türkiye'-
ye yansıması, ne bir günde, ne bir ayda,
ne bir yılda oldu; 1789'dan beri toplum
Batı'dan esen rüzgârlarla sarsılıyordu.
Avrupa "Üç R" diye anabileceğimiz
"Rönesans-Reform-Revolüsyon'''la bü-
yük bir değişimi yaşamıştı; kulun bire-
ye dönüşmesi, siyasal iktidar daya-
nağının gökten alınıp yere indirilmesi.
din ile devlet işlerinin aynlması, özgür-
lüklerin benimsenmesi ve demokra-
sinin kurulması kolay olmamıştı.
1789"da devrimini yapan Fransa, 19'-
uncu yüzyıl boyunca cumhuriyet-impa-
ratorluk-krallık gelgitlerinde çalka-
lanmıştı.
Türkiye'de 29 Ekim 1923'ten önce
Aydınlanma devriminin gebelik sancı-
lannı yaşamıştır.
Ancak 1923'ten sonra da hiçbir şey
kolay olmayacaktı.
Tarihin. değişimin ve devrimin do-
ğası budur.
1923 Devrimi'nin en kısa tanımı,
"Anadolu'da Aydınlanma'nıngerçekleş-
mesidir" diye yapılabilir. Atatürk, "Me-
deniyetöyle bir ateştir ki ona bigâne olan-
ları yakar" demişti: 1923 bir uygarlık
devrimidir.
1923'ü yalnız siyaset, askerlik, top-
lumbilim ve ekonomi açısından ele al-
mak. yüzeysellik demektir. Felsefe tari-
hinin içinde Cumhuriyet devriminin
anlamını aramak gerekir; Anadolu'da
dinsel felsefeyi aşarak aklın felsefesine
gecmek kolay olmamıştır.
70 >ıldan beri bu yolda çalkalanma-
lar süriiyor.
Askeri zaferden sonra Büyük Millet
Meclisi'nin Cumhuriyeti ilan etmesi.
Türkiye'nin geleceğinde yazgısını sap-
tayacak bir karan vermesidir.
Bu erken bir karar mıydf?..
Türkiye'de Cumhuriyet, sana\i
devriminden önce kurulmuştur. 1923'-
te bu karan verecek bir Meclis \ardt:
ama. halk kesiminde Cumhuriyet fikri-
nin tabanı hangi oranda oluşmuştu? Bu
soru artık aşılmıştır. 70 yılın çalkalan-
malannda. ne padişahlık geri gelebildi,
ne hilafet!.. Sözgelimi Fransa'da, Yu-
nanistan'da ve benzerlerinde krallık
geri dönebilmiştir; Türkiye'nin Cum-
huriyet tarihinde böyle bir gelgit yok...
Ancak laikliğin yerleşmesi ve de-
mokratikleşmcnin gerçekleşmesi için
gerekli süreç. bütün dünyada olduğu
gibi. kimi zaman sertleşerek kimi za-
man yumuşayarak süriiyor. Bu sürecin
başanyla noktalanması, Türkiye'nin
dirlik ve düzenliği için kaçınılmaz bir
amaçtır.
Cumhuriyet, Cumhuriyet devrimiyle
birlikte kuruldu, gazetemizin adını da
Atatürk koydu.
Bu tarihsel olgu, onurumuzdur.
Adında cumhuriyet ya da demokrası
sözcükleri bulunan nice ülkenin çağdaş
anlamında demokrasi ya da cumhuri-
yet olmadığı bilinen bir şeydir. İnsanlık
durmadan ilerliyor; halkın halk tarafı-
ndan halk için yönetimi, yeni içerikler,
zenginlikler, derinlikler kazanıyor.
Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa
Kemal Atatürk'ün geleceğe, insanlığa,
uygarlığa bakış açısı, sürekli değişimin
rayına oturmakta ve bilimi gerçek yol
gösterici saymaktadır.
Cumhuriyetimizi dünyanın en ileri
demokrasisine dönüştürmek hedefi
önümüzde duruyor.
Bu hedef. durağan değil, devingen-
dir.
1923 Devrimi. bu hedefe doğru giden
yollann "Aydınlanması" için yapıldı.
O yollan "karartarak devrimi saptıra-
cak bir siyasal bağnazlık ortamı yarat-
mak isteyenler. başan kazanamaya-
caklardır; politika yaşamınm gelgitle-
rinde kimi zaman başanya ulaşır gibi
görünseler de bu aldatıcı ve geçicidir.
Yeni kuşaklanmızın Cumhuriyet
devrimine sahip çıkacaklarına inana-
rak Cumhuriyetin 70'inci yılını kutlu-
yoruz.
Cumhuriyet