Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
SAYFA CUMHURİYET 6 MAYIS1992 ÇARŞAMBÂ
HABERLER
Menderes
heykeli
• KLMLL (AA) - Hatay'ın
Kumlu ılçesine Adnan
Mendcrcs'ın hey kelinin
dikileceği bildirildi. Kumlu
Belediye Başkanı Halil
Bayındır'danedinilenbilgiye
görc heykel ilçedeki Adnan
Menderes Parkı'na dikilecek.
Bayındır, heykeltıraş Necati
İnce tarafından yapılacak
olan hcykelin 50 mily on
liray a mal olacağını ve bir ay
içcrisinde ilçeye getirilerek
kaidesinc yerleştirileceğini
bildirdi. ANAP'lı Belediye
Başkanı İnce, Türkiye'de ilk
kez kendi belediyelerince
yaptınlacak olan Adnan
Menderes heykelinin
yapımına vatandaşlann da
maddi katkılannı istedi.
Öğretmenlerin
sendikalaşması
• ANTAKV A (Cumhuriyet
Güne> İlleri Bürosu)- Mılli
Eğılını Bakanı Koksal
Toptan. öğretmcnlenn
sorunlannın çözümlcnmesi
ıçinçaba gösterdıklennı
bclirıerck "Öğretmenlerin
sorunlan sendıkalaşmaları
halindcdahakola>
çözümlcnecektır' dcdi.
TBMMMılhEğılim
Komısyonu üyclcriylc
birlikteAniakya'yagclen
Millı Eğitım Bakanı Köksal
Toptan, kapalı spor
salonunda öğretmcnlcre
yönelık bir konuşma y aptı.
Toptan. öğretmenlenn
scndikalaşmasından yana
olduklannı bıldircrek şöyle
dcdi:"Bizöğrclmcnlcnmızin
sorunlan ıçinher lürliı çabay ı
gösıcriyoruz. Öğrctmen ck
ders ücrcilcrinı iyileşiınei
tedbirlcraldık Bukonııdada
kanıın tcklifi sunduk
Temmuzayından itıburcn
öğretmcnlerımizc kira
yardımında bulunaeaeız.
Partilerve
demokratik
yaşam
• İZMİR(AA)-Türk
PnrlamcnterlerBirliğı İzmir
şubcsinccdüzenlcnen "Türk
Demokrasisi vc Kapatılan
Siyasi Partilerin Demokratik
Y'aşamımızdaki Yeri"
konıılu panel. cumarıcsi
günü gerçckleştirilecck. Türk
ParlamcntcrlcrBırliği İzmir
^cbcşindcnaltnan bilgiyc
göre İsmct İnönii Kültür
San.it Merke/i'nde y apılacak
panele konuşmaeı olarak şu
kişilerkatılacak:Oktay Ekşi
(gazelcci), Muammer Ertcn
(eski sanay ı bakanı. Türk
Parlamentcrler Birliği
Yüksck Danışma Kurulu
ü>esı):. Mustafa Gazalcı
(SHPMcrkczYüriumc
Kurulu üyesi). Dr Münif
jslamoğlu.(DYPGenel
İdare Kurulu üycsi -
Kastamonu Milletvekili).
Hasan Korkmazcan (AN AP
Dcnızli Milletvekili). Altan
Öymen(gazeteci). İlhan
Sclçuk (gazeteci). Şevket
Yahnici(MÇPGenel
Başkan Yardımeisi)
Deniz, Yusuf ve Hüsevin'in 20 yıl önceki idamlan sorgulanıyor:
Cinayete özel kanun çıkarılmaz
ALİTEVFİKBERBER
Aradan 20 yıl gcc.ıı. hâlâ tarlişılıyor. Tozlu
raflarda kalan da\a dosyalarında eşılmedik
yer kalmadı. Bununla da yeıinılmedı. lüm as-
keri yargılamalar mercek altına alındı. 20 yı-
lın ardına gizlenmiş bir yığın soruya yanıtlar
aranıyor. Çünkü Gczmiş. Aslan ve İnan'ın
idamlanna "itırazlar var". "Cinayet için ka-
nun çıkartılamaz". "Emırle ölüm gelmez"
denilıyor. Dahası. de\let elıyle cınayet işlen-
mesın. ıdamlar kalksın ıstenıliyor.
Nedir bu ıtirazlar?
12 Martyargılamalanve Denı/lerin idam-
lanyla ilgili tartışmalann odak noktasını.
TCK 168. maddc uygulamasının.özellıklesı-
yasi davalarda ölüm cezası öngören TCK
146. maddesiyle verdcğışiınnesı oluşturmak-
tadır. Bu dönüşümün. doğal hukuk tartışma-
ları yerine. 20 yıl sonra ortaya çıkanlan bir
"cmirle" gerçckleşmcsı ıse tartışmalara ycni
bovutlar getirir. Artık yalnızca Gezmış. As-
lan \e İnan değil. 146. maddc uyannca 12
E>lül yargılamalan sonucunda ıdam edılen
onlarca kışi dc tariışma kapsamındadır.
Bu dönüşüm şövlc gcrçeklcşir1971 yılının
mayıs ayında Ziraat Bankası Lnkapanı Şu-
besi soygununda silahıyla birlikte yakalanan
ÖmerÂvna. İstanbul 1. Nolu Askeri Mahkc-
mesi"ncc TCK'nın I6S. maddcsı ııyannca "sı-
lahlı çele kurmak ve yonetmek" suçlanndan
suçlu bulunarak toplam 38 yıl hapis cezasına
çarptınlır. Da\a dosyası umulanın aksine
Askeri Yaraıtay'da bo/ulur. Askcri Yargı-
tay"a görc Ömer Ayna'nın. anayasal dü/eni
silah zoruyla yıkmak suçundan TCK'nın 146.
maddesine göre idam ıstcmiyle yargtlanması
gcrekmektcdır. Bu ola> başlangıç olur. Son-
rasmda TCK'nın 168. maddcsinden açılmasi
bcklencn da\alann hepsi. ölüm eezası öngo-
ren TCK nın 146. maddesinden açılır. Bunıın
ncdcnı. lam 20 yıl sonra ortaya çıkanlan iki
bclgeyic anlaşılacaktır. Bu belgeler. Askeri
Yargıuıy Bassavcılığrnın o dönemde Genel-
kurmay Başkanlığı'na verdığı bir yazı ile
Genclkurmay'ın tünı sikıvönetım komutan-
[ıklanna gönderdığı "gı/lı" mahrcçlı emırdir
İlk belgede. Askeri Yargıtav Başsavcısı hahrı
Çoker. Ömcr Ayna \e arkadaşlarınm TCK'-
nın 168. maddesınden değil 146. maddesınden
cczalandınlması gcrektığı şeklindeki görüşu-
nü Genelkurmay Başkanlığı'na bıldinnckte-
dir. Çokcr. 3 Tcmmıi7 1971 tarılıli bu yazısın-
da aynca. yasadışı örgüt üyesı sanıkların
ncrede yakalanırlarsa yakalansınlar ıck bir
davada toplanmalarını istcr. 16 Icnımu/1971
tarihlı Genelkurmay Bu^kanlığf nın iüm sıkı-
yönetım komulanlıklanna gönderdiği ko-
nuyla ilgili emri ise ikincı bclgcdır 11. Başkan
Korgencral Kemal Tar.ın ım/asını uış.ı\an \e
"gızlı" mahreviNİc gcreklı yerlcre göndcrilcn
bu cmir. 12 Mart'ta askeri mahkemclcrın i^-
lcyişinc i>ı bir örnck oluşturmakuıdır:
"Gerek mütalaa vazısında ve gcrekse teb-
liğnamed'e (Marksist felsefc ı^ığında millı
demokratik devrimi gcrçeklc^tırnıek ıvın si-
lahlı cNİcmlcrc gırişmek \c bu surcıle Ameri-
kan emperyali/mi ve onun \erlı ı^birlikçilerı-
ni bertarafedcrek tam bağımsı/ \cgercckıen
demokralık Tıirkiyc'yi kurmak) amacına >ö-
nelmiş eylemlerin, TCK'nın 146. maddesin-
dc ıt'adesını bulan tek suç olarak mütalaa
cdilmesı. tccahür cdcn cvlemlenn adi birer
suç olmayıp adı geçen maddenın. 'cebır" un-
surunun lürlü şekillen oldıığu. bu nedenle bu
tür suçlan Türkıye'nın neresinde ı^lenmi^ ve
neresinde yakalanmış olursa olsunlar faılle-
rin bir \erde toplanarak tek iddianameiçinde
mu'.alaa edilmesinin gerektıği belırıilmi^tir.
Bir gerçcğın ıfadesi olan bu görüs.lerin Sıkı-
yönctım Komutanlan ve Askeri Savcıhkla-
nnca değcrlendınlm^ı vapılmak üzerc bilgi
edinilmcsını arz ve rica edenm
• Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan, idamlannın 20. yıldönümü nedeniyle bugün anılacak.
Gezmiş, İnan ve Aslan için Karşıyaka Mezarlığı'nda yapılacak törene milletvekilleri de katılacak. Saat
12.30'da yapılacak tören için 68'liler Birliği Vakfı Deniz Gezmiş Enstitüsü Yürütme Kurulu adına SHP
Ankara Milletvekili Salman Kaya ve Mustafa Yalçıner ile Münir Ceylan tarafından dün bir çağn yapıl-
dı. Çağnya. HEP kökenli milletvekilleri Sedat Yurttaş, Mahmut Kılınç, Ali Yiğit, Emin Sever, Orhan
Doğan, Remzi Kartal ve Mehmet Sincar da katıldıklannı açıkladılar.
Denü Gezmiş 17 Vlart I971'de >akalandı. Yusuf \slan \e Hüsevin İnan'Ia birliktc. haklarında si>il sa>cılarca iddianamc ha/ırlanmadan
sıkıyönetim ilan edildi, \e Anayasa suçunu dü/enle)en 1C Knın 146. nıaddesi u>arınca idam cezasına çarptırıldılar.
Gcnelkurma> Başkanı Emrivle"
İ^ıe Ö7ellikle sivasi davalarda cc/alandır-
maların 168 verine 146. maddevc dönüşümü-
nü sağkıvan en oncnılı eıken bu emırdir.
Genelkıırmav emrı sonrasında tüm askcri
malıkemelcrde. bu kapsama sokulan dava-
larda cc/alar.146. maddc uvannca verılır. Bu
cmrc av kın olarak Ömer A\ na ve arkadaşla-
nyla 84 Mibayın vargılandığı İrt'an Solmaz vc
arkadaşlan davasıııda 146. maddcyı uvgula-
nıavan İslanbul 1 Numaralı Sıkı\önctim
Mahkcmesı isclağvcdilir. Denı/Gc/nıı^. Yu-
sul Asl.ııı ve Hüseyin İnan d.t evlemlerınde
hicbir öldürme, yaralama bulunmajna^na
karsın TCK'nın 146. maddesı uyannca kla-
ma rrt-ahk'üm'cdilir.
12 Mart vargılamalanna ılı-jkın ııltı g/ıle-
cck iek konıı Genclkumıav'ın bu emrı dcğıl-
dır. Bir baska ılgınc olav. l%| Anavasası'nın
32. maddcsınde vapılan dcğışıkliktır. "Hiç
kımse. tabii hâkımınden başka bir merei önü-
ncçıkarılama/.
Bir kimscşı tabıi hâkimindcn başka bir
mereı önüneçıkamia sonucunudoğuranyar-
gı vetkisinc sahıp olağanüstü merciler kuru-
lanıa/" şcklindedü/cnleme. Deniz Gezmiş ve
arkadaşlannın 16 Temmuz I971'dc davalan-
nın başlamasından iki ay sonra 20.9.1971 ta-
rihli 1488 sayılı yasayla değiştirilcrek "Hiç
kinıse. kanunen tabi olduğu mahkemcden
başka bir mcrcı önüncçıkarılamaz.
Bir kimsevı kanunen tabi olduğu mahke-
mcden başka bir merci önüne çıkarma sonu-
cu doğuran vargı vetkisinc sahip olağanüstü
merciler kıırulamaz "a döniişiürülür
Böv lecc. olağanüstü dıırumlara ilişkın sıkı-
vöneıim mahkcmclcnnın anavasaya avkın
olacağı şcklindeki olası iddialannın da öniinc
geçılir.
Dcnix Gc/miş 17 Mart 1971'dc yakalandı.
Hakkındaki luluklama kararlan vürürlüğe
sokularak önce Ankara Mcrktv Cczaevi'ne.
daha sonra da güvenlik gcrckçesiyle Kavseri
Ce/acvi'nc gömrüldülcr Dcnız Gezmiş vc
arkadaşlan hakkında gerek Ankara'da gc-
rekse Kavseri'de başlatılan savcılık soruşlur-
malarında anayasa su^u. >.ını TCK'nın 146.
maddesi hiçbir zatnan gündeme gelmedi.
Yalnı/ca adam k.ıçınna. bcınka soyma. poh-
se nnıkavemei vc silah bulundurma gıbı suç-
Lır dikkale alınıvordu Bu siıekırın karşılığı
ise hiçbir zaman idam olmayacaktı. Olsa olsa
TCK'nın 168. maddcsindcn vargılanacak ve
sonucunda 15 senc ağır hapis cczasıyla ccza-
landınlabileceklerdi. Sonunda soruşturma
dosyalan olduğu gibi Ankara Sıkıyönetim
Savcıhğı'na de\ redildi.
Meclis onaylıyor
Denı/ Ge7inış. Yusuf Aslan vc Hiiseun
İnan Ankara I Numaralı Sıkıvönetim Mah-
kcmcsındc yargılandılar. Türkive Halk Kur-
tuluş Ordusu (THKO) diyc bilinen bu da\a
sonucunda Gezmiş. Aslan ve İnan TCK'nın
146 maddesi uvarınca ıdama mahkûm edıl-
dı. "\ncak idam kararını Türkiyc Büyük Mıl-
lct Meclisı nin onavlanıası aerekivordu.
Meclis bu onayı. 2.5.1972 tarihli olurumda
çoğunlukla kabul edilen 1586 savılı ;Dcni/
Ge/mış. Yusul Aslan ve Hüseyin İnan'ın
Ölüm Cczalarının Yerine Gctırılmesınc Daır
Kanun"la \erdı. Oylamada. kabul oyu \e-
renler arasında şimdıkı koalisvon hükümctı-
nın başbakanı Sülevman Demırel ve İçişlcrı
Bakanı İsmct Sczgındc bulunuvordu. Demı-
rel 20 vıl sonra kcndısıne vöneltılcn. >cnıden
bir oylama olsa ıdamları onavlar nuydınız?"
sorusuna "Bu ccvabın kımscyc varan >ok-
tuf" karşılığını veriyor. DYP^nkara Millei-
vekıli Milli Suvunma Komisvonu Başkanı
Bakı 1 uğ ise Gezmiş. AsLan vc İnan ın 146.
maddc uvannca ıdamını ısieven mahkenıe
sa\CThınndandı. Bakı Tuğ'un 20yJ sonrakt
değcrlendırmesı. "Bugün dc devleı bızc avnı
nilelıktc bir görcv verse avnı şevleri vaparız"
oluvordu. Baki Tuğ. bir haftalık dergıve ver-
diği demecin satır aralarında çok ılgınc bir
cümlc de kuruvordu: "Onlar bı/ vanlış vap-
tık' deselerdi idam edilmezlerdi."
Olaydan 18 yıl sonra Ge/nıış. Aslan ve
İnan'ın idamlannı karara bağlayan Asken
Yargıtav'da görcv li emeklı hâkını Albav Na-
hit Saçlıoğlu ise bir gazctcye şu açıklamayı
vapıvordu:
"İdamlar bir adli haıa sonucu olmu^ıur.
Karara muhalif kalmıştım. Mahkeme, kamu-
oyunun genel havasına uydu. O dönemlerde
komutanlardan da baskı oldu... Mahkeme ni-
telemede hata yaptı. Maalesef mahkeme şart-
lannuştı..."
Hâlâ yanıt yok :
TBMM'ye
karann iptali
içinbaşvuru'
11 Nısan 1990da Adnan Menderes. Fatın
Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın
"itibarlannın ıadesi" kamuoyunun
gündemınc Gezmiş. Aslan ve İnan'ın
idamlannı getırdı. Gezmiş, Aslan ve
İnan'ın vârislerininvekih olarak
11.5.1990'da TBMM Başkanlığı'na bir
dılckçcyerenavukatlarHalit Çelenk.
Orhan İzzct Kök ve Refik Ergün itibar
isteği peşindeolmadıklarını belirterek
yalnızca ölüm cezalannın yerine
gcürümesıne ılışkin yasanın kaldınlmasını
istedıler Bu baş\ urudan bugüne kadar
olumlubirsonuçalınamadı. Hatta
başvııruya hıç bir yanıt venlmedi. Ancak
Gezmiş. Aslan \ e 1 nan'ın 20. ölüm
yıldönümü nedeniyle konu hâlâ tazeliğini
koruyor. Deniz Gezmiş'in babası Cemil !
Gezmiş. yeni bir başvuru için tekrar
çalışmalar yapıyor. İşte 1990 tanhlı bu
başv urudan bazı kesitler: 1
"Kuşkusuz ölüm cezası yaşadığımızçağa •
veinsanlığaıcrstır. Yurdumuz.ölüm '
cezasının halen geçerlı bulunduğu ender
ülkelerdenbındır Kımeyönelirse
yönclsın. ölüm ce/asına hoşgörüyle
bakmakmümkündeğıldir.
O davada mahkeme başkanı olan bir
generalın. daha sonra bir siyasal partiye
girmcsi. bu partıden milletvekili seçilmesi
v e y aptığı seçim gczılcrindc komünisileri '•
astırdığını söy lcyerck propagandalar
y apması da onun nc kadar yanlı olduğunu
ortaya kovmuştur.
Başkanı bu kadar yanlı, kendisi siyasal
iktıdara bağımlı bir sıkıyönetim
mahkemesınden adıl bir karann çıkması
olanaksızdır. İnfazgecesı.yazılaninfaz
lutanağını alıpcebıne koyarak Ali
Elverdi'nın. Av. Halil Çclenk'eyaklaşarak
Siz görevinizi fazlasıyla yaptınız, ama bu
iş başka demesi de, karann hukukdışı '
etkenlerleverıldığını veadaleileilgısınin
olmadığını gösıermiştir.
Olağanüstü bır mahkemenin hukukdışı
kararlanylaölümegönderilcnbu .
insanlann ey lemlerı arasında bır tek
öldürmeyoktu. kaçırdıklarııns.ınlarason
dcrcce iy ı dav ranmışlar vc sonunda serbesl
. bırakmışlardı. Görünürdeki lek olay. bir
A
bankanın Emek şubesinın soyulmasmdan •
ibaretti Ayrıca. kendileri.amaçlannın
anayasayı ıhlal olmadığını. tam tersine. J
196I Anayasası'nisavunduklannı. '
savaşiıklanşey ın emperyali/m olduğunu
mahkcmcdeaçık seçık anlatmışlardı. Bunaİ
vcyapılan uılebc rağınen mahkeme.
rCK'nın 59. maddesinın uygulanmasına i
dahi gerek duymamıştı.
Öteyandanhatırlamakgerekirki. 12 Marti
dönemının hukukdışı uygulamalan
toplumda yoğun tepkı gömıüş vc bunun •
sonucunda TBMM I974yılındadurumu '
kısmen de olsa haftnelmek gcreğıni '
duymuşlur. l803SayılıGenel Af Yasası bu'
toplumsalihtiyacınsonucudur. Yanı.eğer'
ınfa/laı yapılmasaydı yadabirsure '
geciklırıiseydı. uçgcnçınsan bugün '
yaşıyor olacaktı." * \
6MAYIS
Bu yıl idamların 20. yılı...
Bu yıl DENİZ GEZMİŞ YILI'dır.
Herkesi Deniz GEZMİŞ, Yusuf ASLAN ve
Hüseyin İNAN'ın anısına 6 Mayıs Çarşamba
günü saat 12.30'da Ankara - KARŞIYAKA
Mezaıiığf na çağırıyoruz.
68'liler Birliği Vakfı
Deniz Gezmiş Enstitüsü
Yürütme kurulu udına SALMAN KAYA -
MÜNİR CEYLAN - Muntafa YALÇINER
Çağnya katılan milletvekilleri:
Ankara Mılleoekıh
KKIIMI ISIkl.VK
Dı\arbakır Mılleuckılı
Iİ€H'. Dr. VII I \ \ l <
Hau> Mılleıvckılı
1 I.H. «.I Kk\N
Ankara Milletvekili
>\l.lll M MKK
Dıyarbakır Milletvekili
IKKMIİM OZ1H*
Adana MillctM-kilı
KKM/.I kVKIM.
Van Milleıvekılı
!?VIII> I 1.1 M»^
lokat Millet\ekili
B\ııvnı\ \ı,\(.u.
Gazıanıep Mılletvekıh
IHHVIMM (,l KMI>
Isıanbul Vlılieıvekılı
MKIIMKT IK»K>
Hatay Milletvekili
/.hkl NV(I1\KU\>
Kars Milletvekili
>W»\T M KTIA>>
Diyarbakır Milletvekili
\l.l IKKMIİM 11 lı
Er/:ncan Millenckılı
\l III. \ III \
Karv Viıllcsvckılı
I hl.\l. Kl KKtH.II
A'lıyaman Mıllcl\ckili
K\İk \l.l'( \
Anıal>a MilleıvçKilı
Amasya Mıllcnckılı
M. KWİ> ŞKNKK
Muş Milletvekili
MKIIMKT >İM \N
Mardin Mıllcnckilı
VI.I IIINf Klt
Ankara Mıllenekılı
K»>IKK (.KN<
Tuncelı Mılletvekılı
Ml VI-4K,\ > II.M \/.
Malaı>a Mılleıvekılı
Vlil.l.* Ml TM \\
İzmir Millelvekılı
MKHMKT \l.l'
Kars Mılleıvckılı
MUIMl I kll.l\<
Adıyaman Mılle(vekıh
11X1 (,IN >\VVŞ
Adana Milletvekili
VMIIMI I \I.IN\k
Şırnak MıllctNckııı
VKI.I \kMll
l/mır Mıllcıvckılı
VI)\\N KKNklN
Dcııı/lı Milletvekili
MtM"\»'\ IMM.VN
Ga/ıantçp Milletvekili
MMIMI T I H M k
Dı\arbakı, Millenokılı
OHMVN IMK". \N
Şırnak Mılleıvıkılı
N (,(tk\l I'
Kır>ehır Milletvekili
Mt /VKKKII \l(lk \N
Mardin Milletvekili
mıiM kinı N< ı
Sıırl Mıllelvckıh
<.l I.KK ll.hlil
Tokat Mılleuekılı
Kırşehır Mılletvekıh
\U.\\ IU( M.IK.IJ
İstanbul Mılleuekılı
VI.I VU.I1
Mardin Milletvckılı
NOT: Karşıyaka Mezarlığı'na saat 11.30'da otobus kalkacak.
Kalkış noktalan:
Fen Işleri önu (Terminal)
Keçiören Belediyesi pnti
Mamak Belediyesi onu
AUındağ Yunus Emre Kullur Merkczı onu
Gençlik Parkı onu
Maltepe EGO Gnl. Mdr. onu
' Yargılama yenilensin'Deni/ Ge/miş. Yusuf Aslan
ve Hüseyin İnan'ın idam sehpa-
lannda sonuçlanan vargılan-
malan. adalct larihimi/. Ü7erin-
dc kara bir lekc olarak değer-
lcndırilivor. Konuyla ilgili
olarak görüşlcrıni aldığımı/
avukatlar: Gezmiş, Aslan vc
İnan'ın adil olmayan. hukuk-
suz bir ortamda vargıKmdıkla-
nnı vehaksızvereidanı edildık-
lcrinı ilcri sürü\orlar. Hukuk-
çular. adalct tarıhimı/deki bu
lekcnin elbirliğivlc silınmesi için
dc Dcnız vcarkadaşlanyla ilgili
vargılamanın vcnılcnmcsı gc-
rekliliğine dikkal v'eki\ jrlar
Deniz Ge/mış ve arkadaşla-
nnın davasında savunma avu-
kallığını üstlenen Halil Çelenk.
kamuoyunun öncmlı toplum-
sal olavlarda bir sağduşusu oi-
duğunu beliricrck. "Kamuoyu
günümüze kadar bu ce/avı lx;-
nımsemcdi. içıne sindiremcdi.
haklı bulmadı. Toplanlılarda.
Niirüvüşlcrde. basında buna
karşı çıklı. Ölüm cezası ılc ev-
lcmleri arasında oranlı görme-
dı. o eylemlcrc ölüm ce/ası vc-
rilmcsini adalctsiz buldu" dcdı.
Halil Çelenk. Deniz vc arka-
daşlanna verılen ölüm cczaları-
nın. mahkeme nıtelığı olma\an.
siyasal iktıdara bağımlı sıkıvö-
netim askeri mahkemelerinde
verildiğine dikkat çckcrck.
"Yanı orlada bir mahkeme ka-
ran olmadan sehpaya göndcril-
mışlerdir. Bir ülkedc sıvil vc
bağımsız mahkenıeler varken
ınsanlarsivasal iktidara bağım-
lı askcri mahkemclcrdc yargıla-
nıyorsa. o ülkc çağdı^ı bir dü-
zevdc yaşıyor demektir" diyc
konuştu. Deni' Ge/miş vc ar-
kadaşlannın 1461 Anavasasf-
nın uygulanmasinı istemclerinc
karşm 'anavasal dü/eni orta-
dan kdldırma' sucunu dü/cnlc-
\eıı ve ölum CC/ÜIM ongören
TCK'nın 146. maddesınden
vargılandıklarını anlatan Çe-
İcnk. mahkcmenin ölüm cezası
Üç idam 20 yıl sonra hâlâ tartışılıyor
verirken. cezanın hafiflcıılmc-
siyle ilgili TCK'nın 59. maddc-
sınin uygulanması konusunda
takdirı TBMM'jc bıraklığına
da dikkat çekcrek. "Bu adlı ha-
ta adalct tarihimizde daima ıb-
rctle anımsanacakur. Mahkc-
menin kendı görcv ini Meclis'c
tcrk eimcsı de. kararı oluşlunır-
ken politikanın doğrullıisiına
girdiğini göstcrmcklcdir. Türk
CCAI Yasası'nın 146 1. maddcsi-
nin açıklanan vanlış uvgulama-
sı 12 Evliıl donemındc dc siır-
dürülmüş. verilcn birçok olüm
cezası ınfaz edilmiştir" dcdi.
Avukaı Erşan Şansal da. Dc-
nız Gezmiş ve arkadaşlannın
davasının kamuoyunda bir lür-
lü kapanmadığını sövledi. Şan-
sal. "Bu dava hazmedılmemış-
tır. bu sonuç hazmedılmemıştır.
Denizlenn ola\ı bir hukuk
skandalıvdı. Nc yazık kı bu
skandal bir hukuk kılılina bü-
runduruldü" dıve konuşiu.
Denı/ Gezmiş vc ark;ıdaşlan-
nın TCK'nın 146. maddesinden
ölüm cczalarına çarpiırılması-
na karşın. Askeri Yargılay Daı-
reler Kurulu'nda iki üvenın bu
karara TCK'nın 168. maddcsı
uvgulanmalı" gcrekçcsivle karşı
eıktığını anlaian Şansal. "Daı-
reler Kurulu'nun verdiği karar-
da bir sanık 169 maddedcn
mahkûm olmuştu: Metc Erle-
kin. 168, bilıyorsunuz silahlı
cetc. 169daecleycvardım. Mele
Ertekın silahlı çetevc vardım et-
mişse çctc neredc? Çctc \ok.
Anavasavı ıhlal edcnler var
Hukuk nonnlan davanın venı-
lenmcsi ıçin kişilenn havatla
olması koşulunu öngönnüyor.
Bu davanın venıden görulmcsi
ıçin hukuk \ollan açıktır. Dc-
nizlcnn olay ı o tarıhte de hukuk
ıçin yüz karasıydı. bugün de
Adalete ınananlar. iüm adaleı
savaşçılan clbııliğı yapıpbu ka-
ra lekesi adaleı tanhimızdcn
silmclidirler" dedi.
Avukal Orhan İzzel Kök de
ıdam kararlarının adli bir hala
olduğunu savunarak Deniz vc
arkadaşlannın da\asının sivasi
bir dava olarak başladığını vc
öylc bittığinı söyledi. Yargıla-
manın bugün gerçekleşmesı
durumunda Deniz Gezmiş vc
arkadaşlannın olsa olsa TCK'-
nın 168.'maddesinın ikinci fık-
rasından cczalandırılabıleceğı-
ni vurgulayan avukal Kök.
"Yani idam karan vcrilmczdı.
İdam kararlan nedeniyle Türk
toplumu vicdancn acı içindcdır.
Bundan sonra böyle acılann
yaş;ınmaması ıçin yapılmasi gc-
rekcn her şcy yapılmalıdır Bu
konuda Türk hukukçusunun
vcaydınının ağır bir sorumlulu-
ğu vardır. Mcselc sadccc ölüm
cezasının çağdışı olmasından
ibarel dcğildır Mesele. 12
Mart'ta ve tüm olağanüstü du-
rumlardaki yargılamalann tü-
nıiiylc hukukdışı oluşııdur. Bir
daha olağandışı bu uiı yargıla-
malann olmamasını dıliyorum.
İnsanımı/ ve ülkenıı/ bunun
mücadclcsinı vcrmclidir" sek-
lındc konuşiu.
BİR
Yaşama hakkı ve
demokrasi normlan
VELİ YILMAZ
Deniz Gezmiş. Hüseyin
İnan ve Yusuf Aslan'ın siya-
scıen kailedilmelerinın 20. yı-
lında da "yaşama hakkı" siya-
sal gundemın hâlâ ilk sırala-
nnda ycralıyor.
Hükiimet programının ıla-
nından başlayarak parça par-
ça açıklanan "demokralikleş-
me pakeileri'. idam cezalan-
nın kaldırılmasına yonelik bir
vaadı dahi ıçermıyor.
Yürürlükıekı TCK'nın.
16'sı devlet alcyhine işlenen
suçlar. 10'uda kışıler alcyhine
işlenen suçlar olmak üzerc 26
maddesi. ölüm cezasını gerek-
tiren suçlan kapsıyor. Büyük
bir bölümü sıkıyönetim asken
mahkemelerinın TCK'nın
146. maddesine dayanarak
\crdıkleri idam kararlan gere-
ğince 12 Mart döneminde 17.
Î2 Eylül döneminde 48 dara-
ğacı kuruldu. Bugün de özel-
liklc DGM'lerdc idam cezası
talebiyle davalar açıhyor.
idam kararlan veriliyor.
Siyasal otonte. ceza yasala-
rındaki hükümiere dayanarak
"lasarlayarak cinayet ışleme"
tekelinı elındc tutuyor. Bau
demokrasılerinin de bu 'hak'-
tan tümüylc vazgeçmedikleri
görülüyor. Bir kısım ülkelcr-
de. savaş halınde işlenen aske-
ri suçlardan dolay ı ıdam ccza-
lan halen yürürlükte. ABD'dc
ıdam cczalan infaz ediliyor.
Birçok Batı Avrupa ülkesindc
idam cezası. bir ceza kategori-
si olarak kaldınlmış durum-
da. Ama Avrupa İnsan Hak-
lan Sözleşmesi'nın 2. maddesi
"yasanın ölüm cezasını öngor-
(İüğü bir sııçtan dolay ı malı-
kcmece verilen bir ce/anın
ınfazım" "yaşama hakkı'nın
ıhlali saymayacak kadâr bir
esneklisi banndınyor. Gcne
avnı şckilde AİHS'nin 1983
lanhli Ölüm cezasının kaldı-
rılmasına ilişkin 6 Nolu pro-
lokolü. 1. maddesi ile "ölüm
cczalarının kaldınldığı'nı ılan
ederken. 2. maddcsınde yer
alan 'bir devlet savaş /ama-
nında y a da \ akın sa\ aş tchdi-
di Jurumunda işlenen eylem-
ler için yasalannda ölüm
cezasına ilişkin hükümlcı bu-,
lundurabilır" hükmüyle. var
olan esnekhğı. yoruma son
derece açık bir koşulla daha
dagenışletıyor
Türkive. 6 nolu protokolü;
hcnüz onay lamış değil. Onay- •
laması durumunda dahi. siya-
sal otoriıe. kcndısini "yakın'
bir sa\aş tehdidi altında" saya-'
rak idam cezasını önaören,
TCK maddclcrini. AİHS ve;
ek protokol hükümlcrinegöre
sınırlandırarak 'muhafaza et-
me hakkf na sahip.
Uluslararası resmi hukuk
standartlan. sıyasaF otonteyı,
"tasarlayarak cınayet işleme'
hakkından tümüyle yoksun
bırakmıyor.
İdam cezalannın TCK'dan,
ve siyasal yaşamımızdan tü-'
müyle çıkanlması ve olağa-
nüstü döncmlcrin idamlan da
kapsayan sıvasal mahkûmi-
yel kararlannın mahkûm
edilmcsi için çıkış noktalannı.
rcsmi oıoritenin "icraat'ına
hukuki esncklikler tanıyan
uluslararası rcsmi sözleşme
hükümlennin ikinci maddele-
rinin dışında aramak gereki-
yor.
Batı uygarlığının vedemok-
rasinin resmi normlannın "her
şey' demek olmadığını. bir
karşı sav olarak vurgulamak
ncrckıvor.