Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
SAYFA CUMHURİYET 4 MAYIS 1992 PAZARTESİ
OLAYLAR VE GORUŞLER
jtıifcümetve Elconomi kü de\letin elindc. fiımada olmayan bır başka
araç vardır: Merkez Baakası. Merkez bankalan.
kendilenne devlet adına para basmak yetkisi ve-
rilmış kuruluşlardır. Para politikasını belirleyen£kemizde. 1980'li yıllann iktidarları toplumumuzun ortalama beden
(ÇÜlerini aşan çok pahalı bir liberallaşme modası ilegardıroplannı değiştirmek \e uyguiayan kuruluşlardir. Basılan fazla para
«tiyorlardı Metropollerde yığınlaşan yeni yetme ticaret burjuvazisi.
n
"
n r a v a
'^"
nlaral
' "
t
"*""
1
° ™™-mu- ••••«-
izerinden ciökülen cicili-bicili giysileriyle Molier'in iinlü oyun kahramanı
MJourdaiıTi anımsatan görüntüler sergiliyordu.
Prof. Dr. ERDOĞAN SORAL
1- Bir Progrım Gereği: Beş aydan beri görev-
de bulunan koalisyon hükümeti darboğazlar
içinde yaşam sivaşı veren ülkeekonomisineveni
bir soluk getirnek ve bozulan dengeleri yeniden
kurmak için Türk ulusunun karşısına uzun
erimli bir programla çıkmıştir.
Program eşzımanlı üç temel öğeyi içeriyor ve
"Ekonomide Dengeleme-İ retim ve Atılım Pog-
ramı" başlığmı taşıyordu. Koalisyon hükümeti
toplumun razı olabileceği bir zam'anda. ekono-
mide, uzun dcnem dengelerinin sağlanmasını,
üretimin önünin açılmasını ve yapısal atılımla-
nn zaman yitirilmeden yapılmasını öngörüyor-
du. Program, Lygulamaya 1992 yılında konula-
caktı. Dolayısıyla programın uygulamaya
dönük kısa döremli hedefleri ve bekleyişleri. yıl-
lık bir uygulana programında ırdelenmelıydi.
Bu çalışma "Ekonomiyi Dengeleme Paketi"nde
yer alıyordu. Paketin yapı.ncılan söz konusu ça-
lışma ile uzun enmli programın 1992 yılına dü-
şen kesitinde hedefledikleri sonuçlara ulaşmada
hangi araçlan ne ölçüde ve hangi alanlarda kul-
lanacaklannı »cel olarak belirunekte ve 1992
yıhndan beklediklerini. çözdükleri kısa dönemli
modelin sonuçianndan aldiklannı söylemekte-
dirler.
2- Dengeler Ekonomide kaynaklar. iç ve dış
kaynaklar olmak üzere ikiye aynlır. Bu kaynak-
lann toplamı ekonomide kullanılmaya hazır
toplam kaynaklan gösterir. Gayri Safi IVIilli Ha-
sıla ekonominın iç kaynaklannı oluştururken
yabancı ülkelerden sağlanan dış borç senisi ya-
bancı kaynaklan belirtir. Toplam kaynaklann
kullanımındaiki türharcamayeralır. Yatırımve
Tiiketim Harcamaları. Kaynaklarla harcamala-
n dengeleyen tabloya Kaynak-Harcama tablosu
denir. Bu tablo. herhangi bir firmanın bılanço-
sunda olduğu gıbi bir denge üzerınde kurgulan-
mışlır. Hiçbir bilanço açık ya da fazla ile kapatıl-
maz. Bilançolarda neaktifdeğerlerpasifdeğer-
lerden yüksek gösterilir nede tersi birdurumdan
söz edilir. Borç ve alacaklar arasında eşitlik sağ-
lanmadan bilanconun altı çizilmcz. Açık vcren
bir bilançoda gerçekte bir zarar vardır. Firma-
nın borçlan alacaklanndan fazla çıkmıştır. Ara-
daki fark bilanconun pasif sütununa zarar ola-
rak kaydedilip borç ve alacaklar arasındakı
eşillik eldeedilmiştir. Zarar. fırma sahibinin kat-
lanmak zorunda kaldığı bir maliyettir. Hiçbir
firmanın sahibi böyle bir maliyeti sürekli olarak
taşıyamaz. Çünkü bunun sonu fırmanın iflası-
nın istenmesiyle noktalanır. Bilanconun fazla
göstermcsi. fırma için mutlu bir dengesizliktir.
Firmanın alacaklan borçlanndan fazla çıkmış-
ıır. Bu fazla bilanconun aktifıne kâr kaydedile-
rek bilançoda denge sağlanır. Kapıtalist firma-
nın amacı daha çok kâr olduğuna göre her yıl
sağlanan kânn kullanımındaki akılcılık, firma-
nın büyümesi \e güçlenmesini sağlayacak de-
mektir.
Olaya ulusal ekonomi açısından bakıldığında.
genel ekonomik dengelen kurmakla görevli or-
gan 'hükiimet'lir. Hükümct programlannın
özünde bir denge arayışı vardır. Hükümet prog-
ramlannda amaç topltunsal vararı en iist düzeye
çıkarmak ve öylece toplumsal anlaşma (contrat
social) etrafında insanları ortak hedcflere vönlen-
dirmektir. Örneğin, toplam kav naklarla. toplam
hareamalar arasında eşitliği sağlamak kavnak-
harcama tablosunda dengevi sağlamak dcmektir.
Denge sağlanmazsa ne olur? Denge sağlanmazsa
biribirini izleyen bir sürii dengesizlik ve bunların
sonundaekonomik bunalımlar başgösterir. Lre-
timle. tüketim arasındakı dengesızlikten doğan
hastalıklann (enflasyon. deflasyon vb.) ağır fa-
turalannı toplum öd'emek zorunda kalır.
_Vİ retiminÖnündeki Engellen Bilançoları sü-
rekli açık \eren firmanın sahibi borçlannı öde-
yebilirse fırma kurtulacak. aksi durumda iflas
edip piyasadançekilecektir. Clkeekonomisinde
toplam kaynaklann üzerinde yapılan hareama-
lar •"ifias" gibı birolayı gündeme getirmez. Çün-
piyasaya talep olarak çıktığında. genellikle üre-
tim sorununu çözememiş az gelişmiş ülkelerde
fiyatlar. iilke başbakanının yüzünü kızartacak
dûzeyierde artmaya başlar. Enflasyon zamanla
ekonominin vazgeçılmez bir öğesi olarak halkın
günlük yaşamına ortak olur. Ve onu kemirir d ^
rur. Enflasyon bir dengesizliktir. Dengesizlikler.
yeni dengesizlikler doğurur. Enflasyon ulusal
gelirin dağılımında \ar olan dengelen bozar.
Dengesız dağılım emek ağırlıklı gelirivle yaşa-
yan büyüm halk kesimlerini (işçileri. küçük çifı-
çıleri. emekli. dul ve vetimleri) yoksullaştınr ve
penşan eder. Enflasvon ciddi önlemler alınma-
dığında artan bir hızla yükselir ve sonuç olarak
yatınmlan ve ülkenin gelişmesini durdurur. Üre-
timi azaltır. Çünkü enflasyonda emek ucuzlar-
ken sermayenin fiyatı (faiz) hızla artar. Faiz
oranlanndaki artış. kâr oranlanndaki artışın
üzerinde yürümeye başladığında piyasa meka-
nizmasının duru mantığına göre yatırımların
azalmasına neden olur. Artık şemsiye fırtmanın
şiddetinden tersinedönmüş. başlangıçta ekono-
mi\e soluk veren enflasyon. soluğunu kesen
ölümcül bir hastalık haline gelmiştır. Ekonomi,
kücülmeye başlamtştır.
Firma için mutlu bir dengesizlik olarak nitele-
diğimız toplam kaynaklann, harcamalann üze-
rinde yürümesi. kapitalist rejimlerle yönetilen
ekonomilerde en çok korkulanmutsuz bir denge-
sizliktir. Birikim-Bölüşüm dengesinin bozulma-
sıyla ortaya çıkan bu dengesizliğin sonunda
piyasaya daha az para talep otarak çıkmakta. fi-
yatlar düşmcktc. üretim azalmakta vc işsizlik
büyümektedir. Bu kez ekonomi deflasyonist
baskı altına girmiştir. 1970'lerden beri düma
ekonomisinde bu iki hastalığın belirtileri birlikte
TARTIŞMA
Sayın Cindopuk'un Anlamlı DavranısıT B M M Başkanı Savın Hüsamettin Cindo-
1 ruk'un. görevli olarak yaptığı yurtdışı seya-
hatinden ötürü hak etmiş bulunduğu 15 milyon
civanndaki harcırahını devletten istemediğini
basmda çıkan haberlerden öğrendik.
"Gittiğimiz yerde bizi davet edenler. her rür ge-
reksinimimizi ev sahibi olarak karşdadılar. O hal-
de niçin devletten aynca harcırah alavım..." şek-
linde açıklamada bulunmuş Sayın Cindoruk.
Son yıllarda para. mal ve makamlara düşkün-
lük Öylesine arttı ki artık kimseden beklenilme-
yen böylesi özveriler. toplumda kimi önemli
görevlerde bulunanlara mesajlar açısından bü-
yük önem taşımaktadır.
"Benim mcmurum işini bilir". türünden yapı-
lan açıklamalann tasa venci şokunu yaşayan
Türk kamuoyu. Sayın Meclis Başkanının örnek
oluşturan tutumu ile bir ölçüde de olsa umuda
yönelik beklentiler içine girmiştir. Acaba bun-
dan böyle sağduyu mu hâkim olacak diye....
Savın Meclis Başkanfnındavranışınıiçtenlik-
le kutlarken. resmi arabalan hâlâ büyük bir per-
vasızlıkla özel işlerinde kullanmayı sürdürenle-
re, ya da devlete ait aracı kilometrelerce ötedcki
evi ile işi arasında sabah akşam. saltanat arabası
gibi kullananlara. armağan adı allında kurumu-
nun iş yaptığı firmalardan pahalı maddi dcğerle-
ri alanlara ve buna benzer getirilerin âşığı ve
tutsağ) olanlara. artık dur diyecek gcrçck oton-
tenin sesini söz olarak değil. eylcm olarak duy-
manınvegöımeninözlemiiçerisindeolduğumu-
zu önemle belirtmek isteriz.
BLRHANÖZBEY
SEKA Basmüfetttşi
yaşanmaya başlanmıştır. Türk ekonomisinde de
son vıllarda avnı hastalık gözlenmekte. enflas-
yonla durgunluk bır arada yaşamaktadır.
4- Vapısal Atılunlan Kapitalist bilinçaltına
yerleşmiş denge aravışlan bir anlamda kararla-
nmızı yönlendıren trafik lambalan gıbidir. Her
sokaktaki lambanm trafik açısından önemi nasıl
değişikse. toplum düze\inde alınan kararlann
önem ve öncelikleri de farklı denge aravışlannı
zorunlu kılmıştır. Örneğin. ulusal ekonomide
toplam kavnaklann tüketim vc vatınma dağılı-
mında sürdürülen optimal denge arayışı ne denlı
önemli isc ka> naklann. kamu ve özel sektör ara-
sında dengeli dağılımı çağımızda o denli önemli
duruına gelmiştir. Önem derecesi ülkenin koşul-
lanna göre şekillenen kapitalist rejime. bir başka
anlatımla ekonomik ve toplumsal örgütlenme bi-
çimine göre belirlenir. Bu. "sosval devlet" olma-
nın gereği sayılır.
Günümüzde. >atırımlann>alnız kamu \e özel
sektör arasındakı global dağılımı tartışılmıyor.
Kamu ve özel kesim içinde sektörel dağılım gün-
deme geli\or. Program yılı içinde sektörel büyü-
me hızlannın nasıl sağlanacağı sorgulanıyor.
Çözüm >ollan aranıyor. Önem ve öncelik sırası-
na dİTİlmış binlerce değişken arasındaki ilişkileri
irdeleyen ve çok sayıda varsayımı içeren model-
lergelıştıriliyor veişletilişor.
Bütün bunlar piyasa ekonomisinin özüne do-
kunmadan ona daha gerçekçi bir işleyiş sağla-
mak \e o voldan kapitalisı gelişmeve çağın
koşullannı uyarlamak için yapılnordu.
Gelişmiş kapitalisı rejımler. teknolojik geliş-
meden kavnaklanan merkeziyetçi yoğunlaşma-
nın, bov utlannı giderek büv üttüğü emek-serma-
ye çelişkisinin sorunlarını çözümlemek için
Cçüncü Dünya ile olan ilişkilerinde sınırlı ve
scçmeli bir yerelleşme politikası izlemeye başlı-
yorlardı. Yerelleşme. doğal olarak yanında sı-
nırlı bir liberalleşmevi getirivordu. Çünkü ser-
mayebirikimindeveniden bır \apılunma\a gıdil-
mek istenivordu.
Sonuç
Ülkcmizde, 19801ı vılların iktidarları toplu-
mumuzun ortalama beden ölçülerini aşart çok
pahalı bir liberalleşme modası ile gardroplannı
değiştirmek istivorlardı. Metropollerde yığınla-
şan yeni yctmc ticaret burjuvazisi. üzcrinden
dökülen cicili-bicili givsilerivlc Molier'ın ünlü
oyun kahramanı M. Jourdaın"i anımsaıan gö-
rüntüler sergilıyordu. Türk halkı on vılın birik-
miş öfkesiyle 1991 yılı genel secimlerinde, ülke
yönetimini çiftlik yönetimine dönüştüren bu bilgi-
siz ve görgüsüz kadrovu ovlarıvla değiştiriyor ve
bugünkü koalisyon hükümetini iktidara getirivor-
du.
Koalisyon hükümetinin ekonomik alanda ba-
şan şansı acaba nedır? Gcliştirilcn uzun enmli
programın ve ışletılen kısa dönemli modelin çö-
^ümlemeleri başanya ulaşabilır mi? Ulaşırsa.
nasıl ulaşır? Bu sorulann yanıtlarını. modelin
varsayımlannı değerlcndirerck gelccck yazımız-
da vermeye çalışacağız.
PENCERE
Hasta Toplum...
Irkçılık en kötü hastalıktır, insanın beynine giren bir virüs-
tür, kökenindeki sömürü hırsından mayalanır, bu sayrılığa ya-
kalanan toplumun iyileşmesi çok güçtür.
1964'te Amerika'ya gidişimde yayımladığım gezi notların-
da şu sonuca varmışım:
"Birieşik Devletler'de 'Medeni Haklar Kanunu" gerçi kabul
edilmiştir; ama, siyah-beyaz sorununun çözülmesi için ya çok'
uzun süre -birkaç kuşak- geçmesi gerek ya da Amerikan top-
lum hayatında beklenmeyen bir düşünce devrimi! Açıkçası, bu
sorun bana şimdilik umutsuz göründü. Çünkü iki yanlıdır. Bir
ucunda siyah, öte ucunda beyaz. (...) Zendler umutsuzluğu
nasıl yenecekler? Bilemem. Amerikalı siyah, okyanusların or-
tasında yalnız kalmısçasına dünyadan kopmuş ve yûz yetmiş
milyon Amerikalı beyazın kuşatmasına düşmüş. Bu kadar ka-
palı bir toplumda ve bu toplumun kendisine yüklediği değer-
yargılarının çıkmazında ne yapsın siyahcık? Durmadan olay
çıkarıyor" (Sovyetler, İran, Amerika Izlenimleri-Remzi Kitabe-
vi)
Aradan 28 yıl geçti.
Koprülerin altından çok su aktı. Amerika'da ırkçılıktan arırv
mak için çok çaba harcandı. Yine de başanya ulaşılamadı.
21'inci yüzyıla 8 kala 'Yeni Dünya' hop oturup hop kalkıyor;
siyah ayaklanma tüm ülkede fırtına koparıyor.
Amerikan toplumu hasta...
Hem de nasıl!
Türkiye've 'hasta adani diye bakanlar, her şeyden önce ay-
nays. baksınlar.
•
Irkçılık kutsal kitaplardan kaynaklanır. İsa Peygamber be-
yazdır, melekler de beyazdır, kiliseleri bezeyen resimlere ba-
kın! Karaderili görür müsünüz? Ancak cehennem zebanisi
karadır. Çok ünlü bir Latin Amerika şarkısında sorulur:
"Beyaz ressam, hep beyaz çiziyorsun..
Tann'nın hiç siyah meleği yok mudur?"
Irkçılık, Allah'ın belası bir inançtır; ama, kökeninde acımasız
sömürü güdüsü yatar. Çılgınlığa varan ırkçılık tutkusu Ame-
rikalı beyazın gözünü kuşaklar boyunca kararttı. Afrika'dan
gemiler dolusu gelen karaderiliye bir köle cehennemi yarat-
tı. Cehennemin yalazları bugün Amerika'nın büyük kentleri-
ni yalıyor; kan ve ateş dalgaları meydanları, sokakları, cad-
deleri, evleri, işyerlerini sarıyor.
Olayın görünen nedeni, bir siyahı acımasız biçimde döven
beyaz polislerin mahkemede beyazlardan oluşan jüri tara-
fından suçsuz bulunmasıdır. Adaletsizliğin ırkçılığa bürünmesi
karaderilileri çıkjırttı. Ancak yaşanan dramın kökeninde sosyal
adaletsizlik yatıyor. Ekonomik nedenlerin körüklediği öfkenin
su yüzüne vurmasıyla ABD'de kentten kente sıçrayan ayak-
lanmalar yayılıyor. Ulkede korku ve ürkü kol geziyor. Bir çt-
ban deşilmiş gibidir. Bütün dünyaya örnek diye gösterilen
'Amerikan biçimi yaşarrtm gerçekte adaletsizliğin, pisliğin, sc-
mürünün ve ırkçılığın üzerinde yükseldiği ortaya çıkıyor.
Kutsal kitapta başlayıp sömürgecilikte yansımasını bulan,
(Arkast 17. Sayfada)
24Saat...
AKKARTBazen zaman yetmediğinden, araya beklenmedik başka işlerin
girmesinden, bazen unutkanlıktan pek çok iş aksar ve sorun olur.
Oysa Akkart'la haftanın her günü, günün her saati Akbank'ın
bankacılık hizmetleri emrinizde... İster Akbank'ın 300'ü aşkın otomatik
para çekme makineleri AkMatikler'den, ister bir telefonla Aktel'den
(Istanbul-288 12 88, Ankara-419 10 20, îzmir-13 63 13) yararlanarak
işlemlerinizi kendi başınıza, üstelik hızla yapabilirsiniz.
K R n 1 a
AkMatikler'de para yatınp, çekebilirsiniz,
Hesabınızdan günde 3 milyon TL'na kadar nakit
alabilirsiniz,
Akkart'mızı aldığınız şubeye talimat vererek,
AkMatikler'de ve Aktel'de hesaplarınız arasında
transfer yapabilirsiniz,
Akkart'ınızı aldığınız şubeye vereceğiniz talimatia,
hesabınızdan bir ay süresince yaptığınız tüm
işlemleri gösteren Hesap Dökümü ner ay adrcsinize
gönderüebilir.
AkMatikler'den ve Aktel'den hesap bakiyemzi
öğrenebilir, aynca AkMatikler'den hesap ekstrenizi
alabilirsiniz,
Aktel'den günlük döviz kurlarım, ÎMK Borsa
bilgilerini ve size en yakın AkMatikler'in
bulunduğu yerleri öğrenebilirsiniz,
önceden belirleyeceğiniz başka kişi ya da
kuruluşlann hesaplarına AkMatik ya da Aktel
aracılığıyla havale yollayabilirsiniz,
Herhangi bir Akbank subesinde, önemli oranlara
ulaşan indirimden yararlanarak Kaza Sigortası
yaptırabilirsiniz,
Sizler için hazırlanan Akkadın dergisini ücretsiz
alabilirsiniz,
Akkart şifrenizi, istediğiniz zaman AkMatik
aracılığıyla değiştirebilirsiniz,
Ayrıca tstanbul'da oturuyorsanız telefon
faturalannızı AkMatik ya da Aktel'den yararlanarak
yatırabilirsiniz. Bunun için talimat formunu
ioldurup, taahhütnameyi imzalayarak Akkart'ınızı
aldığınız şubeye başvurmanız yeterli.
Tüm Bireysel Bankacılık hizmetleri ile ilgili bilgileri günün
24 saati htanbul -28812 77, Ankara -41910 30,îzmir -13 57 77
numarah telefonlardan öğrenebilirsiniz.
•Güveninizin Eseri"