Catalog

15 ŞUBAT1992 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA 15 CüMARTESİ CUMARTESİ PİKNİK PİYALE MADRA Yaşasın piyasa ekonomisi Sovyetler Bırlıği ve sosyalist blokta yer alan ülkelerin "demoİcrasiye" ve "piyasa ekonomısıne" geçişlerinde yaşanan karmaşa zaman zaman kurmacayıaşıyor. Hele fıyatların serbest bırakılmasından sonra ışler daha da karışmış durumda. Her şey eskısine rahmet okutuyor. Mantar gibi bitencumhuriyetierin hepsi bir yana çekiyor. Moskova'da çıkan Komsomolskaya Pravda, telefonla ırtibat kurduğu otuzu aşkın kentin durumlarının endışc verici olduğundan söz ediyor. Gazeteye göre sözü geçen kentlerin çoğu şöyle böyle aydınlatılıyor. Isınma ayn bir sorun. Ama en kötüsü bu iki temel konudakı belırsızlık. Akaryakıt isegiderek azalıyor. Elektrik santrallan burnundan soluyor. Durdu duracak. İklim o denli sert geçiyor ki, bazıları televizyonları ıle ısınmaya çahşıyor. Letonya ve Estonya'daki "Ruslann" durumu evlere şenlik. Dünün özgürlük ve demokrasi havarileri şu sıralar " Rus" azınlığı baskı altına almanın yollannı anyor. Estonya ve Letonya parlamentosunda yeni kabul edilen yasa "yerli" olmayan halkın yurttaşlığa geçmelerini kısıtlıyor. Böylece ülke nüfusunun 1.5 milyonu yurttaşlık haklanndan mahrum bırakılıyor. Rus asıllı olan bu insanlar Letonya nüfusunun yüzde 34ünü, Estonya nüfusunun ise yüzde 30'unu oluşturuyor. Söz konusu yasa bir buçuk milyon "Rusasıllf'ya ıktıdar organlanna seçilmeyi ve özelleştirilme sürecine katılmayı yasaklıyor. Kısaca Letonya ve Estonya ezicı bölümü" özgürlük ve bağımsızlık" için kendileriyle omuz omuza mücadele veren 1.5 milyon insanı salt "Rus" asıllı olduklan ıçın ikıncı sınıf yurttaş haline getiriyor. Aslında "komünıstlerin" ışı salt ABD'de siyahlar "Marshall Planı" istiyor Amerıka'da yaşayan siyahlann ekonomik durumlan geçen yıl, önceki yıllara oranla daha da kötüleşmış görünüyor. Siyahlar, aynca, nüfus açısından ülkenın en büyük azınlığı olma statüsünüde kaybetmek tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyorlar. Ülkenin önde gelen siyah kuruluşlanndan birı olan National Urben League'nın "Amerikan siyahlarının durumu" ile ilgili olarak hazırladığı rapor, Siyahlann ekonomik durumlannın gıderek kötüleştiğine, özellikle de siyahlann yoğun olduklan bölgelerde kamu yatınmlannın ve eğıtimin yetersiz bulunduğuna dikkat çekmektedir. Siyah kuruluşun başkanı John Jacob, raporu açıklarken "Amerika için bir Marshall Planı" tezini ortaya atmıştır. Başkan Bush ve Kongre'nin, siyahlann bu tezine sıcak bakması ihtımali oldukça zayıf. Ancak seçimler arifesinde siyahlann "oy" kozlannı kullanarak durumlannı azda olsa düzeltmelen ıhtimal dışı değildir. Söz konusu raporu kalcme alan Bernard Watson, nüfus dağılımındaki bazı gelişmelere de işaret etmekte ve • "önümüzdeki yüzyılın ortalannda ABD'deki beyazlann 'azınlık' durumuna düşeceklerini, 25 yıl sonra ise İspanyol kökenlilerin siyahlann yerini alarak ülkenin 'I. azınlığı' haline geleceklerini ileri sürmektedir. Bugün Amerika'da en hızlı nüfus artışı Asya kökenliler arasında görülmektedir. Asya kökenliler 10 yılda Los Angeles'ta % 140, New York'ta % 135, Filedelfiya'da % 130 oranındaçoğalmışlardır. Isyanyol kökenlilerin artışlan ise aynı yıllar için %73, %35 ve %53 olmuştur. Raponın ikinci bölümünü kaleme alan iki ekonomist, VVilliam Darity ve Samuel Pyers, Beyaz'larla Sıyah'lar arasındaki gelır farkını ortaya koymaktadırlar. Orta sınıf bir siyah ailenin yıllık ortalama geliri, aynı durumdaki beyaz ailenin gelirinin %62'sidir. Siyahlarda 9000 dolar olan kişi başına yıllık gelir, beyazlarda 43 bin dolardır. Gelir makası, aslında beyazlarda da oldukça açık. Ancak "yoksul siyah'lar, 'yoksul beyaz'lara oranla daha yoksul". Yoksulun mücevherı hep ucuza gıder. Lizardi Bellek, doyııma ulaşmış arzudur. Carlos Fuentes Polıtıkadayol arkadaşmı seçemezsin. NilsKsaer Yolunu kavbeden, başkayollar bulur. NilsKsaer HÜSEYtN BAŞ Letonya ve Estonya'da değil, hemen tüm eskı doğu bloku ülkelerinde zor. Vaclav Havel gibi birdemokratın cumhurbaşkanı olduğu Çekoslovakya'da "komünızm" propagandası yapmak yasaklanmış durumda. Geçen 11 aralıkta kabul edilen bir yasa değişikliği önergesiyle bu ülkede "komünizmin yayılması" yönündeçaba göstermek 5 yıl hapisle cezalandınlıyor. Faşızmle, komünizmi aynı kefeye koyan yasa bu suçlann basın, fılm, televizyon gibi iletişim araçlanyla işlendiğinde cezayı sekiz yılaçıkanyor. Cumhurbaşkanı Vaclav Havel ceza yasasına eklenen bu paragragı (260 nolu paragraf) "talihsiz ve tartışılabilir" bir paragraf olarak nitelemiş. Ama yasa yerli yerinde duruyor. 141 ve 142maddeliÇek demokrasısi ne denlı kutlansa az. Dağılan Sovyetler Bırliği'nin TEMELIN YERI Kara öykü İdris on yıl yurtdışında kaldıktan sonra yurda dönmüştü. Biraz rahatsızlık hissediyordu. Şöyle baştan ayağa muayene olmak ıçın hastaneye gitti. . Doktor, Idris'i ve analizlerini uzun uzun inceledikten sonra; - Vay vay.. dedi. Kardeşim bunca hastalığı nereden buldun? Sende yok yok.. Maşallah AIDS'ten tüberküloza, böbrek yetmezlığınden siroza kadar herşey var . İdris dehşet içinde üstünü giyinirken doktor hastabakıcıyı çağırmıştı bile. -13 numaralı odaya yatınlacak. Yemek olarak sadece yufka ve pestil verilecek. Doktorun bu sözlerinı duyan İdris umutlanmıştır. Heyecanla sorar: - Doktor pey, ha pu yufka ve pestul perhizuyla iyıleşecek mıyum? Doktor, gayet soğukkanh yanıtlar: - Orasını bilemem.. Ama size yufka ve pestilden başka bir şey veremem. Kapının altından sadece onlar geçiyor! Dış BASINDAN Brezilya'nın köleleri Kunta Kinte türü "esaret" salt Afrika'ya özgü değıl. Kökleri Kara Kıta'da olsa da bu çağdışı hastalık, kimi ülkelerde "liberal" yönetımlerin "hoşgörüsü" sayesinde tüm hızıyla sürüyor. Brezilya "esir ticaretinin" neredeyse serbestçe uygulandığı ülkelerin başında geliyor. Cortez'in oğollan acımasızatalannın yüzlerini kara çıkarmıyor. Büyük toprak sahipleri esir ticaretini uluorta uygulamakla yetinmiyor. Bu yüz kızartıcı insanlık suçunu önlemek ısteyenleri de bırer ikişer katlediyor. Brezilya'nın kuzey doğusunda yeralan Para eyaletının küçük kenti Rıo-Mana'nın din adamı Peder Ricardo Rezende'nin geçen 6 şubatta Brezilya'nın kırsal bölgelerinde süregelen şıddet olaylanyla ilgili olarak Cenevre'de Birleşmış Milletler İnsan Haklan Komısyonu önünde yaptığı tanıklık tek kelimeyle dehşet vericı. Peder Rezende'nin açıklamalanna göre 1964-1992 arasında Brezilya'nın kırsal bölgelerinde "esir gibi" çalıştınlan tanm işçilerine arka çıkan, aralannda din adamlan, avukatlar sendikacılar ve aydınlann da yer aldığı 1681 kişi katledilmış. Peder Rezende'ye göre büyük toprak sahipleri (fezendas) "peones" denilen tanm işçilerini yeni tanm alanlan açılması işindekullanıyorlar. tşyerinden ayrılma ölümle cezalandınlıyor. Büyük toprak sahiplerinin kiralık katılleri (pisteleros) "esirleri" sürekli silah cumhuriyetleri NATO'ya girmenin yollannı ararken doğu blokunu oluşturan ülkelerde işsızlik inanılmaz bir hızla artıyor. Bu ülkelerde iki yıl önce neredeyse sıfır olan işsizlik Batı Avrupa'nın işsizlik oranını şimdiden yakalamışdurumda. İşten çıkanlmalar ise sürekli artma eğiliminde. Emeklı ücretleri tılsımlı deri gibi gıderek küçülüyor. 1991 -92 arası Avrupa Topluluğu ülkelerinde %9.3 olan işsizlik, eski Doğu Almanya'da % 11.8, Polonya'da % 11.4, Çekoslovakya'da %6.6, Macaristan'da %7.3, Bulgaristan'da % 10 düzeyinde. Uluslararası İş Bürosu'nun (BIT) araştırmalanna göre 1992sonunda Rusya dahil eski doğu bloku ülkelerinde işsizlerin sayısı 22 milyona ulaşacak. Doğu'nun el açtığı kapitalist dünyadan hayır gelmesi ise son derece kuşkulu. Boris Yeltsin Romanovlar'ın armasını parlatmayı vaatettiği Fransa ve Amerika'dan eli bütünüyle boş dönmüş değil. Ama o da tıpkı halefi Gorbaçov gibi işi ağırdan alma huyundan bir türlü vazgeçmeyen Batılıları "elinizı çabuk tutmazsanız öcü gelır" dıyerek çevreye bir miktar korku salmayı da ihmal etmiyor. Ama işte gelin görün ki herkesin zoru var. Amerikan ekonomisi 1982'den bu yana ilk kez 1991 'de "gerilemeyle" karşı karşıya. Ulusalüretim 1990'a göre %0.7 genlemiş durumda. 1989 yazına oranla bugün 1.5 milyon kişi daha işsizlerordusuna katılmış. Sadece sanayide işten çıkarılanlann sayısı 700 bin. Bütçe açığı ise 400 milyar dolar gibi rekor düzeyde. Alman ekonomisi Doğu Almanya ile birleşmenin faturasını ödemekte zorlanırken, işçilerin ücret artışlan talebi karşısında şaşkın. Kısaca Batı'nın kendisi "himmete muhtaç." Doğunun umudu ise, ne yazık ki bu kezde "Kaf Dağı"nın ardında. KUTU İkizler Baykalcılar vergi affı konusunda ANAP gibi düşünüyormuş. Doğaldır. İkisi de ana muhalefet. Oaşkan Bush."Baba"ya*'eğer Cum- hurbaşkanı özal ile bir sıkıntınız var- sa, hemen açıklayayım. Bizim için önemli olan Türkiye'dir" demiş. Prezident Bush gönlünü ferah tutsım. Babamız özal'dan yana artık eskisi kadar sıkıntılı göriinmüyor. Bizim sıkıntımız da bu. H.B. AVCILIK-ATICILIK Ava giden avlanır Hindistan'da düzenlenen bir safarinin sorumlusu avcılardan birini yatıştırmaya çalışıyordu: -Korkacak bir şey yok. Kaplanlar sadece aç olduklan zaman tehlikelidir -Peki ama aç olduklan nereden anlaşılıyor? -Çok basit. Eğer üzerine saldınp seni parcalamıyoriarsa, açdeğillerdir. Tavşan Acemi avcı, ilk avında hiçbirav hayvamna rastlamadığı için çok üzgündü. Usta avcıya: -Tavşanlara ateş etmenin mutlaka bir yolu olmah diyordu. -Ben bir yol biliyorum. Çalılann arkasına saklan ve "havuçsesi" çıkarmayaçaüş.. Fil avcısı Bir turist, Kongo'da bir fotoğraf safarisine katılmıştı. Ormanın ortasında birdenbire yaşb bir İngiliz avcıyla burun buruna geldi. Çok şaşırmıstı. Merakla sordu: -Ne zamandan beri Kongo'dasınız? -20yıldır. -Peki ne yapıyorsunuz? -Fil avlıyorum. -20 yıldan bu yana Fil mi avhyorsunuz? -Hayır. Önce kelebek avlıyordum. Bir gün gözlüklerim kınldı. tehdıdı altında çalıştınyorlar. Tüm bu cinayetler karşısında adalet ise aciz durumda. Yirmi yılda bu konuda açılan dava sayısı sadece 24. Bunlann da 14'üsonuçlanmış. Toprak komisyonunun araştırmalanna göre Brezilya'da büyük toprak sahiplerinin çoğu zaman ayaklanna zincir vurarak "esir" gibi çahştırdıklan tanm işçilerinin sayısı 8886'ya ulaşıyor. Peones'ler çok düşük ücret alıyorlar. Ve tüm ahşverişlerini "ağa"nm mağazalanndan "yüksek faizle borçlanarak yapmak zorundalar. Bu sısiem onlara kurtuluş olanağı tanımıyor. Kunt'a Kinte'ler Brezilya'da yaşıyor. Dünyanın çok sayıda ülkesinde var olduklanndan kuşku yok. HIZLI GAZETECt NECDETŞEN NE KACAR UATAU OLU(?Sfc OlSUN. BU HAVAOA PlŞAei &IRAK1UR Ml WC ... 9 eoze AtA6iı.ıyo ÇtZGİLİK KÂMİL MASARACI o 0=0=.. ^ GARFIELD JIM DA VIS JÎ^A !7Avîe) / z» BLACKIE WHITE CARLOS TR1LLO-ERNESTO R.GARCIA SEIJAS BULUT BEBEK NURA Y ÇİFTÇİ