Katalog

10 Dr. Hicran KAZANCI TUSAM Ortadoğu Araştırmaları Masası Tarihsel süreçte ve günümüzde C S TRATEJİ faaliyetlere başladı. Irak’ın kuzey bölgesinde zamanla başka Türkmen siyasi partiler de ortaya çıktı. Bunlar, daha sonra Türkmeneli Partisi’ne dönüşen 1994 yılında örgütlenen Irak Türkmen Birlik Partisi ve yine 1994 yılında Erbil şehrinde kurulan Türkmen Bağımsızlar Hareketi’dir. Bu partilerin tümü KDP’nin sürekli baskısına maruz kalmıştır. Türkmen kuruluşlarını tek çatı altında toplamak amacıyla 24 Nisan 1995 tarihinde Irak Türkmen Cephesi (ITC) kuruldu fakat ilk kurultayını iki yıl boyunca gerçekleştiremedi. 1996 yılının Ağustos ayında Saddam'ın ordusunun Erbil'e girmesini isteyen Barzani, kentte yaşayan 35 seçkin Türkmen'in tutuklanmasına yardımcı olarak Türkmen siyasi hareketine yönelik 1980 yılındakine benzer darbe girişimi gerçekleştirildi. Ancak, çoğulcu demokrasi olgusuna inanan Türkmenler, siyasi hareketlerinin devam etmesinde ısrarlı bir tavır sergilediler. Türkmenler Irak’ın kuzeyinde Irak Türkmen Cephesi şemsiyesi altında gerek siyasi, gerekse kültürel faaliyetlerini sürdürdüler. Uzun yıllar boyunca iktidar yönetiminin uyguladığı baskı ve yok sayma politikasıyla karşı karşıya kalan Türkmenler, Irak’ın kuzeyinde Batılılar tarafından oluşturulan bölgede özgürlük, eşitlik ve insan hakları ilkesi temelleri üzerine kurulan değerlerin geçerli olduğuna inandılar. Ancak, Türkmenlere ait olan bölgede faaliyet gösteren siyasi oluşumlar, sağlık ve eğitim kurumları sistematik olarak yerel yönetim tarafından asimilasyon boyutlarında baskılara uğradı. Bir başka ifadeyle, Saddam döneminde Araplaştırma siyasetine karşı mücadele veren Türkmenler, bu defa, Kürtleştirme politikasıyla karşı karşıya kaldı. Türkmenlere karşı yapılan periyodik ve sistematik "yok sayma" politikasının temelinde, Türkmenlerin Türkiye’nin soydaşı ve komşusu olmaları bulunuyor. Bir başka deyişle, Türkiye’nin bölgedeki eski gücünü Türkmenler üzerinden geri kazanarak yeniden kıtasal güç haline gelmesi korkusunu yaşayan Batı destekli gelmiş geçmiş tüm Irak iktidarları ve rejimleri Türkmenlere yönelik ortak bir yok etme stratejisi uyguladılar. Türkmenlerin bugün içinde bulundukları zor durum aslında bugün olduğu gibi geçmişte de Batı destekli yönetimlerin kendilerine uyguladıkları asimilasyon politikalarının bir sonucudur. Bugün de aynı sıkıntı devam etmektedir. 1991 yılında Irak’ın kuzeyinde oluşturulan yapay ve nedense zikzak çizen 36. paralel uygulamasına bakıldığında içinde bulunulan durum daha net anlaşılıyor. Coğrafi açıdan bu hattın içinde yer almasına rağmen Türkmen şehri olan Musul ve Telafer hattın dışında tutularak Saddam yönetimine bırakılırken, Kürt şehri olan Süleymaniye ve Çamçamal hattın dışında yani esasen Saddam kontrolünde olması gerekmesine rağmen paralelin içine alındı. Böylece, Irak Kürtlerine özgü bir bölge oluşturulurken, Irak’ta yaşayan Türkmenlerin yüzde 20‘si Erbil merkezli yerel yönetime ve yüzde 80’i de KerkükMusul merkezli Saddam rejimine bırakılarak Türkmenler ikiye bölünmüş ve Türkmen coğrafyasının Türkiye ile olan doğal bağlantısı ortadan kaldırılmıştır. Böylece 36. paralel Y aklaşık 25 milyon nüfusa sahip olan Irak’ta yaşayan Türkler, Arap ve Kürtlerden sonra ülkedeki en büyük üçüncü toplum olarak biliniyor. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte bölgeyi işgal eden Büyük Britanya, Irak’ı kontrol altında tutabilmek için ülke halkına büyük acılar yaşattı. Iraklılara karşı uyguladığı acımasız katliamlardan dolayı halkı tarafından büyük eleştirilere maruz kalan İngiliz yönetimi gayri insani muamelelerin gerekçesi olacak meşhur sloganı kullandı "bir kan bir damla petrole eşittir" ve ordusunu Irak’ta uzun süre tutmaya çalıştı. Ancak, Irak’taki İngilizlere karşı direniş harekâtının giderek artması karşısında maddi ve beşeri kaybın önüne geçemeyen İngilizler, 1921 yılında ülkeye bağımsızlığını tanıdı. Bir başka ifadeyle, ülkedeki askeri gücünü geri çeken İngilizler, bölgedeki çıkarlarının devam etmesi için kendine bağlılık gösteren ve çıkarlarının gerektirdiği doğrultuda hareket eden yönetimleri iş başına getirmeye çalıştı. Ülkedeki çıkarlarının sürdürülebilir hale gelmesi için, Irak ulusal kimliğini ön planda tutan ve ülkesinin tam bağımsız olmasını talep eden Iraklı gruplara karşı sindirme, asimilasyon ve yok sayma stratejisini periyodik olarak uygulattırmaya çalıştı. İngiltere’nin bu stratejisi çerçevesinde, Türkmenler de hedef tahtası haline geldi. Türkmenler arasında milli bilinçlenme, 14 Temmuz 1958 darbesinden sonra etnik milliyetçi akımların etkisi ile başladı. 1959 Kerkük Katliamı’nın derin acısı Türkmenlerin birleşme sürecinin başlangıç noktasını oluşturdu. Ayrıca, Türkiye’de eğitim gören Kerkük Türkmenleri, 9 Ekim 1959’da kültürel ve sosyal faaliyetlerde bulunmak üzere Irak Türkmenleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği’ni kurdu. 7 Mayıs 1960’ta kurulan Türkmen Kardeşlik Ocağı tarafından yayınlanan Kardeşlik Dergisi, Baas rejimi tarafından yasaklanması ve 1979 yılında tutuklanan Ocak yöneticilerinin 1980’de idam edilmesi Kerkük Mutasarrıflığı (1936) Türkmenleri ‘yok sayma’ politikası Irak’a istikrar, demokrasi getirme projesi iflas eden ABD, ülkenin kuzeyinde farklı bir politika uyguluyor. Bu politikaya göre Türkmenler Kürt bölgesinin içinde eritilmek isteniyor. Bu amaçla Erbil’de nüfus sayımı yapılırken, aidiyetler arasında Türk ibaresine yer verilmiyor. Türkmenlerin siyasi yapılanmasına büyük darbe vurdu. KURTARILMIŞ BÖLGE VE TÜRKMENLER Irak Türkmenlerinin sorunlarını dünya kamuoyuna duyurmak ve Irak Türkmenlerini bilinçlendirmek amacıyla Irak Milli Türkmen Partisi (IMTP) ilk siyasi parti örgütlenmesi olarak 11 Kasım 1988 tarihinde kuruldu. IMTP sadece Irak’taki Türkmenlerin haklarını istemek için değil, aynı zamanda haklarını almak ve alınan haklara da sahip çıkma bilinci ve iradesini aşılamak ve milli benliği uyandırmak hedefi ile yola çıktı. 1991 yılının ortasında, Irak’ın kuzey bölgesinde Saddam yönetiminden arındırılmış bölge olarak adlandırılan "kurtarılmış bölge" içerisinde IMTP siyasi