Katalog

CUMARTESI 09 21/9/06 16:43 Page 1 CUMARTESİ EKİ 09 CMYK 23 EYLÜL 2006 CUMARTESİ 9 Bir ironi ustası: Cihat Burak ESRA ALİÇAVUŞOĞLU Sezer Tansuğ’un yaptığı söyleşide İzmir’de at arabası boyayanların ifadesiyle Türk gözünün önünden hiç gitmediğini söyleyen Burak’ın, sanatında yeni ufuklar resimle haşır neşir oluşu Galatasaray Lisesi’nde açan üçbeş okurken okulun atölyesinde gerçekleşiyor. Burak’ın sanatçının başında geliyor Cihat Burak (19151994). Halil Dikmen gibi sanatçılarla karşılaşması da bu Sanatçıyı çağdaşlarından ayıran ve Tansuğ’u bu döneme rastlıyor. Resme ilgisi Akademi’nin resim saptamaya iten en önemli neden, kuşkusuz Burak’ın bölümüne değil, Mimarlık bölümüne yazılması ile kendine özgü bir dil yaratmış olması ve bunu tüm kesintiye uğrasa da özellikle Paris döneminde bu ilgi sanat yaşamı boyunca sürdürmesi. Bu özgün dilin yeniden canlanıyor. İstanbul Modern Sanatlar oluşumunda, Türk sanatının temel yapı taşlarını Galerisi’ndeki sergide 195355 ve 196165 yılları oluşturan öğelerin, kısaca geleneğin ve yerelliğin Burak tarafından yeniden yapılandırılmasının önemli bir payı var. Kimi zaman bir minyatür ustasının ayrıntıcı üslubuyla, kimi zaman bir zanaatçının renkçi duyarlılığıyla ya da kimi zaman bir halk resminde görebileceğimiz türden anlatımcılığıyla, Türk sanatı geleneğini en iyi biçimde harmanlamış, ama bir o kadar da özgün kalabilmiş bir sanatçı Cihat Burak. Geleneği ve yerelliği kendine özgü bir dille ele alan figüratif sanatın bu önemli temsilcisinin salt biçimsel olarak gelenekten yararlandığını düşünmemek gerek. Burak’ın resimleri gerek biçimsel gerekse içerik olarak geleneğin masalsılığından, anlatımcılığından, mizahından ve elbette sorgulayıcı tavrından da nasibini almış yapıtlar olarak nitelenebilir. Toplumsal çelişkileri, dönüşen yaşam biçimlerini ve gündelik hayatın en sıradan görüntülerini dahi resimlerinde ele alan ve irdeleyen Cihat Burak’ın yapıtlarına eşlik eden mizah duygusu, hiç kuşkusuz onun resimlerine bakarken bize rehberlik edecek en önemli Sergi İstanbul Modern Sanatlar Galerisi’nde 21 nokta... Resminde ele aldığı hemen her konuya Ekim’e kadar gezilebilir. Barbaros Bulvarı No: 113/B mizahla belki de daha doğru bir tanımla ironiyle Balmumcuİstanbul Tel: 0212 288 48 48 yaklaşan Burak’ın resimleri ve bir kaç seramik çalışmaları bugünlerde İstanbul Modern Sanatlar Galerisi’nde izleyicilerin karşısına çıkıyor. arasında Paris’te kalan Burak’ın bu dönemde yaptığı Cihat Burak’ın uzun yıllar sonra, İstanbul Modern ‘‘Clunny Parkı’’ adlı yapıtını da görmek mümkün. Sanatlar Galerisi’nde açılan bu sergisi, retrospektif Clunny Parkı gibi erken dönem yapıtının yanı sıra olma kaygısı taşımıyor. Ancak, özel koleksiyonlardan mimarlık eğitiminden gelen çizgisel ve ayrıntıcı toplanan ve sanatçının Paris döneminde üslubuyla gerçekleştirdiği kent görüntüleri, insan gerçekleştirdiği yapıtlardan bazılarını da içeren sergi, manzaraları, natürmortlar, eskizler, baskılar ve kedi daha önce toplu halde Cihat Burak yapıtları ile portreleri bu serginin içeriğini oluşturuyor. karşılaşmamış izleyiciler için ‘‘giriş nitelikli bir sergi’’ İstanbul Modern Sanatlar Galerisi’ndeki bu olarak değerlendirilebilir. serginin belki de en önemli yanı, Cihat Burak’ın Sanatla ilk ilişkisi SanayiNefise Mektebi’nde sanatının odağına dair ipuçları sunması. Örneğin kent okuyan halası aracılığıyla olan ama kendi kendi ile ve kentlilik durumu Burak’ın sanat yaşamı boyunca izini sürdüğü, İstanbul ve Paris’in tarihsel dokusuna ilişkin görüntüleri içeriyor. Ancak, Cihat Burak’ın kenti salt bir görüntü olarak algılayıp, bir manzara ressamı edasıyla resmettiğini sanmak büyük bir haksızlık olsa gerek. Çünkü onun kent olarak, mekân olarak algıladığı görüntü kimi zaman masalsı bir evren, kimi zaman ise taşlamanın yoğun olarak duyumsandığı gerçek bir dünyadır. Aldığı mimarlık eğitiminin bu kent görüntülerini gerçekleştirirken sanatçıya önemli ölçüde yol gösterdiği söylenebilir; ancak Burak’ın resimlerinde özellikle de kent ile onun içinde yaşayan bireyi birlikte ele aldığı resimlerinde olağanüstü bir gözlem yeteneğinin izi sürülebilir. Toplumsal çelişkilerimize, yozlaşan değerlerimize, gündelik yaşamın karşıtlıklarına Türk sanat tarihinde Cihat Burak kadar ironik yaklaşan bir başka isim daha bulmak gerçekten zor. Özellikle 1980’lere ilişkin bu sergide de izleyebileceğiniz gözlemlerinin yer aldığı ‘‘Balık Pazarı’’, ‘‘Tüketim Toplumu’’, ‘‘Görüntü Dünyası’’ gibi resimleri her sanatçının kendi dönemini görselleştirdiğinin en büyük kanıtı olsa gerek. Çünkü bu resimler, henüz 1980’lerin başında yaşanan liberal değişimin ne denli hızlı bir biçimde toplumu etkisi altına aldığını görünür kılmakla birlikte, Cihat Burak’ın da bu dönüşümü ne kadar kısa bir zamanda ve yetkin bir biçimde gözlemlediğini de işaret ediyor. Ressamlığının yanı sıra mimarlığı, öykücülüğü ve heykeltraşlığı ile de dikkat çeken Cihat Burak’ın bu sergide ayrıca bir kaç seramik yapıtını da görmek mümkün. Pişmiş topraktan Goriller ve Kalyon’un yanı sıra sanatçının Kuş Evleri’ni de izleyebilirsiniz sergide. Sedat Hakkı Eldem, Bonatz ve Emin Onat ile çalışan Cihat Burak’ın tarihi yapıların işlevsel ama bir kadar da dekoratif parçası olan Kuş Evlerine merak salması mimarlık eğitimi aldığı hocalarının etkisine bağlanabilir. Türk resminde farklı bir eğilim benimseyen Cihat Burak’ın baş yapıtlarını bu sergide görmek mümkün değilse de, ressamı yeniden keşfetmek için izlenmesi gerekiyor. Nazım Hikmet’i göğsüne bir demet çiçek saplanmış olarak resimlediği triptiği Şairin Ölümü; Yahya Kemal, Atatürk, Fatih Sultan Mehmet portreleri; Pehlivanlar, Eğleniyoruz, Lüküs Hayat gibi toplumsal yerginin ağır bastığı resimleri ve Brigitte Bardot’ya Saygı gibi erotik ve mizahın birleşimi olan çalışmalarını görmek ise bir başka Cihat Burak sergisine kalıyor.