Katalog

SİNEİ MİLLETTE BİR FERT İstanbul hükümeti tarafından Anadolu’ya esasen buradaki arzu edilmeyen hareketleri durdurmak üzere gönderilen Mustafa Kemal’in hiç beklenmedik bir şekilde tam ters yönde faaliyetlere girişmesi, başından beri İstanbul hükümeti, vilayet yönetimleri, İtilaf Devletleri’nin temsilcileri ve Mustafa Kemal arasında yoğun bir mesaj trafiğine neden olmuştu. Bu yazışmaların temel konusu, Mustafa Kemal’in görevden azledilip bir an önce İstanbul’a dönmesinin sağlanmasıydı. Haziran 1919 başlarında Harbiye Nezareti’ne Mustafa Kemal Paşa’nın görevden alınmasını isteyen bir yazı iletmiş olan Amiral Calthorpe, bundan bir sonuç alamayınca 17 Haziran’da aynı doğrultuda ikinci bir mektup daha iletmişti. Bu talep hükümette hemen karşılığını bulmuş ve Dahiliye Nazırı Ali Kemal Bey, 23 Haziran’da Diyarbakır, Ankara, Erzurum, Sivas, Trabzon, Van, Kastamonu, Bitlis, Mamuretülaziz vilâyetleriyle Erzincan ve Canik mutasarrıflıklarına bir yazı yazarak resmi makamların Mustafa Kemal ile hiçbir resmi muameleye girişmemesini istemişti. Yazıda, Mustafa Kemal’in büyük bir asker olmakla birlikte dönemin siyasetine hâkim olamadığı için memuriyetinde başarısızlığa uğradığı belirtiliyor, İngiltere Yüksek Komiserliği’nin ısrarıyla görevden alınmasına karar verildiği bildiriliyordu. Mustafa Kemal ise bu gelişmelerden haberdar olduğu halde, unvanını kullanmaktan vazgeçmiyor, resmi görevinin sunduğu imkanları Milli Mücadele yolunda olabildiğince kullanmak için İstanbul’a karşı oyalama taktiği uyguluyordu. Sonunda, 8 Temmuz gecesi, neredeyse bir aydır devam eden “oyun” son buldu. İstanbul, Mustafa Kemal’in görevine resmen son verirken, o da aynı dakikada, Harbiye Nezareti ve hemen ardından padişaha çektiği telgraflarla kendisine verilen görevle birlikte askerlikten de çekildiğini bildirdi. Mustafa Kemal, bu kararını şu sözlerle ifade ediyordu (sadeleştirilmiş olarak): “Mübârek vatan ve milleti parçalanmak tehlikesinden kurtarmak ve Yunan ve Ermeni emellerine av etmemek için açılan milli mücadele uğrunda milletle beraber serbest surette çalışmağa resmi ve askeri sıfatım artık mâni olmağa başlamıştır. Bu mukaddes gaye için milletle beraber nihayete kadar çalışmağa mukaddesatım namına söz vermiş olduğum cihetle, âşığı olduğum yüce askerlik mesleğine bugün veda ve [görevimden] istifa ediyorum. Bundan sonra mukaddes milli gayemiz için her türlü fedakârlıkla çalışmak üzere milletin sinesinde bir fert sıfatıyla bulunmakta olduğumu ilan ederim.” Artık asker üniformasını üzerinde taşımamak, Mustafa Kemal’in otoritesi bakımından elbette büyük bir riskti. Ayrıca İstanbul’la bundan sonraki haberleşmeler artık ihtar ya da çağrı niteliğinden çıkacak, Sadrazam Damat Ferit’in emriyle, “hükümetin karar ve tebligatına muhalif hareketlere devam ve ısrar etmekte olan” Mustafa Kemal ve Rauf Beylerin tutuklanıp derhal İstanbul’a gönderilmeleri istenecekti. Ama Mustafa Kemal’in başlattığı hareketin Anadolu’daki komutanlar ve sivil yöneticiler tarafından desteklenmesi, Damat Ferit’in bu çabalarını sonuçsuz bırakacaktı. M. Kemal Paşa’nın askerlik mesleğinden istifa mektubu.