Katalog

Kurtuluş Savaşı Erzurum Kongresi ondros Mütarekesi’nin ardından diğer iller gibi Erzurum’da da birtakım hareketlenmeler ortaya çıkmıştı. Mütarekenin 24. maddesi, “Vilayatı Sitte” olarak adlandırılan Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ ve Sivas’ta bir karışıklık çıkması halinde, bu vilayetlerden herhangi birinin İtilaf Devletleri’nce işgal edilmesine olanak sağlıyordu. Bu madde nedeniyle bölgede bağımsız bir Ermeni devleti kurulabileceği ihtimali halkta endişeye yol açmış, daha Meclisi Mebusan’ın feshinden önce Şark vilayetleri mebusları Meclis’te seçildikleri vilayetlerin menfaatleri için ve Türk milleti adına hareket etmek üzere grup halinde bulunmaya karar vermişlerdi. Ayrıca bu yönde bir program hazırlanmış, merkezi İstanbul’da bulunmak üzere Vilayatı Şarkiye Müdafaayı Hukukı Milliye Cemiyeti kurulmuş ve 1919 Mart’ında cemiyetin Erzurum’da bir şubesi açılmıştı. M Cemiyetin Erzurum şubesi üyeleri, “TürklükKürtlükErmenilik meselelerini ilmi, fenni ve tarihi bakımlardan” inceleyip değerlendirdikten sonra, şu üç noktada ortak fikir beyan etmişlerdi: Hiçbir surette bölgeyi terk etmemek; derhal ilmi, iktisadi ve dini bir teşkilatlanmaya gitmek; tecavüze maruz kalacak vilayetlerin herhangi bir bucağını müdafaada birleşmek. Ardından, Trabzon Muhafazai Hukukı Milliye Cemiyeti ile görüşerek, Erzurum’da ortak bir kongre toplamaya karar vermişlerdi. Bu gelişmeleri yakından izleyen Mustafa Kemal, bu kongreyi bütünleşme yönünde önemli bir fırsat olarak görüyordu. Bu nedenle beraberindeki ekiple birlikte 29 Haziran 1919 sabahı saat beş sularında Erzurum’a gitmek üzere Sivas’tan yola çıktı. Akşam saatlerinde Suşehri’ne, burada gerekli görüşmeleri yaptıktan sonra ertesi sabah Erzincan’a, 2 Temmuz günü öğle saatlerinde Mamahatun’a ve nihayet 3 Tem muz akşamı Erzurum’a ulaştı. Erzurum’a girdiğinde, kendisini coşkulu bir kalabalık bekliyordu. Erzurum’da hemen çalışma ve incelemelere başlandı. Mustafa Kemal, 6 Temmuz’da müfettişlik bölgesindeki valiliklere gönderdiği bir telgrafla, seçilmiş kongre üyelerinin iki güne kadar yola çıkarılması ve isimlerinin bildirilmesiyle beraber, hangi gün Erzurum’da hazır bulunacaklarının haber verilmesini istedi. Aynı günlerde Mustafa Kemal, İstanbul’un uzun süredir kendisine geri dönmesi yönünde uyguladığı baskıyı nihai bir biçimde sona erdirerek, askerlik görevinden istifa etti. Artık oy yaydan çıkmış, Mustafa Kemal vatanın özgürlüğü için başlattığı mücadeleyi daha rahat sürdürebilmek için aşığı olduğu yüce askerlik mesleğine veda etmişti. Artık o da, Anadolu’yu kanıyla canıyla savunacak binlerce neferden biriydi. 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa Erzurum’da. Ayakta Dr. Binbaşı Refik (Saydam), oturanlar (soldan sağa): Erzurum Valisi Münir (Akkaya) Bey, M. Kemal Paşa, İ. Süreyya (Bozyiğit) Bey ve Mazhar Müfit (Kansu) Bey (5 Temmuz 1919). 82