Katalog

Ermenistan Savaşı ve Gümrü Antlaşması usya’da I. Dünya Savaşı sırasında gerçekleşen Ekim 1917 Devrimi üzerine, Kafkas Cephesi’ndeki Rus orduları işgal ettikleri doğu vilayetlerinden çekilmiş ve Ermeniler, merkezi Erivan’da olan bir cumhuriyet kurmuşlardı. Rus ordularının yerini alan Ermeni birliklerine karşı harekete geçen Osmanlı ordusu ise, Erzurum, Trabzon ve Van vilayetlerini kurtardıktan sonra OsmanlıRus sınırını geçerek Güney Kafkasya doğrultusunda ilerlemiş, Kars’tan sonra Gümrü’ye girmiş, ardından Ağrı’yı da ele geçirmişti. Bu çarpışmalar sonucu 31 Mayıs 1918’de Batum Antlaşması imzalanmış, 187778 OsmanlıRus Savaşı sırasında kaybedilen topraklar yeniden Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altına girmişti. Ancak I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan Mondros Mütarekesi’nin hükümleri gereği Osmanlı Devleti, Kafkasya Cephesi’ndeki kuvvetlerini geri çekmek zorunda kalmış, Kafkasya ve Azerbaycan’ı boşalttıktan sonra Kars, Ardahan ve Batum’a çekilmişti. İtilaf Devletleri’nin baskıları üzeri R ne, 31 Ocak 1919 tarihinde, “Elviyei Selâse” adı verilen bu üç liva da boşaltılmıştı. Bundan iki ay kadar sonra Kars’ı işgal eden İngilizler ise bölgede kurulmuş Güneybatı Kafkas Milli Şura Hükümeti’ni dağıtarak şehri Ermenistan Cumhuriyeti askerlerine teslim etmişlerdi. Bunu, 20 Nisan günü Gürcistan Cumhuriyeti’nin Ardahan’ı işgali izlemişti. 1920 yılına gelindiğinde, Batı Anadolu’da Yunan işgali devam ettiği sırada, Doğu Anadolu’da da İtilaf Devletleri tarafından toprak vaatlerinde bulunulan Ermeniler işgal girişimlerine başlamıştı. Bu gelişmeler üzerine Mustafa Kemal Paşa 22 Mart 1920 günü, çeşitli devletlere bir telgraf göndererek durum hakkında bilgi veriyordu. Telgrafta, son zamanlarda bölgede taarruzlar karşısında pek çok kayıp verildiği; Kars vilayetine tabi Çıldır, Zarşad, Şuragel ve Akbaba kazalarında kırk köyün tamamen tahrip ve imha edildiği; bu köyler halkından başka iki binden fazla insanın katledildiği, eşyalarının satışa çıkarıldığı anlatılıyordu. Orduabad, Ahur, Civa, Ciyusi Üstte Doğu Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa. Altta Kâzım Karabekir Paşa (ortada) ve karargâh subayları. 183