Katalog

u yıl, "Orwell Yılı". Ingiliz romancı Georg Onvell ve eseri 1984, Batı dunyasında gunün baslıca konularından. Orwell'ın kıtabında anlaıtığı elektronık gozetimdenetim devleti ve birey özgürluğıınü, insaıı onurunu tanımayan toplumla gımdelik huyatları arasında yakın bağlar bulanlann tcpkılerı son bırkaç yılda gıdcrck şıddetlendı. Haklarözgurlükler ve demokrasi için mucadele geleneği güçlü ıtlkelerde devletin ar tan denetinıi, kitlesel fisleme, yurttaslar hakkında özel hayatın hcr alanına ılişkın kayıtlar tutulması artık yaygın uygulamalar; bunlara karşı kamuoyu tepkilen de ülkeden ülkeye değişmekle birlikte genellikle bütun Baiı'da izleniyor. Bu ortam "1984 korkusu" kavramının Batı aleminde yayılıp yerleşmesine yol açtı. Ve geçtiğimiz yıl içinde, birçok saygın yavın oıganı, sanatçı, aydın, biliın adamı loplulukları, sürekli ularak "1984 geliyor" temaMnı ışleyen yayınlar yaptılar, t'aaliyetler duzenledüer. Ve 1984, "Orwell Yıh" ılan edildi. Gerıde bıraktığımız 1983, Georg Orwell, 1984 konusu ve elektronik gözetlemedenetleme sorunu ile ilgili tartışmalarla do!u geçti. Halta Tuıkiye'de de bazı yayın organları bu konulara ycı vcrdüer. Batı'da birkaç yıldır en çok satan kitaplar listelerinde ilk sıraları işgal eden 1984, tam 62 dık çevulnıis, ualu Time dergisinin deyişiyle "on milyonlarca kişi tarafından okunmuş" bir eser. 1984, Türkiye'de henuz bu ilgıyı görmekten uzak. Oysa, belirttiğinıİ7 gibi, Batı'da demokratık kaınuoyu geçen yıl en az Avrupa'ya yer leştirilecck Amerıkan fuzeleri kadar 1984 korkusuyla mesguldü. B StYASET 84 F Onvell ve 1984, Batı'da ABD fuzeleri kadar önemli bir tartışma konusu Spiegel'in bu sayısı şu tür sözlerle doluydu: "... OrvveH'in dunya çapında bir başarıyla çiıdigi kapkara gelecek, her an her yerde varolan, her şeyi denetleyen devlelin, Büyıik Birader'in (1984 romanındaki dik tator) egemen oldugu gelecek, artık gelecek degil. Bu doneın başludı bilc. Geriye sayına un iki ay üurecek. Sonra 1984 gelecek ve Orwell yılın adamı olacak. Doğu'sııyla Batı'sıyla bıitiin insanhgın onunde tam anlamıyla mutlak, insan duşmanı bir gozetleme devletinin kuruluşunun lamamlanmasına sadece on iki ay kaldı... Insanların her şeye rağmen üstünde yaşamak zorunda oldugu, aygıtların insanlara, bir Bııyuk Birader'in dc butuıı insanlıga egemen oldugu, adıla hayala du^maıı bir dun>a yıl içinde piyasaya çıkacak. Saygın bir uluslararası organizasyon olan Frankfurt Kıtap Fuan'nda 1983 yılının ağırlıkh konusu "1984 Yönetim Altındaki Bir Diinyaİnsam"ydı. Orvvell ve eseıinin yankıları sadece basınyayın ve cdebıyat alanında duyulmakla kalmadı. Alişler, rcsımler, çeşıtlı grafik urunleri 1984 korkusunu işlediler. Şimdilerde ABD'de çok gözde olan bir takvim, 1984 Takvimi" adıyla piyasaya suruldu. "ABD'de yurttaş ozgurluklerinin çokusıınun gunu gunune larihi" lejandını ta^ıyan takvimde ABD hukumet binaları, FBI bınası ve benzer göruntüler yer alıyor. Amerikan CBS Televizyonu 1983 hazira "Sınıflaki çocuklara dershanede sigara icmeyin ya da şu kiiçücük parcayı okuyun dcditimde, 'Şu işe bak' diye ayaga kalkıyorlar, "tıpkı 1984'tekı gıbı." Dışını alıp içini bırakma Son olarak ABD'de yeni yaşanmış bir olay: New York Times gazetesi, im/ası/ bir ya7iyla ABD'nın Grenada işgalini eleştiren bir yazı yayınladı. Yazı "Mutlu 1984'ler" başlığını taşıyor ve içinde, Reagan yönetiminin işgali haklı çıkarmak ıçın kullandığı savunma motiflerı "Orwell'in romanında anlaltıgı kunıtlar gibi" diye eleştıriliyordu. Bu yazının yayınlanmasından birkaç gün sonra, Commentary dergisinin tııtucu edi Orvvell haklı mıydı? 1983'c gırılırkcn, birçok ünlü ve çok satan dergı, 1984'u kapak konusu yapmışlar, U7iın uzun ışlemişler, ulkelerinden örnekleı gOstererek, "OrweH'in dedikleri ne ölçude gerçek oldu?" sorusuna yanıt aramısjardı. ABD'de, Harper'sdergisı, 1983'teki ilk sayısının kapağını Orvvell'e ayırmış, romaneının bir portresinin uzerine "Orwell bugun yaşasaydı" diye yazmıştı. The New Kepublic dergisı kayalardan yontulmus bir 1984 ligürünü kapağına yerleştirmis, insanı u/akıan u/ağa ürküten bu kapağa bir de "Onvell haklı mıydı?" sorusunu koymuştu. Ünlü Time, 1983'ü selamlarken, geleneksel "yılın adamı" seçmesıni hayli ilginç bir biçımde yapmış, iskemlesinde oturan alçıdan bir adamın, karşısında da Uzerinde bilgısayar ekranı bulunan bir masanın yer aldığı kapağında "yılın makinesT'ni seçtiğinı ılan ctmıstı. "Yılın makinesi", bılgısayardı. Gunümüzün Orvvell ve 1984'le ilgili ıum lartısmalarında bilgisayar baş aktör. nın deh^etle umuUuzlugu birleştiren göruntiisiı otuz beş yıldır ortada dolaşıyor..." nında Orvvell1984 konulu bir belgesel yayınladı. lngiliz Televizyonu'nda Orvvell'e ayrılan programlann toplam süresi 6 saatti. Ortcell 19H4'i\ 1948 Yiluula y<ız<lı, I949\la romaıı basıltlı ve 7 ay sonra romancı hayata fîözh'rini Uapadı. O gikndeıı bttgüne hvm roınamn lıom <l<> yazanmıı üııii hatUmarah artlı. Uıılü liişiliklerin mumyalanmn v<»r ahlığı, Londra 'rialti Madtını Tııssaınl Müzesi"nt' Ortveiriıı I984"e çolt kısa süre hala koıulıı. Arkasında hir ^ür göre rlisi m ıı mytısıyla birlikte töru Norman Pedhoretz'in imzasını taşıyan bir yazı, New York Times'm serbest kursü turundeki sayfasında yer aldı. Bu yazıda Pedhoretz, "Onvell bugıin yaşasaydı," dıyordu, " O da bir yenilutucu olıırdu, buna inanıyorum." Time dergisi, buna benzer birçok örneğı sıraladıktan sonra, Batı'da OrvveM'e sahip çıkan toplumsal elestırıcılcrın karşısına yine Orvvell'e sarılarak dıkilmenın moda haline geldiğini belirtiyor, "Onvell'in dışını sahiplenip ruhunıı defetmek iyice yaygın bir tavır haline geldi," diye yazıyordu. Sonuç olarak, şimdi 1984'teyiz. "Onvell haklı çıktı mı?" tartışması Batı dunyasında bütun hızıyla suruyor. Daha doğrusu bütun hızıyla değil, çunku daha da hızlanacağa benziyor. Türkiye'de ızlenmcsı gerektiğine inandığımız bu tartışmaya yaklaşmamızı sağlayacak bir zcmin sunnıa amacıyla, Siyasel 83'un Siyaset 84 haline geldiği ilk sayıda Georg Orvvell ve eseri 1984'e geniş bir yer ayırıyoruz. Neredeyse geldi 28 kasım tarihlı sayısında Time, Orvvell'ı bir kez daha kapak yaptı. Bu kez konu 1984 degil, kişilik olarak Orvvell'di. Time' ın kapağında, "Georg Orwell," demişti. "Buyuk Birader'in Babası". Dergidekı yazı, " O yıl neredeyse geldi" başlığını taşıyor, "Ama Georg Orwell'in 1984e ilişkin mesajı Buyuk Birader'den de büyiik" sö7leriyle birlikte sunuluyordu. Konu o kadar çok kişınin ılgi alanı haline gelmişti ki, Playboy dergisi de sayfalarında Orvvell'e yer açtı. Filme de çekilen unlü Raglime roınanının yazarı Doctorov, Playboy'da "1984'un eşiginde" baslığıyla bir makale yazdı. ABD'de "1984'e Yeniden Bakış. Çagımızda Totalitari/m" gibi kitaplar bııbirinı izledı. Orvvell'in butun eserlerini kupsayacak 17 ciltlık bir dızı ABD ve Ingıltere'de bu Rock miiziğinde Rock müziği, bu müzik turünde yerleşik toplum hayatı ve düzenine karşı eleştirel urunler veren pek çok sanatçının katkısıyla, 1984 korkusuııun işlendiğı, Orvvell'in uyansının hatırlatıldığı alanlardan bıri haline geldi. Ingiliz şarkıcı David Bowie birkaç yıl önce "1984" adlı müzikalini sahnelemişti. Geçtiğimiz yıl da Yes topluluğundan aynlarak klasıkrock çalışmaları yapan piyanistorgçu Rick VVakeman, "1984" adını tasıyan bir plak yaptı. Plakta tumuyle Orvvell'in romanındaki kişiliklerin yer aldığı öyku parçacıkları şarkı sözu haline getirilmişti. 1984 konusunun ne olçudc popülerleştiğıni gösteren tipik bir örnek, ya/aı Anthony Burgess'in sözlcrı. Öğrctmcnlik yapan yazarın Time'da aktarılan yakınması şöyle: Bu dönem başladı bile Der Spiegel, geçtiğimiz yıl Orvvell'in dehset devletini simgeleyen o dört rakama en çok yer veren dergiydi diyebiliriz. Spiegel'de toplumun mutlak denetim altına alınması yolundaki çalışmalar sürekli olarak, 1984 korkusu ve Orvvell'le bağlantılı olarak konu edildi. Spiegel'in 1983 yılında çıkan ilk sayısında kapak, uzerinde "Onvell Devleti" yazılı bir kitap ve kitapta açılmıs dclıkten dergıyı elınde tutanları ızleyen bir gozdü. Kıtabın arka kapağında, "Data bankaları, lekil bilgilerden suçlu teşhisi, bürokrasi, atom devleti" yazılıydı.