Katalog

16 CUMHURJYET DERGİ Emil Galip'i anlattılar Çetin Altan: Damıtılmış bir arkadaştı. Onda bir insan anlayışı vardı, bilimsel miydi, duygusal mıydı, bilmiyorum ama mahkemelere düşme nedeni, iktidann yaptıklarını insana yakıştıramamasıydı. Sandalcı, üzerine hiçbir zaman güneş ışığı düşmemiş bir ayna gibiydi. Güncel konularda, sağduyusuyla yazıyordu. Söylemek istediğini söyleyen, anlaşılır bir yazardı. Türkiye saydam olsa rezalet çıkar, o bu rezaletin içinde olmayan, karşılığını beklemeden mevcudu beğenmeyen bir adamdı. Mehmet Giireli: O benim gözümde küçük insanların içinde bulunan bir ermişti. Onda bir başka asalet vardı, demokrat mı dersiniz, hümanist mi, Rönesans'tan kalma mı, onun bu topraklara uyum sağlayamayan bir yapısı vardı. Ben Galatasaraylı'yım, Emil abi ise Fenerbahçeli'ydi. Maçları birlikte seyrederdik, birbirimizi üzmeyelim diye beraberliğe sevinirdi. Böyle incelikler içinde bir adamdı. Nilgiin Öneş: Biz onu görmekten çok mutluyduk. Bana göre nesli tükenmiş bir insandı Edip Abi. Hiçbir şeyin insanı olarak gelmiyor bana, ÎHD'yi saymıyorum, bir derneğin ya da gazetenin insanı değildi. Çok dürüst, çok sağduyulu ve adalet duygusu gelişkin bir insandı. Etrafında hep genç insanlar vardı, o bizim için başka bir jenerasyon değildi, çiinkü ileriye dönük bakışlara sahipti. Ümit Kıvanç: Ben de dahilbirçok solcu adamın kafasına başka bir bakışı sokan adam oldu. Bunu da anlatarak yapmadı, onun tavnna bakarak öğrendik. însan Hakları Derneği'nde Emil Abi gibi birinin olmaması ona çok şey kaybettirdi. Siyasi yanı olan bir şey tartışılıyorsa bunun argümanları, kullanılacak kelimeleri vardır ama o "Olur mu oğlum, ya da kızım " derdi" Öyle denir mi ? " O bunu dediği zaman "tamam" deniliyordu. Bu paye başka birine verilmez, onun ne dediğini bildiğini, sağlam bir bakışı olduğunu hissediliyordu. Ali Akyüz: Bizim ilişkimiz babaoğul ilişkisiydi. Sultanahmet Iktisat'ta öğrenciydim,2 Ekim 1978'defaşistlerbizitaradı. Bir sonraki yazı Emil Galip Sandalcı ile geçirdik. Bugün 19 yaşında olan oğluma onun ismini verdim. Hastahğımn son dönemlerinde görüşme yasağı koymuştu, "Beni böyle anımsamayın" diye... Nimet Tannkulu: ÎHD'de birlikte çalıştık. IHD bugün hâlâ ciddi bir etkinliğe sahipse bunda onun büyük payı vardır. Biz eylemler öneriyorduk, o karşı çıkıyordu, "Nefesimyetmiyor" diyordu, "Yetse siz görürdünüz"... Hatalar yaparsınız, sonra da unutursunuz, ama Emil Abi için "Keşke" diyorum "Keşke yapmasaydık, onu yormasaydık "... Bize insan haklan mücadelesini tanımlarken " Yağlı urgana tırmanmak gibi zordur bu ülkede" derdi. Gölgesinden hiç rahatsızlık duymadığımız bir insandı.0 Zadie Smith, Julian Barnes ve Muhammed Heykel'den öneriler... 'Akıllı' savaş da ne demek? Yaptırımları yumuşatın, denetçileri orada tutun... ABD'dekiveîngiltere'dekişahinler, tüm dünyada hızla tırmanan savaş karşıtı hareketlere şu soruyu yöneltiyorlar. "Savaş istemiyorsunuz. Pekio zaman Saddam'ın katliamlannı nasıl engelleriz?" The Guardian tanınmış savaş karşıtlartna şahinlerin somsunu yöneltti. Yanttlardan üçünü yayımltyoruz. ZADİE SMİTH 15. sayfanın devamı tutuklu yakını Didar Şensoy yaşamını yitirmişti. Babası itstememesine rağmen cenazeye katılan Defne Sandalcı "O gün böyle diyemezdim, böyle tanımlayamazdım, ama şimdi düpedüz şiddetten arındırılmış bir eylem organize etmişti diyebilirim" diyordu "O gün, izinsiz bir eylem olmasına rağmen, kimsegözaltına alınmamıştı. Sert bir gösteriydi, çok kalabalıktı, çok çeşitli siyasi gruplar vardı ve çok müsait olmasına rağmen hiç olay çıkmamış, hem kazasız belasız atlatdmış hem de içimize sinmişti. Bunu onun harcadığı çabaya bağlıyorum." Gazeteci Murat Çelikkan ise 1617 davada birlikte yargılandıkları Sandalcı'dan duruşmalârda.başıdikyani "benhaklıyım"duruşunu öğrendiklerini söylüyordu. Çelikkan'a göre dönemin koşullarında İHD'nin ilk etkinliklerinden "ayrımsız genel af"ı kabul ettirmek zordu, ama o bu zoru da başarmıştı. Sonraki yıllarda I YARISINIÇOCUKLARIN OLUŞTURDUĞUBÎR ÜLKEYLE Mİ SAVAŞACAĞIZ? Savaş yanksı tartışmaların temelinde yatan saçmalık, savaş karşıtlarının savaşa bir alternatif getirmeleri gerektiği düşüncesi. Oysa bize adil bir gerekçe göstermek sorumluluğu tamamen onlara ait. Savaş karşıtı savunma açık. Irak'a savaş açmak, belirsiz bir gelecekte, belirsiz bir biçimde ve bulamadığımız silahlarla bizesaldırmasından korktuğumuz bir ülkeye saldırmaktır. Uluslararası hukuk ve BM sözleşmesine aykırıdır. Ortadoğu'da.sonuçlarınıkuşaklar boyuncaçekeceğimiz.biradaletsizlikduygusunun yerleşmesine neden olmaktır. En basit deyimiyle, yasadışı davranmaktır. Bize, "Irak'a girip çıkacağımiz", orada " "bir bayii açacağımız" ve daha sonra Ortadoğu'daki durumu "halletmeye" çalışacağtmız söyleniyor. Gerçek ise, televizyon bize "içeri girdiğimizi" söyleyecek, ancak ilk Körfez savaşmda olduğu gibi, çocukların nüfusun yüzde 50'sinden fazlasım oluşturduğu bir ülkeye düzenlenecek bir askeri saldırının kaçınılmaz sonucu olarak çok sayıda sivil kayıp olacak. Eğer, batıdaki bir sivilin ölümüyle doğudakibirsivilinölümününeşdcğerde olduğu konusunda hemfikirsek, Irak'ta ikiyüzlüler ve korkaklar olarak ilerleyeceğiz. însanlar," Benim adıma değil" dediklcrinde bunu kastediyorlar. LiberaJ bir saçmalık ya da yumuşak başlı hayalcilik değil bu. Hızlı ya da" akıllı" bir savaştan söz ettiklerinde savaş taraftarları gülünç oluyor aslında. Savaş karşıtları, alternatif getirememek yol ayrımına gelinecek ama Sandalcı ÎHD'den uzaklaşmayacaktı. Üç kez evlenmiş, bir kızı olmuştu. Genç ve güzel kadınlan sevmişti, bir de sigarayı.Onuölümegötürenanfizemsigaranın sonucuydu. Hastahğımn ilerleyen dönemlerinde de insan hakları mücadelesinden vazgeçmemişti. Cezaevlerinde baskıların arttığı bir dönemde, Babam Defne Sandalcı'ya göre, babası kızına ve birlikte olduğu kadınlara, başkalarına gösterdiği hoşgörüyü göstermiyordu. Arkadaşı Nilgiin Öneş, Sandalcı 'nın kendisine ve diğer arkadaşlanna kızından çok daha hoşgörülü ve sevecen davrandığını söylüyordu. Öneş, Sandalcı'nın kızının ağzından çıkan her şeye ilk anda itiraz edip, haklı bulduğu zamanlarda bu hakkı kızına teslim etmese de kendilerine söylediğini anımsatıyordu. Baba kızın kavgaları ünlüydü, dostları kimi zaman ikisiyle bir arada olmaktan tedirgin olduklarını söylemekten kaçmmıyorlardı. Emil Galip'te, kızına dair bir tasavvur vardı, kızındaisekenditasavvuru. "Bana en çok beni kendisine benzettiği konularda kızıyordu. 'Sen de bana benziyorsun, sen de yazmıyorsun' diye yakınıyordu" diyordu Defne Sandalcı. llkyazısının yayımlandığı günlerdeydi, o zamanlar TRT'de olan Emil Galip Sandalcı, on dergi alıp, masasının üzerine koymuştu,bu,kızının ona dair kurduğu tasavvura yakınlaşmasının sevinciy Aziz Nesin, Mehmet Ali Aybar, Mina Urgan ve Nasih Nuri îleri ile Pera Palas Oteli'ndeki açlıkgrevinekatılmıştı. lOArahk 1993'deyaşamınıyitirdi.Son günlerinde ona hastalığından (anfizem) daha da acı ve zorlu gelen bir olaya, 24 Ocak'ta Uğıır Mumcu'nun öldürülmesinetanıkolmuştu. Güldal Mumcu'yu şubataymınortalarındaarayabilmiş.kendisinden önce Mumcu'nun ölmesinden duyduğu kederi dile getirmişti. Uğur Mumcu ile dostlukları Mamak Cezaevi'nde başlamıştı. Bir öğle yemeğinde, üzerinde "Boğaziçi" yazan kâğıttan bir uçak gelip, elindeki fasulye tabagının içinekonmuştu. Sandalcı, uçağıgönderen Mumcu ile dostluklarını "Onun çalışma odasında benim için bir divan hep vardı" sözleriyle tanımlıyordu. Güldal Mumcu'nun belleğindekalan ise "Beyefendi, zarif, dostlarına sakin ama insan hakları mücadelesinde çetin bir insan "dı. Onu anlatmak bir yapbozu tamamlamak gibiydi, herkeste bir ya da birkaç parçası birbiriyle örtüşen bir Emil Galip Sandalcı vardı... Örtüşen parçalar ise "bağımsız bir ruh" ile " insan gibi insan" dı... • le suçlanıyorlar. Bu tıpkı genç bir hırsızın, "Bu evi soyacağım ve bir saat içinde bana bin sterlin elde etmenin başka bir yolunu göstermezseniz, yapacağım hırsızhk da suç sayılamaz" demesi gibi bir şey. Yasadışı bir hareketin alternatifinin olmaması o hareketihakhçıkarmaz. "Neden şimdi?", "Neden burası" gibi sorular aslında boş sorular değil. Bunlar, neden yasadışı bir savaşın ondan önceki diplomatik çıkmazdan daha