Katalog

8 « * tanbul'uteslimalankomutan.Baba• mi da Rum zannetmiş. Babam da kendisine onlann kibarlıgını, her söylenen karşısında peki efendimli konuşmalannı örnek almıştı. Ne dese pekiyi paşam dedikçe adam nedense bu kadar terbiyeli konuşmasınasinirlenip birtanetokat atmış babama. Babam da "Yahu niye vuruyorsun paşam" demiş. "Sen Rum değil misin, hep Rumlardan alışveriş etmekten bıktım" diye cevap vermiş. Adada esnaf ve zanaatkâr olarak Rumlar vardı. Gayrimüslimden alışveriş edenler onlaragüveniyorlardı. Sabunutahtanınüzerine koyacaksınız ki balçık olmasm, Pirinç kurtlanmasındiyeneyapmaklazım hepbunlan Rumlarbiliyordu. Babam da onlardan öğrenmişti. Birgeçittöreniyapıldığızaman enkalabalık Rum ilkokuluydu, sonra Rum yetim okulu, en son biz gelirdik. Rum ilkokuluö yıldı. Rum yetim okulundaayakkabıcı marangoz ve demirci atelyesi vardı. Zanaatkâryetiştirirdi. Bu olaylardan sonra ilk giden makarnacı Rüştü Raka oldu. 67 Eylül'den önce yeni makarna kalıpları getirmişti. Fabrikası Karaköy Necatibey caddesindeydi. Fabrikayı mahvetmişlerbütün kalıplar kırılmış, adam ağlayaağlaya babama Türkiye'yi terk edeceğini söyledi. Yunan hükümeti buradaki Rum sanayici ve ticaret erbabını sıfır ev kirası, sıfir vergi, sıfır askerlik gibi avantaj larla davet etmişti. Gidenlerin Yunanistan'ınkalkınmasında büyük rolü oldu. 1944'te çıkan kanundan önce rakı da şarapdayapılıyormuş. Rakınınyapıldığı yer Façyo lokantasının bulunduğu yermiş. Büyükada Rakısı vardı mesela. Lunaparktan Ayayorgi 'ye kadar olan yer hep bağdı. Hazine topraklannı ekiyorlardı. Değirmenler vardı. Buğday ekiliyordu. Un fabrikası vardı. Çini fabrikası vardı. Briketveyerkarolarıyapıldı. Kaldırımlarda çok güzel karolar vardı, herkes hayrankalırdı.lnsanlarevlerininönünü sabunlu sularla temizlerdi. Sofralarkulül olaylanndan sonra bunun bilincine vakıf olan Türkleryapılan işin yanlışlığını özellikle komşulanna karşı herzaman telaffuzetmişlerdi. lyi komşuluklar bu zamanda başlamıştı. Her yeri kırıp da hâlâ aramızda dolaşanlar hatta ertesi sabah tuğla alıp camlara fırlatanlar vardı. Rumlar tarafından dışlandılar. Hâlâkarşılaşıyorlar. Burada kalanlar da var, yazın gelenler var. Taş atanlar selam vermek istiyorlar, Rumlar da soğuk bir şekilde o selamı alıyorlar. Vurkınn içine girmeyenler Rumlann gözündeterfi etmiş, diğerleri de aşağılanmışlardır. 67 Eylül 'den sonra pek giden olmadı. Asıl darbe 1964'te Yunan tebalılann göçe zorlanmasıyla vuruldu. Kendi dükkânını yıkan arkadaşını kurtaran da oldu mahkemelerde. Façyo lokantasını vuran kıran adamı biliyorum, sonradan yakalanıyor. Kırmayan etmeyenler kıranları ihbar ettiler. Bu adamlan da kurtaran yine onlar oldu. Bu benim çocukluk arkadaşım böyle şey yapmazdedi. Bizimahcup ettiler. Niçin yapı Idı, banş adına, dostluk adına... Façyo'nun sahibi Küçük Petro yaşlandığı için yerini yanında çalışan garsonlara sattı. Küçük Petro'nun babası Mösyö Yuvanoğlu, Çanakkalegazisiydi. Karamanlıköklübiraileydi.SonundamallaÇanakkale gazisi Yuvan Yuvanoğlu solda. rını satıp gittiler. Bu vandalist hareketi buradaki toplum kol kınlıryen içinde kano gibi müzik aletleri vardı. Eğlenceyu lırgibisindensineyeçekmiştir.Türkiye ekonomisine büyük darbe vurulmuştur. sokaklara taşırdıklarında, tura akordiÇocukluk arkadaşlarım geldiklerinde yon vegitareşliğindeçıkarlardı. Karnauğruyorlar. Buradaki fotoğrafta gençlikvallan vardı, maskara olurlardı. Çok salerini, babalarını, annelcrini görüp duyyıdaotel vardı. lkinumaralı ilktelefonlar gulanıyorlar. Atinahariçheryeregittim. buraya gelmişti. 53,46 gibi. Splendid, Yüreğim kaldırmayacak diye düşünüyoKüçük Splendid, gibi sayısız otel vardı. rum.Telefonlakonuşuyoruz. HükümetKaymakamlık binası da oteldi. Pansiyonculuk vardı, Rumlara ait hemen he lerin yarattığı düşmanlıkla insanların dostluğu çakışıyor. 1964 zorlaması ve men bütün evler pansiyon olarak da kulmanevi baskı yıllar içinde Türk tebalı lanılırdı. RumlarlaberaberpansiyoncuRumlann da gitmesiyle sonuçlandı. luk öldü. Pansiyonculuğa dönebilsek Bunda mal kapmak isteyen vatandaşın adanın durumuçokdeğişir. da rolü oldu. Şimdi de kalkıp eskj ada esAdaya vurulan ilk darbe Varlık Vergisi oldu. Fakat biz bunu yaşamadık. 67 Ey ki ada diyoruz.^ rulurdu kaldırımlara. Balıkçılaçarabacılar hep Rumdu. Büyük bahklar sandallarla şehre götürülürdü. Kılıç, orkinos çıkardı. Eğlencenin lokomotifi Rumlardı. Onlar eğlenirdi, biz onlara gıpta ederdik. Komşulukilişkileribaşlayıncabiziaralanna davet etmeye başladılar. Eskiden masal anlatıcılar varmış adada. Gece eğlentilerinde birisi masal ı anlatmaya başlıyor, bir saate yakın konuşuyor, en canlı yerinde bugünlük burada bitti arkası yann diye kesiyormuş. Tabi i Rumca... . Benim çocukluğumda hemen hemen bütün Rumların evinde ut, keman, piya CUMHURİYET DERGİ Kaleköy, Tepeköy, Zeytinliköy, Eski Bademli, Dereköy. tmroz'un, yani Gökçeada'nın yalnızlığı tanımış beş köyü... Her ağustosta yinelenen panayır kınyor bu yalnızlığı... Birkaç kışı adada geçiren Madam Sula anlatıyor: Kimi gün bir kedi geçse de sevsem diye saatlerce bekliyorum... Bir kedi geçse de sevsem YAZI: BANU BULUT FOTOĞRAF: NİKO MANGİNAS K 1900'lüyılların başında Büyükada. Sakinleri, ziyaretçileri, gazino ve lokantatanyla sıradışı biryaşam alamydu abatepe'den arabalı vapurabinip de lmroz'a (Gökçeada) ulaştığınızda sessiz Kuzu Limanıkarşılıyorsizi. Çoraktepelere, kimliksiz toplu konutlara baktığınızda hep aynı görüntülerle karşılaşacağınızı sanıyorsunuz. Merkez'e(Panayia) giderken aynı yapılanmamanzarayı dolduruyor. Panayia'ya geldiğinizde de fikriniz pek değişmiyor; yine aynı kimliksiz yapıların içinde sıkışmış birkaç eski Rum evi... Ama eski köy lere çıktığınızda hele de koylara gittiğinizde, "Evet, nefes aldığımı hissediyorum." diyorsunuz. Dört bin yılı aşkın bir geçmişi olan Gökçeada, eski bir Rum yerleşimi. Ürettikleri zeytinyağı, hayvan ürünleri ve lezzetli eti pazarlayarakkazancını sağlamış olan ada halkı Ege Bölgesi 'ne hakim olan hiçbirhükümdârlıktan yardım almayarak haklı bir ün de kazanmış. Bu yüzden lmrozlular, gözlerinde biraz buruk biraz çekingenbirgururla, "Benne Yunanistanlıyım ne de Türkiyeli. Imrozluyum, Imrozlu..." diyorlar. Adaya dini bayramlannı Meryem Ana Yortusu Panayın kutlamak için dünyanın dört bir yanından gelmiş lmrozlular ilebirlikteydik. Ülkelerarasındatarihboyunca süregelmiş çekişmelere boyun eğmiş lmrozlular, her yıl adaya gelip hem birbirlerini görüyor hem de adayla hasret gideriyorlar. Buyıl biraz dahaheyecanlıydılar çünkü adaya gelen Fener patriği tarafından kutsanacaklardı. Bayramdan önce bir tür oruç tutan Rumlar adadıklan koyun, keçi ya da öküzleri 14 Ağustos'ta kestiriyorlar. önceleri kesim işlemi hayvan sahibinin gözü önünde papazın dualanyla yapılırmış ama artık bu adetten vazgeçmişler. Şimdi, hayvanlaruygun bir yerde toplu olarak kesildikten sonra te