Katalog

9EYLÜL2001.SAY1807 Okurlarımız için yabancı değilsiniz ama yine de bize kısaca kendinizi anlatır mısınız? Klasik bale eğitimini Leningrad'da (şimdiki Saint Petersburg) Vaganova Koreografi ve Bale Okulu 'nda tamamladim. Hatta son yıllannda Vaganova ile çalıştım. Tüm dünya bale okullarının yakından bildikleri bu okulun, klasik bale dalına dünyanın her ülkesinden gelen genç sanatçılar da ülkemiz sanatçı ları gibi eğitim görürler. St.Petersburg'da Kirov Opera ve Bale Tiyatrosu'nda çalışmayabaşladım.Bugünkü Mariinskiy Tiyatrosu. Bir koreograf için her tür zengin kaynağa, kültür ve sanat b'rikimine sahibiz. Halk danslannın klasik bale içinde kullanımı, Rus koreograflann ufkunu genişletti, onlann klasik balede yenilikleryapmasını sağladı. Halk danslannda stilizasyon ilk kez Rusya'da (SSCB zamanında) gerçekleştirildi. Sınirlı otantik danslar, balenin yardımıy la zenginlik kazandı. Marina Semyonova (1925), Galina Ulanova (1928) ilk büyük başanlannı Kirov Opera ve Balesi 'nde sağladılar. Heriki sanatçı Vaganova'nın öğrencisiydi." Sovyetler Birliği dönemindcn sonra Rusya'da sahnelediğiniz vc korcografisini yaptığınız tümünc yakın bale çalışmalarınızı Kirov (Mariinski), Bolşoy'da izledim. Tiflis, Ufa, Kazan vb. kentlerde yaptığınız çalışmalarımzı gördüm. (Krasnadcr'e gidcmedim). Doğal ki, heııı Vaganova gibi özclliği ve evrenselliği olan bir okulda eğitim aldınız, hem de sizden önce 1920'lerde başlayan atılımlı koreografi gelencğinin sizi daha da başarılı yaptığını söyleyebilir miyim. " Her sanat dal ında olduğu gibi, balede de gelenek önemlidir; dayandığınız ekolün bir geçmişi olmalı ki, geleceği de olabilsin. Sözgelimi, klasik balede çağdaş arayışlar yapan, bu soy çalışmalar yapan baledeki öncüsü Kasyan Golezovski; edebiyatta başlayan gelenekçiliğin (futurizm) bizdeki öncüsü Mayakovski 'ydi. Rus yötıetmen Meyerhold konstrüktivizmi içeren denemeleryaptı. Kübizmakımını dakullandı. Bunların uzun ömürlü olduklarını söyleyemem. Kendi payıma çağdaş anlayışlı klasik bale geleneğini ilerici, yenilik;ianlayışlaişlemeyiyeğledim.Balesanatının şaşırtıcı, insanüstü etkili, sevimli ya la olağanüstü gösterilerini önemsedim. Bale sanatı en güç sanatlardan biri, belki de birincisidir. Gerçeği okulda öğrendik. 1957yılındanbuyanaböylebiranlayışla ;alışıyorum." Sanat yaşamınızdan örnekler verir misiniz? "Balede Gorsky geleneğini yadsımak jlmaz. Dansı sahnelerken gerçekçi anlayış ve konuları güçlü olan librettolan seçmek ijnemlidirbenim için. özeUikle 'mim' üstüne sahnelemede özenli çalışırım. Kirov Opera ve Balesi'nde birlikte çalışmaya başladığımız Simon Virsaladze'yi bunun için seçtim. Kirov 'dan sonra Bolşoy 'a birikte geldik ve otuz yılı aşan Bolşoy'daki »anat yaşamımızda birçok yapıta birlikte mzaattık. Kolektif çalışmayı gerçekleştiirim; ortaya koyduğumuz sanat yönünün ığır basmasını hep öne çıkarırım, sanatsal ıçıdan yargılanm. Librettonun kurgusuna /e yorumuna çok önem veririm. Müzikle, jahne tasanmı ile daha önemlisi koreogra~i ile kuramlann kaynağı olan genel dü şünceleri birleştiririm. Yapılan çalışmanın felsefesi olmadan başan beklenemez. 1998'de Virsaladze'yi yitirdik. Ne ki, onun yaratıcılığı veçalıştığıyapıtlarhâlâyaşıyor. Istanbul'daki Ferhat ile Şirin çalışmamızda, dekorgiysi tasarımları, Virsaladze'nin imzasını taşır. Bizdekilerin aynısını getirip uyarladık. Psikolojik ve dramatik açıdan ele aldık, böy le bir yorum getirdik. Bu baleden önce böy le bir yorumun olmadığıyazıldı. İzlediğiniz repertu vardan söz etsek? Klasik baleye ilk çalışmam olan Prokofiev'in "Taş Çiçek" balesiyle başladım. Naturalistlikten (doğacılık) uzak bir yorum getirdim. Koreograf isi daha önce yapılmıştı, aynı anlayışla yorum yapmayı düşünemezdim. Leonid Lavrovski'nin (1940) koreografisi pek beğeni toplamamıştı. Yaptığım koreografilerde librettoya ağırhk vermem, müziğin dramaturjisini öneçıkarınm. Müziğin dramaturjisini işlemek kuralımdır. İlk kez dramatik kavramla, müzikalkoreografik kavramlara önem ve ağırhk verdim; bu yorum dans olayını daha yüceltiyordu. Yeni bale tiyatrosu yaratmanın yollarını seçtim. Bu nedenle klasik balede yenilikçi bir yöntem izledim. Bunları yaparken daha önce unutulmuş, işlenmemiş ilkeleri ortaya çıkarmaya çahşıyorum. Böylece koreografinin biçimini geliştirmeye özen gösteriyorum. Prokofiev'in müziğinde senfonik bir kurguvardı.Senfonik dansı organikbiçimde devinimle bir araya getiriyorum. Bu doğal olarak öznel biryaklaşımı ortaya koymaktadır. Yaptıklanmla çağdaş dans dilini zenginleştiriyorum. Çok boyutlu, olağanüstü büyük yapımlara koreografik formlarla yaklaşıyorum. Doruk ve aynntılı, can alıcı suçlara yakalama olanağını bulduğumu söyleyebilirim. Koreografide aradığım ve getirmeye çahştığım yeni ilkeler, yeni yöntemler geliştirebilmek için ve Virsaladze bana çok yardımcı oldu ve hep onunla çalıştım. Bir bale masteri gibi dekor ve giysiyi ortaya çıkarıyordu. Sahnede yapıt için ortaya çıkan tüm sorunlan çözümleyen bir sanatçıydı. Yaratıcıydı; kim çalışmak istemezdiki onunla?" Sizin koreografi ve yorumunuzla gördüğüm gerek Spartak (sizin sözcüğünüzle) ve Don Kişot'u ya da bu iki baley Solist Mark Peretokin 7 istanbul'da izleyeceğiz. le ilgili yorumlarınızı soracağım. Gördüğüm iki bale üstüne konuşmamızda yarar bulduğumu belirtmeliyim. Yorum sizin, yeni dansçılardan izleyeceğim, o kadar. Diyalektik açıdan yorumunuzu değiştirmiyorsunuz, biliyorum bunları? " Aram Haçaturyan, Spartakus'ün müziğini 1954'deyapmıştı. Konusu ve müziği ilgi alanımdaydı.,1956'da St. Petersburg Kirov Balesi'nde Leonid Yakopsan'ın (1956) koreografisiyle oynandı. Aynı yapıtın bir başka koreografisini Igor Moiseyev (1958) Bolşoy 'da gerçekleştirdi. Spartakus'ün 3. yapımı benimdi; Virsaladze'yle, Bolşoy'da yeni bir yorum unuyaptık (1968). Antik dünya, dans, müzik, sahne tasanmı veyeni biçimiylegerçekleştirdik. Koreograf ik ve estetik bir değişiklik getirmemizkaçınılmazdı; bunubaşardığımızı söylemeliyim. Görselliği, müziğin özgünlüğü iyi değerlendirildi diye düşünüyorum. Solistler vetümdansçılannbaşarılıydılar. (özellikle solo yapan, baş dansçıların Grigoroviç tarafından övüldüğünü söylemeliyiz.) Parantez içindeki sözleri ben ekledim. Çünkü, bunca ünlü, dünyanın her tarafında, bale dünyasında çok tanınması bir yana, başanlannı övdüğü görülmediği söylenebilir. ^ YURİ GRİGOROVİC Yuri Grigoroviç'in Bolşoy'dan önce, on sekiz yıl Kirov (Mariinski) balesinde solist dansçılığı var. Kısa bir süre de çalıştığı toplulukta bale bölümünü yönetti. Bolşoy'daki yönetmenliğinde doksanın üstünde uluslararası tumelere kattldı. Rus balesini doruğa çıkaran, klasik balenin çağdaş söylemini veren bir büyük usta. Sürekli üretiyor, önümüzdeki aylarda yeni yorumuyla Kuğu Gölü'nü sahneye koyacak. İlk kez Bolşoy'da bu balede "OdetteOdile" karakterlerini canlandıran Istanbul'daTürkiye'de izleyeceğimiz Galina Stepanenko üstleniyor. Cumhuriyet okurlannın anımsayacakları gibi Yuri Grigoroviç'in balesiyle ilgili geniş bilgi verilmişti (Cumh. 26 Ağustos 2001). Don Kişot, ilk kez koreograf Petipa tarafından ve L. Minkus'un müziği Moskova'da Bolşoy Tiyatrosu'nda 26 Aralık 1869'da oynanmıştı. 1871'de St. Petersburg'da Mariinski Tiyatrosu'nda oynandı. 1902'de A. Gorski'nin yeni düzenlemesiyle Moskova'da Bolşoy'da sergilendi. Petipa'nın adı çıkanldı, çağdaş bir yaklaşım getirmişti Gorski. Dünya'da ve Rusya'da da çeşitli koreograflarca değişik yorumlarla sahneye kondu Don Kişot. Yuri Grigoroviç, A. Gorski'nin koreografisiyle yeni yorum ve düzenlemeler yaparak çok başanlı bir Don Kişot Balesi'ni sahneye koydu. Ülkemizde bu biçimiyle gösterilecek. Don kişot balesi etik açıdan değerlendirilmiyor; estetik açıdan görselliği çok başanlı biçimde ortaya koyduğunu söylemeliyim. Her insanda biraz olsun Don Kişot'luk vardır görüntüsü de çıkıyor elbet. Leon Minkus'un müziği, Aleksander Gorski'nin koreografisi, ama Grigoroviç estetiğiyle izleniyor.^