Katalog

CUMHURİYET DERGİ Kısacası 1990'larsonrası ivmekazanan"kuralsızlık", yeni belcdiyc yönetiminin ısrarlı vckararlıprogramlarıylakaldırılmayaçalışılıyor. Sorunların çözümü için yeni seçcnek politikalargeliştirmeyeyönelikuğraşılarıse scvindirici. Geçtiğımiz ay, Van, Trabzon, Erzurum, Diyarbakır, G. Antep şubeleri ve çevre il temsilciliklcrinin katılımında gerçekleştirilen Inşaat Mühendisleri Odası (İMO) Genişlctilmiş Bölge Toplantısf nda başta yerel yönetimın ve merkezi yapının bu bağlamdaki politikalannınyenilenerek/ivmelendirilmesi ve mevcut yanlışlann giderilmesinde, meslek odaları olarak katkı verilmesi kararlaştınldı... Yerleşmenin kendilığinden, kural tanımaz gelişimi önlenemez ise, beraberinde kentleşme ve çevre felaketini getireceğine ve insanlık dramına dönüşebileceğine dikkatçekildi... Amida ya da Amed... Diyarbakır'ın "ArzıMev'udvaatedilen topraklar" üzerinde oluşu, bu bölgeyi geçmiş uygarlıklann çekim alanı haline getirmiş. Kuruluşu, MÖ 3000 yıllanna dayanan kentin, günümüze dek; başta Huriler olmak üzere, Mitanniler, Asurlular, Romalılar, Bizanslılar, Osmanlılar vb., yaklaşık 26 ayn uygarlığı konuk ettiğı söyleniyor. Kent, günümüzde bile jeografık konumu nedeniyle antik çağlardaki evrensel konumunu koruyor. Bir yandan Avrupa ile Asya'yı, diğer yandan Karadeniz, Ortadoğu ülkeleri ve Basra Körfezi'ne bağlayan yolların kcsişme noktasında bulunuyor ve çeşitl i uygarlıklann izlerini ve zengin kültür çeşitliliğini gü '• nümuze dek taşıyor. Bu olguyu en somut yansıtan ve Diyarbakır'a bir şekilde "Kale Kenti" adını veren ve Çin Seddi' nden sonra en uzun (5 km) "sur" olarak kabul edilen Diyarbakır surları. 1945 yılına dek il nüfusunun hemen hemen tümü, surlarla çevrili "Kale Kent" içerisindeyken, günümüzde yüzde 80'isurundışındakiplansızbölgede yaşıyor. Diyarbakır'a "Kale Kenti"dendiğinı söylcdim. Ashndakimileri; Ergani veçevresindekibakırmadenleri nedeniyle; bakırdiyarı anlamında"Diyarbakır",kimileriBekiradlı bir bey in yerleşim bölgcsi seçmesinden dolayı;Bckir'inDiyananlamıda"Diyarbckir" demiş... Tarihçileregöre ise kentin eskiadı, AmidaAmed. Yani"EskiMed/Kürttmparatorluğu'ndangelcn".Halkarasındagenelde"Amcd"adınınkullanıldığı söyleniyor. "Kale Kcntı" Diyarbakır'ın surları ve 1945'lere dek koruıımuş otantık Diyarbakır evlcri; ışlcnmcsi kolay, ısı ve ses yalıtımına duyarlı "Bazalt" taşından yapılmış. Bazalt; Diyarbakır'a 10 km mesafedekı sönmüş Karacadağ Yanardağı'nın 50 km'lik alana yaydığı volkanik bir taş. Geçmiş uygarlıklann bölgeyi sürckli yerleşim alanı olarak seçmclerinintemel nedeni belli kı Dıcle'ninsuyu ve yapı malzcmesi Bazalt taşı. Yukarıda belirttiğim gibi Diyarbakır vc bölgcdc çoğu evler ve surlar; işlcnmesi kolay olan ve ısı/ses yalıtımına duyarlı bu volkanik taştan yapılmış, TakıMS 1945 yılına dek. 1950'ler sonrası nasıl ki ülke genelmde doğal kaynakları ulusal çıkarlar doğrultusunda işleyemedık, Diyarbakır vc bölgcde de "su ve bazalt taşı"nı işlemeyi akıl cdcmemişiz. Binlerce yıldan Diyarbakır mimarisini anlatan bir bina. Kentte, Esma Ocak Evi olarak tanınıyor... (Fotoğraflar: OZCAN YURDALAN) Yorgun Diyarbakır ŞEVKET ÇORBACIOĞLU • • • D iclekıyılanndagöğünsonsuzmaviliğiylebütünleşenyeşilbirbaşka güzel. Binlerce uygarlığı sırtında taşımış, Yukan Mezopotamya havzasının devamı Diclc Ovası yorgun vc tcdirgin. özellikle; mekezdeki gizemli"Diyarbakırbağları"... YahudivcErmeni lerce, Ortadoğu' nun dünyaca ünlü şaraplarının yapıldığı bu efsanevi üzüm bağlarının yerıni "Betonartne bağlan" almış artık... SaltDiyarbakır bağlan değil,Dıyarbakır'ın ünlü karpuz alanları da yapılaşmaya açılmış. Basra'daFıratilebirleşerek"Şattül Arap"a dönüşen Dicle, Basra'ya doğru akarken ürkek ve düşüncelı, çiinkii; vcrirnlı tarım alanları/su havzaları, daha doğrusu Yukan Mczopotamya Havzası saldırı tehlikcsiyle karşı karşıya... Hemen kuzey yamacına Dicle Üniversitesikonuşlandınlmış...Güneytarafındaki Emlakbank Toplu(m) Konut Evleri (TOKt) ile ıki taraflı saldırı içinde adeta... Dicle çevresisu havzalanndakıyapılaşma; Volkanik kayaçlarbölgesi olan Seyrantepe ve Ergani yönündeki alanlara kaydırılmalı, Seyrantepe'de başlatılmış olan bu süreç yaygınlaştırılmalı, eğer Diyarbakır'ın bakiralanlankorunmakisteniyorsa! Tarihı, doğal ve insan dokusuyla zengin Diyarbakır, özellikle son 20 yıldırtedirginliği, tüm bedeninde hissetmenin yorgunluğunutaşıyor. Bugünlerde dingin...Doğal coşkusundan uzakbirdingınlıkbu, çünkü tedırginliği hızla üzcrindcn atmak isterccsine büyüycnbirkentkaotizmi içinde... Dcvasabinalar adeta göğe egemcn olmanın savaşında. Bölge içi zorunlu göç, Diyarbakır' ın kent içi nüfusunu birmilyona çıkartmış. Yapılaşma alanı yaklaşık 2000 Ha'a ulaştı. Bunun yaklaşık 500 Ha'ı (250300 bınnüfus)gecekondu... Diyarbakır'da 1985 sonrası 150200 bin konut yapıldığı kabul ediliyor. Bunun yüzde 95 'inin yapı denetıminin sıfır olduğu, hatta imaryasasıgereğıruhsatişlemlerininyapılmadığı ve iskan nıhsatının, inşaatlann sadecc yüzde 10'una venldiği savları, gerçekten düşündürücü!.. Yeşilalanlarınyokedilişi,çünkü kişi başına 25 cm2 gibi komik biralan düşüyor çok katlı yapılann kcndiliğindcn çöküşü, yukarıdakı savları doğruluyor. Anı nüfus artışı üstyapıdakı yetmezliği aynen yansıtmış durumda. örneğin; gecekondu alanı Şemsıler, Dicle, Fabnka, Dokuzçcltik, Seyrantepe ve eskı yerleşım alanı Benüsen mahallelcrindcaltyapısondereceyetersiz. Tarihi, doğal ve insan dokusuyla zengin bir kent Diyarbakır. Son 20 yıldır da tedirginliği, tüm bedeninde hissetmenin yorgunluğunu taşıyor. Bugünlerde ise dingin... Doğal coşkusundan uzak bir dinginlik bu, çünkü tedirginliği hızla üzerinden atmak istercesine büyüyen önce kiliseler yıkıldı, sonra üzüm bağlan bozuldu... gelen otantik yapıyı bozarak, tarihi dokuyu yapay yapı malzemeleriyle adeta yok etmişiz... Kısacası Diyarbakır, yapay yapı malzemeleriyle (tuğla, ytong vb.), doğal yapı malzemesi (bazalt taşı) üzerinde inşa ediliyor. Çünkü Diyarbakır zemini hemen hemen tamamı volkanik kayaç bazalttan oluşuyor. Karacadağ volkanik püskürmesinde mağmanın, Diyarbakır yerleşim alanı olan Dicle'ningüneyinekadargelebildiği.Dicle'nin bir kent kaotizmi içinde...