Katalog

CUMHURİYET DERGt Goruyorumkı eve p» kırıklığıyla sonuçlandı ki, artık SOkuşağı böyle bir beklcntı çocuğu olmaktan çıktı. Onların yarından bır şey beklemiyor olması çokacıklı. tnsanların artık yanna dair beklentileri de çok kısa vadeli, krizden çıkılsın, dolar düşsün, arabanın borcu bitsin filan türünden, tamamen kişisel ve küçük beklentiler içerisinde yaşıyorlar. Hayatımızı çekilmcz, acıklı vc öfkclı kılan da bu bence. Yani bir taraftan sadece kendi hayatlarıyla sınırlı yaşıyorlar, bir tarafta da bu artık katlanılamaz hale geldiği için bir nostalj i umuduyla geçmişe gidebiliyorlar, ama yarın dîye bir kavram değerini çok yitirdi. Peki, o yılları düşünüp ağladığın hiçoluyormu? Hayır. Güldüğüm çok oluyor da çok ağlamadım. Geçmişe ağlamak çok akıllıca gelmiyor bütünüyle, "Allahım o yıllar geçti gitti, nc güzel yıllardı" diye ağlamıyorum. Ayrıca bir yanlış anlamaya yol açmasından da korkuyorum. Ben 70'li yılları övmüyorum. Yokluğun övülecek bir tarafı yoktur. 70'li yıllar aslınabakarsan ağırbirkolcktifhayatın bireyselleşmcyi cngellediği, insanlann ağırkurallarvc insan ilişkileriylekuşatılmış olarak yaşadığı, zoryıllardı da. Biz onün hayalini seviyoruzaslında, kendisini dcğil. Ben ki 70'li yılları hakikatenseverekyaşamışvc o yılların ayrıntılarını yazmış biriyim, ama o yıllara dönmeyi düşünmem. Niye Samsun sigarasının içerisindcn odun parçalannın çıktığı, tclefonun olmadığı, iki kclıme konuşmak için kilometrelercc yol yürünmesi gcrektiği bir çağı özleyeyim ki. Bazı örneklerde öy le bir hava var gibi. Bahçeli evleri kım özlemez, ağaçlardan ayva çalmayı kim özlemez? Doğanın tahrip edilmiş olması hayatımızdan o güzel bahçelerin, o sıcak ilişkilerin çıkmış olması elbette ki üzücü. O yılların yokluğunun yarattığı yaratıcıhğı elbette özlüyorum. Cemal Süre gotunıyorsunuz omo OMO? neden ^ ği yıl lan bütünüyle özlemek söz konusu deg'lBazı ycrlerde ironinostalji ikilemi gördüm.Hemironikdüşünmeye,hemnostaljik düşünmeye izin veriyor. Örneğin liseli kızların arkadaşlanna yazı yazdırdıkları defterleri anlattığın bir ciimİe var. "Bu tür defterlerin sahipleri kızlar çok aktifkızlardı, çcvreleri geniş olur, kendi ilgi alanlarında daha çok soru üretirlerdi." Bu konuda ne düşünü yorsun? Bu ciimle ironiye mi nostaljiye mi dayanıyor? Bu kitap ironiye daha yakın. Nostaljik bir nesne diyeceksek körüklü faytonlar çok güzel, estetik değeri olan şeyler olarak aklımda kaldı. Şimdi 70'li yıllann faytonunu görsem, belki de böyle olmadığını düşünebilirim. Meselageçcngün KaptanSwıng'i buldum, Allahım ne kadar kötü baskılarmış, ama benim hatırladığım muhteşcm şeylerdi. Çünkü daha ıyisinı bilmiyorsun o yıllarda, daha iyisi yok. Dolayısıyla bütün ölçülerini onun üzerinden koyuyorsun. Anket defterlerine dÖnecek olursak, klişeyi ilk keşfettiğim yerdiranketdcftcri. Çünkü klışcdcngeçilmezdi, hatıra defterleri de öylcydi. Günümüzde böyle bir şey kalmadı diyebiliriz. Kalmadı. Ama günümüzde böyle bır ihtiyaç da yok. Anket deftcri ne demektir? Zatenzorilişkikurulanbirdönemdı,kızlaerkeğın 11 yaşından itibaren aynı mekânda bulunmalanbilcannebabalantedirginedcrdi. Dolayısıyla ilişki kurabilmck için aracı kullanmak gerekiyordu, anket defterleri de bu anlamda bir aracıydı. Bazı kızların tek amacı sadece buydu, anket deftcri vasıtasıyla hoşlandıkları bir çocukla ilctişim kurabilmek. Anket defterine yazdığı cevaplardan yola çıkarak, bir insanın sana sevgili olarak ne kadar uygun düştüğünü anlayabilirmisin? Meseleuygunlukdeğil,birdilgeliştirmc. 70'li yıllarda anket defteri, hatıra defteri üzerinden biraşk dili kuruluyordu. Aşkın bir yardımcı unsuru. Her şey aşkın yardımcı unsuruydu. Giyim kuşam, davranışlar, oyunlar... hepsinin altında bir ilişki kurma amacı, bir dil oluşturma çabasıvardı. Kadınlar da erkekler de aynı derecede. Erkekler ilişki kurabilme açısından daha özgürdüler ve scçen durumundaydılar. Onlann deneme haklan vardı, kadınlann yoktu. Bu dili oluşturan kadınlardı. Ama cevap verenlererkeklerdi. Mesela anket defterlerinin büyük çoğunluğunun sahibi kızlardı, dolduranlannçoğunluğuerkeklerdi. Yani dili kuran kadınlar, genç kızlar, okuyan erkeklerdi. Kadınlar 70'li yıllarda şu an olduklarına göre daha aktiftiler. Dolaylı birdil yaratmaanlamındaevet. Şimdi erkeklerin kurduğu bir dile kadınlann vereceği karşı mesajlar şeklinde yaşanıyor ilişkiler. Artık her iki cins için de eşit bir dil kurma hakkı ve olasılığı olduğunu düşünüyorum. Ama önemli olan şu, şimdi konuştuğumuz dilin dışında bir dile ihtiyaç kalmadı ki. Kurulan ilişkinin ya da dilin ancak nüanslan söz konusu. Günümüzde telefon mcsajlannın ve cmail'lerin giderek böyle bir dilin aracı halinegeldiğinisanıyorum.Amasonuçtaaçıkçasöylenmişyadayazılmışbirsözvar. Ozamanlarda sevgili kavramı bu kadar trend değildi herhalde, arkadaş kavramı daha çok kullanılan kavramdı. Sevgili yasak, hatta ayıp kelimelerden binydı.Uluortakullanılamazdı.Insanlar ancak rcsmı bır sıfatdahilinde sevgili olabiliyorlardı. Daha kötüsü, o aşamaların herbirinin bir adı olduğu için, hiçbir zaman sevgili olamıyorlardı zatcn. Sözlüm, nişanlım, kocam ya dakanm. Dolayısıyla busıralamanın içerisinde sevgilimin ycri yok. Peki, o dönemde geçerli olan aşk normları seni de sınırladı mı? Araçlardan yararlanmakdurumundakaldınmı? Ben çok çabuk dışına çıktım. Çünkü genç kız olduğum dönemde hayata siyasi atmosferegemendi. Dolayısıylaarkadaşlıkteklif etme, konuştuğu çocuk hikâyelerini yaşayamadan, solculuk gelip hayatımıza egemen oldu ve "bacım" muhabbetinc girildi. Peki, o 'bacf muhabbetini nasıl yaşadın? Yaşadım sayılmaz. Çünkü kız lisesinde okudum. Bütün arkadaşlarım da kızlardı doğal olarak. Adapazan'na gittiğim zaman, oradaki o taşra kızlannın hayatlannın üstündenokuyordum aşk ilişkilerini, ama o kadar klişebuluyordumkırahatsızdaoluyordum. 'Bacım' muhabbetini yaşayamadım. Kitapta o dönemin solcu idealist havasım özleyen bir tavır var gibi geldi. Sen buna mı yakınsın, yoksa bugünkü libcralist ve serbestpazarcıanlayışamıyakınsın? Böylebirkısıtlamayapmadankonuşacak olursak, ben kuruluşvetoplumsalheyecana her zaman ilgı duydum. Çhe'nin dcvrınde dc, Ekim Devrimı 'nde de, Cumhurıyetin ilk yıllannda da yaşamak ısterdim, Fransız Ihtiİali'nidegörmekısterdım.Butürtoplumsal harekctlıliğin dorukta olduğu yıllar, her zaman ilgımi çekmiştir. Sonradan o yıllara baktığımda fark cttim ki, bu toplumsallık bana tuhafbır güven duygusu vermış. O günlerin o toplumsal coşkusunu ve ınsana verdiği oyenilenmchıssini inkârcdemem. Kendini idealist bir insan olarak tanımlayabilirmisin? Ben idealist insanlara hayranlık duyan biriyim. Ama idealist olduğumu söyleyemem. Belki de idealizm sempatizanısın. Güzel bır tanımlama. idealızmsempatızanıyım. Ama nc yazık ki hayranlık duyacağım idealistler artık yok. 12 Eylül sırasında 16 yaşmdaydın. 16 yaş, ergenliğin bittiği bir yaş olarak görülebilir. ErgenlikçağındançıkınaklaTürkiye'de bir devrin kapanmasının aynı tarihe denk gelmesi, gelişimini ve şu anki nostaljik yaklaşımını nasıl etkiledi? 12 Eylül sabahında şöyle bır şey hatırlıyorum. Anncm odama girdi ve ağlıyordu. Çok korktum, aileden biri öldü zannettim "Ne oldu" dcdim, annem "thtilal oldu" dedi. Bomboştu kafam, hiçbir şey söylcycmedim "Niye ağlıyorsun" dedim. Bir Cumhuriyet kuşağı olan annem "Her ihtilal bizi 20 yıl geriye götürüyor"dedi. .* Bu cümleyi hiç unutmam, çok etkilenmiştimbucümleden. 12 Eylül'ün olması bir yanıyla bize büyük bir, herkesin söylemekte güçlük çektiği bir rahatlama verdi .^ IM|II||II IİHİ4* i'riiHİı^lii III; Ithiii;<>{ilal> s lâ Supurmek tcrktir Of.'.i! s « r • nKtrı «tı h i n ı i h t ı » M I I K H I « ya'nın o dizcsi "Şanssız mıydık, haksızlık olur şımdi." Biz şanssız değildik, çünkü o yoklukbizibirtüryaratıcılığagötürdü,tüm kuşak olarak. Ama hayatımızı yaratıcı kılmanın tek yolu yokluk dcğildir, bu yüzden ah keşkeoyıllarolsadatckraryaşasakdemiyorum. Erkeköğrencılcrınsaçlanbirparmak uzun diyc alnının ortasında bir tutam dibine kadar kesildiğive onurununyerle biredildi ı>i\<ı \\u\\ t dfHİ Kmn ) Ayfer Tunç, "yarın "ı isleyen bir kuiağın klişeleri ve al^kanlıklannı anlatıyor...