Katalog

CUMHURÎYET DERGİ 89 yaşındaydı, ilçe pazanna gönderdiler, üç kilo buğday satmaya. Aksaray, yürüyerek beş saat çekiyor. Çoban olduğu için, geceyi dağlarda, tarlalarda geçirmeye alışıktı. Sınav kâğıdına Köy Enstitüsü'ne gidip öğretmen olmak istediğini yazmıştı. 17 kitabı yayımlanan Mahmut Makal'ın çocukluğuna bir yolculuk... "BizimKöy" bir ilk kitap IŞIK KANSU O L boz köyden çıkıp boz kalpaklılarla bozkır savaşlarına katıldılar. Şık Süleyman dönmedi. Anncsı Atike'ninbabası. "TopalSüleyman"ın aksayan bacağı ulusal kurtuluştan yadıgârdı. Babatarafindan dedesi. "Karşı" derlerdi Demircıköy'ün az ötesine. Karşıda, bir tarlada doğurdu anncsi Mahmut'u, Etiler'den kalma sonbahar geleneği patates sökümünde. 1930'unEylül'üolması gcrckir. Aklın dehlizmdeki ilk izlek: "Baban geldı" dediler. Denizci ceketi getirmiş. Mahmut, ceketin arka yakasından yele gibi sarkan mavibeyaz parçadan ayıramazken gözünü, babası tsmail, ayağının tozuyla asker kaputunu çıkanp köyün kıyısındaki tosun güreşlerini izlemeye gitmişti. Çobanhk; dede, baba mesleği sayılır. Üstünde bır astarsız ıçlik, bir de paçah don, gece gündüz dağlarda, tarlalarda. Koyunlar, kuzular bir yana; sanya vurgun çiğdem, doğa katığı burçalık, çıtlık, karaavluk, kuşkuşu, yemlık, madımak da ıssız yalnızlığa eş dost. Kızlar toplardı bunlan "cacıktır" diye. Üstünetuzdök,ye. Heybenin içinde azıcık patates, bazen yumurta ve yufka ekmeği. Heybe eşeğin sırtında. Boynundahaltası ileköpeği hazırbekliyor, kurt geldi mi hay lanacak... Bir de Uzun kaya'dakı ağaçlar var hoşbeş edecek: Alıç. yaban armudu, ahlat, dağeriğı... Teyze oğlu Ramazan' ın sözlerini akıldan çıkarmamah: "Bu ağaçları kollayan bir dede var. O dedenin de bir oğlu. O benım arkadaşımdır, bana erik venr, armut verir. Dedenın oğlu ile konuştum, 'Ağaçlann armudundan, eriğinden fazlaca almasınlar, Dede, ancak azına müsaade eder. Dallan fılan kırmasınlar ha!..' dedi,onagöre..." Efsane mi? Değil. Masal mı? Hiç değil. Teyze oğlu doğruyu söyler. Kurdun, kuşun, çiçeğin, dahası başı dik Hasan Dağı'nm gölgesinde görüp görebıleccğin her canlının anayasasını anlatır. Döne dolana Akpuıar'da su içmeye inen koca koca kıraç yılanlannın da, çoluk çocugu ile tanıdığı Dedekayası 'nın oradaki kekliklerin dc, yuvaları nerededir bildiğı çiyanlann da yasasıdır bu. Doğa yasasıdır, uymasan olmaz. Terazi düşmanı, 1 kiloluksıpayıdayanm kilo hesap eden çerçi Cuma'nın avucuyla ölçtuğü çerezler, dudaklannı yakar kavururdu. Kaya başlarındaki oyuklardan güneşte ısınmış yagmur sulan içerdi. Ak torba içinde köye kitap taşıyan, "Okumazsanuyanamazsın" diyen 22 yaşındaki filozof Darendeli Cabir'den aldığı Şah tsmail, Karacaoğlan, Tahir ile Zühre'nin öykülerine, Hazreti Ali'nincenklerinedalargiderdide;sürüyü kaçınr, te ötelerde altüst edilmi ş bostanların bekçilerinden dayak yerdi. Olsun, sürüyü MAHMUT MAKAL 30 Haziran 1933'te Demirciköy'de doğdu. Ivriz Köy Enstitüsü'nü bitirdikten sonra Aksaray köylennde 6 yıl öğretmenlik yaptı. Gazi Eğıtim Enstitüsü'nü tamamlamasının ardından ılköğretim mufettişlığıne atandı. 1962'de Londra'da eğitim incelemeleri yaptı. 1964'te Fransa Eğitim Bakanlığı'nın bursuyla Avrupa Sosyolojı Merkezı'nde eğitim çalışması gerçekleştırdi. 1967'de Istanbul Sağırlar Okulu'na Turkçe oğretmenı olarak atandı Sık sık kıyım ve sürgune uğradığı gerekçesiyle 1968'deMılh Eğitim Bakanlığı'ndan ıstifa ettı, Bızım Koy Yayınlan'nı kurdu. Işsız kaldığı sureçte 1971 72 Sık sık kıyım ve sürgüne uğraymca I968'de öğretmenlikten istifa etti. arasında Venedik Üniversitesi'nde Türk dili ve edebıyatı dersleri verdi. 1979'da, Ahmet Taner Kışlalı'nın Kültur Bakanlığı dönemınde bakanlık danışmanlığına getinldi. 1976 yılında Ka,radenız Bakır Işletmeleri'nden emekli oldu. Bugune değin yayımlanan 17 kitabı arasında, tutuklanıp bir süre hapıste yatmasına neden olan Bızim Köy ile Memleketın Sahiplerı, Köy Enstitüleri ve Ötesi, Bozkırdaki Kıvılcım, Kuru Sevda, Yer Altında Bir Anadolu, Karanlığı Zorlayanlar, Bir Işçinın Gunluğunden adlı yapıtları sayılabılır. Kıtaplarından bır bölumu Fransızca, Almanca, Ingilızce, Italyanca, Macarca ve Lehçeye çevrıldı.^