Katalog

CUMHURİYET DERC Türkiye'de şimdi de F yani hücre tipi cezaevleri tedirginliği yaşanıyor. Oda mı, hücre mi tartışmasına izolasyon nokta koyuyor. Çünkü tek ya da üç kişilik hücreler sosyal yaşama, diğer tutuklularla diyaloğa izin vermiyor. Kütüphane ve spor tesisinden yararlanmak ise gösterilen itaate bağlı. Hücrelerin metrekaresi farklı ama anlayış değişmiyor: Sustur ya da yok et... şeflerinin ve elemanlarının kaldığı bu cez, evlerinde cep telefonunun bolluğu ve tutul luların cezaevi idaresi tarafından yerine get rilen istekleri F tipi cezaevlerinin kurulı amacıyla çelişiyor. Aynı cezaevinde kalan s yasi tutukluların dışanya yansıyan şikâye leri ise izolasyonun yani yalnızlaştırmanı yolaçtığıfîzikselvepsikolojikbütünbulgı lara uyuyor. Bundan da hücre tipi cezaevler nin kurulmasındaki asıl amacın siyasi tutul lu ve hükümlüleri bir kez daha cezalandıı makolduğuanlaşılıyor. OysaAdaletBakanlığı'nın29Eylül 199 tarihli Cumhuriyet Savcılıklan 'na gönderd ği yazıda kalabahk koğuşlarda kalnıalannd sağlık ve güvenlik açısından sakınca göri lenler arasında siyasi tutuklu ve hükümlülc re yer verilmiyor. Yazı, homoseksüellerir çift cinsiyetlilerin, can güvenliği olmayanlî nn, yalnız kalmak isteyenlerin, sanlık, ve rem AÎDS gibi bulaşıcı hastalık taşıyanlanr koğuşlarda diğermahkumlarcaistenmeyer lerin,psikopatakılhastalannın, koğuşağals nnın ve mafya, tetikçi ile liderlerinin tecritir ön görülüyor. Anlaşılan kamuoyunu. endişesinin üzeri örtülüyor... Yıllar önce Sansaryan Han'da Ftıpıcezaevlerıyleılgılıtartış.malarmev cut koğuş sisteminin sakıncalan, uluslarara sı standartlara uygun olup olmamalan il hücre mi, oda mı ikilemı etrafında dönüyoı Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk ile Sulh Sönmezergibi hukukçularyeni sistemi od tanımı içinde dcğerlendinrken eleştıriler " 1 tipi cezaevleri hücredir" görüşünde birleşı yor. Türkiye, hücre stratej isini ilk kez Nazı Al manya'sı ile aynı dönemde deniyor. 1944 yı lında Sansaryan Han' ın üst katında tabutluk lar ve hücreler inşa edilıyor, ardından da ko münisttevkifatı başlatılıyor. Butabutluklar da tutulanlardan bin Mıhn Belli. Dokuz nu marah hücreyı şöylc anlatıyor: "Tavan öylesıne alçaktı ki, ayakta duramı yor, dizlerimı ranzaya dayayarak dikılebıli yordum, en zoru da buydu." 194445 yıllarında yıne Sansaryar Han'da, bu kez yeraltındaki hücrelere atılar Belli'ninbellcğındekalanlar,tuvaletintıkalı oluşu, yerde iki parmak sidiğin binkmesı.. 1951 53 yılları arasında da sırasıyla Sansaryan Han ile Sultanahmet ve Harbıye cezaevİerininhücrelenndetutulanBellı, "Çoksağlamdım, sağlıklıyım" diyor "Sonrabırsırı ürpermesı geldi, ardından halsızlik, ayağa kalkmakta zorlanıyordum, sonra geçti...'' Ancak Belli kadar şansh ya da sağlıklı olmayanlar da vardı, bunlardan biri Şevki Akşil diğeri iseşair Ahmet Arif'ti. Belli, buiki ismin de " asap bozukluğu" nedeniyle hücreden hastaneye götürüldüklerini aktanyor. Altmışlı yı 1 larda tutulduğu hücrede ruh sağlığını yitiren bir isim de Marta Tözge'ydi. Eşi Necat Tözge ile birlikte sosyalist gerçekçiliği ilkeedinen " Yenidal Resim" grubunda yer alan Marta, Harbiye Askeri Cezaevi'nde geçmişinolumsuzizleriniammsamıştı. Çünkü Polonya asılhydı, ikinci savaşta babası toplama kamplannda, kardeşi direnişte ölmüştü. Savaştan sonra resim eğitimi için Paris'egitmiş, Necat Tözgc'yle buradatanışmışveevlenipl952'deTürkiye'ye yerleşmişti. larında Nihal Atsız, Reha Oğuz Türkkan ve Alpaslan Türkeş'in de bulunduğu bir grup sağcı da tutuklanmış ve Tophanc Askeri Cezaevi'nin tabutluklannda tutulmuşru. Dışarıya yansıyan bilgibukişilerinsaçlannın bir kaç gün içinde ağardığıyolundaydı.Bırkaç yıl sonra Demokratgazctcsibırhaberyayımladı,başlık "lşteTabutluklann Belgesi"ydı. Haber Bcdii Faik'c aitti vc belge işçilenn notlanndan oluşuyordu. Hangi ışten neka Yıllarca tek başına *• 1. Sayfanın devamı yaşlarına uygun oyunlar oynamamışlardı. Ayrıca, tamamen yalnız bırakılmış raaymunlar, tehdit edicı durumlarda boyun eğme vc korkma eği I i m indeydiler. Harlow'un yalnız bırakılmanın sosyal davranışa etkısi üzerine 1962'de yaptığı bu araştınna, ashndagecikmişbirçalışmaydı. Daha 194O'lı yıllarda, Almanya'da, Hitler'in psikolog ve sosyologları toplanıa kamplarıj. nı ve hücreleri keşfetmişti. Bu yalnızlaştırma "' laboratuvarında ıtaat ve korku maymunlara dcğil insanlaraöğretilıyordu. Laboratuvarlar tcknolojinındedesteğıylc daha da geliştırilecekveFederal Almanya'da, Ingiltcre'de, Latin Amerika'da, ABD'de, Kore'de, Vietnam'dakullanılacaktı. Almanya'daStammheimCezaevi'nde.tngilterc'deözelGüvenlik Üniteleri'nde, ABD'de H Bloklan'nda, Güney Amerika'da kaplan kafeslerinde... Sonuç tutuklu ve hükümlülerin beden ve ruh sağlıklarında ciddi, kimi zaman geri dönülmezhasarlardı. Türkiyc de hemen hemen aynı yıllarda cezaevlerınde bcnzcr uygulamaları denedi. Şimdi debugün içın diğcr ülkelerde "olağanüstü" sayılabilecek bu uygulamayı yasa, genelgevetüzüklerlemeşrukılmayavesıstcmlcştirmeyeçalıştyor. Projesı onyıl önceye dayanan bu sistemin adı: F tıpi cezacvı. Aynı kurumun resmi biradı daha var: Yuksek güvenlikli cezaevi. Ancak, ülke genelinde cezaevlennde, sadece son beş yılda yaşananlara bakıldığında bilc bu ad insanı şaşırtıyor. Çünkü son beş yılda, jandarma vepolisin müdahalesi sonucunda 45 tutuklu ve hükümlü yaşamını yitirdi. Otopsi raporlan bütün bu olaylarda ölüm nedeninin sert cisimlerle vurulması sonucu beyin kanaması ve iç kanama ile kafatası kemiklcrinin kınlması olduğunu göstcrdi. F tipi cezaevlerinın ilk ve bugün için tek örncği Kartal Soğanlık'tan dışarıya sızan haberlcr de bu cezaevlerinin kurulmasına gerekçcoluşturan "yüksekgüvcnlik"in anlamsızlığınıkanıtlıyor. Ağırlıklıolarakçetc Yine 1944 'te Turancılar olarak bilinen ara