Katalog

GORMUYOR, HISSETMİYOR Uluslararası tıp literatürlerinde tutuklu ve hükümlülerin tecritini öngören hücre tipi cezaevlerinin kişilik üzerindeki yıkıcılığına dikkat çekiliyor.Türkiye'de F tipi cezaevlerinin açılmasıyla tutuklu ve hükümlülerin dış dünya ile iletişimleri konusunda endişe taşıyan Tabip Odaları da izleme, kamuoyunu ve ılgilileri uyarma görevini üstleniyor. lstanbul Tabip Odası Insan Hakları Komisyonu Başkanı Uzman Doktor Yeşim Işlegen Kartal F Tipi Cezaevi'ne dair izlenımlerini ve ızolasyonun kişi sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendiriyor: Koğuşta kalmakla hücrede tutulmak arasında, tutuklu ve hükümlünün beden ve akıl sağlığı açısından fark nedir? Kalabalık koğuşlarda kalmanın olumlu ve olumsuz yönleri var. Sonuçta sosyal ortamdasınız, ama özel yaşama da ihtiyacınız oluyor, bu karşılanamadığı için sıkıntı doğuyor. Ayrıca enfeksiyon oluşma riski çok fazla, ama Kocaeli'ndeki üç kişilik hücrelerde de yataklar birbirine çok yakın ve bu da aynı problemi getirebilir. Yani sağlık açısından bir üstünlük tarif etmek mümkün değil. Ancak böyle bir tartışma son derece yanlış, çünkü insanın hem sosyalliğe hem de özel yaşama ihtiyacı var. BM herkese ayrı bir yatacak yer, ancak gündüzleri sosyalleşmelerini sürdürecek bir arada bulunmanın sağlanmasını öneriyor. F tipi cezaevleri yapılırken sağlık alanında üniversitelerden ya da ilgili birimlerden görüş alındı mı? Biz bunu kezlerce sorduk, yanıt alamadık. En son bir ay önce Hacettepe ve ODTÜ'den görüş istediklerini ama kendilerine ulaştırılmadığını açıkladılar. Üniversiteler ise kendilerine bir başvuru olmadığını söylüyorlar. Hücre tipi cezaevlerine karşı çıkışta temel düşünce izolasyonun kişiliği RAF üyesi Andreas VorgeL. dar ücret aldıklannı not alan işçilerin listesinde Tophane Askeri Cezaevi 'ndeki tabutluklann yıkılması da vardı. Faik, bu haberden sonra lstanbul Emniyet Müdürü Ahmet Demir tarafından emniyete çağnldığını ve ölümle tehdit edildiğini anlatıyordu: "Demir banapencereyi gösterip 'şimdi seni aşağı atıp sonra da intihar etti derim' dedi. Ben de avukatlarımın gelmek üzere olduğunu, cesedimi onlann toplayacağını söyledim, bir anda tavn değişiverdi..." Tophane Askeri Cezaevi'ndeki tabutluklar yıkılıyor ancak yenilerini eklemekte gecikilmiyordu. Mihri Belli, kırklı yıllar ile elliliyıllararasındagözaltındayaşanılanlann farklılığını anımsatırken bugünkü uygulamalannnedeninin de altını çiziyor. Belli, bu farkhlığa şöyle bakıyor: "Kırklıyıllardakadınlarapantolongiydirilip öyle falakaya yatırırlardı. Polis, gözaltındaki kadının namusundan da kendisıni sorumlu tutardı. O yıllarda Iran'da bir takım olaylar olmuş ve gözaltındaki üç kıza tecavüz edilmişti. Biz 'bu Pehlevi'nin Iran'ın da olur ama bizdeolmaz'derdik. Sonra Amerika'nın yönlendirmesiyle bizde de oldu." Schein, Kore ve CIA... Belli, haklıydı, ABD, muhalifleri cezaevlerinde tecrit ederek yalnızlaştırmak, bu yolla kişiliklerini yok ederek itaate zorlamak için seferber olmuştu. tlk büyük laboratuvar Kore 'ydi ve Psikiyatrist Doktor Edgar Schein burada asker psikolog olarak görev yaparken daha sonra hava kuvvetlerine ve CI A'ya aktaracağı deneyimleredinmişti. Budeneyimler cezaevlerinde de kullanılmış ve Schein yirmi dört maddeiik özel birprogram hazırlamıştı. Bu programa göre karakter zayıflatılması için teknikler uygulanmah, sert cezaevi yöntemleriyle arada bir düzenli olarak işkence yapılmahydı. Benzeruygulamalar,yetmişliyıllannbaşında Almanya'da da yapıldı, alan olarak da cezaevleri ile bu cezaevlerinde kalan RAF üyeleri secildi. Tabutluktaki yok ediş gecikmedi, önce Meinhof, arkasından da dava arkadaşlan Baader, Ensslin ve Raspe hücrelerinde ölü bulundu.Otopsi raporlarına göre RAF üyeleri öldürülmüştü. RAF üyesi, on yılını sekiz metrekarelik hücrede geçiren Andreas Vorgel yaşanılan izolasyonu ve sonuçlannı şöyle anlatıyor: " Izolasyonla ilk tanıştığımızda olayın farkındadcğildik. tkiüçyıl sonra kendimizde değişiklikler farkettik. tzolasyonbirişkencedir, şantaj üzerine kurulmuştur. Birçok kez açlık grevine gittık, iki arkadaşımız grevde öldü. Dokuz arkadaşımız ise hâlâ hücrede tutuluyor..." Tecrit uygulaması, yetmi ş 1 i yı 1 larda bütün dünyadayaygınlaştı,lngiltere'deIRA,Amerika'da BL A (Siyah Kurtuluş Ordusu), Italya'da Kızıl Tugay lar üyeleri hücrelerin sessizliğine bırakıldılar. Kamuoyunda bu t& Cezaevleri her zaman sorundu, tutuklular mahkemeye getirilirken zincir kuHanıhyordu... yıkma amaçlı olması. Sosyalleşmeden söz edebilmek için kaç tutuklu ve hükümlünün bir arada bulunması gerekiyor? Demokratik Alman Hekimler Birliği'nin açıklamasına göre 15 kişinin altındaki gruplarda izolasyona dair etkiler ortaya çıkıyor. 1995 ABDCalifornia'da hücre tipi bir cezaeviyle ilgili açılan bir davada, bilirkişi görevini üstlenen Dr. Sturart, tek ve küçük grup halinde izolasyon durumlannda tutuklu ve hükümlülerde şiddetli psikiyatrik tabloların ortaya çıktığını vurguluyordu. Bu karara rağmen mahkeme izolasyonu devam ettirdi, dava halen Uluslararası Insan Haklan Komisyon'nda devam ediyor. Hücre tipi cezaevinin öncelikle kişi psikolojisi üzerindeki etkisi nedir? Biz bu konudakı tehlıkelere dikkat çekerken kronik refleksizliği, duygusal refleksin olmamasını, duygu durumunda aşırı ve ani tepkileri, konsantrasyon güçlüğünü, mental yeteneklerde ve üretim kapasitesindeki azalmayı vurguluyoruz. Yapılan araştırmalar, çok uzun süreli sosyal izolasyonda algısal yoksunsuluğun başladığını, örneğin görmede belirgin bir azalmanın saptandığını gösteriyor. Ayrıca ileti tipi sağırlık da görülebiliyor, yani kulakta bir problem olmadığı halde beyinle kulak arasındaki iletişim bozuluyor. Mesafeli konuşmak gerekir, çünkü psikiyatrik tabloların başlıbaşına bir sendrom olmadığı, pek çok farklı durumda da ortaya çıktığı biliniyor. Ancak sonuçta uzun süre izolasyonda kalanlarla konsantrasyon kamplarında kalan kişiler arasında benzer bulgular görülüyor. Ayrıca kişinin kendisini değersiz hissettiğini, toplumsal iletişim kuramadığını da vurgulamak gerekir. 12 Eylül sürecinde bir süre hücrede kalan bir hükümlü, hücreye girmeden fare korkusunun olduğunu, hücrede farelerie arkadaş olduğunu ama sonrasında korkusunun geri geldiğini anlatıyor. Bunun bir açıklaması var mı? Çok şiddetli travmatik yaşantılarda, yoğun ruhsal ya da fiziksel şiddetle karşılaşıldığında kişiler o ortama adapte olabilmek için kendisine dışardan bakan ayrı bir kimlik oluşturuyor. Bu ana kimlik korkak, çekingen, daha zayıf ve güçsüz kimliğe birtakım iletiler yolluyor ve onu harekete geçiriyor. Bir müddet sonra iki kimlik ortaya çıkıyor. Bu durum kısa süreli izolasyonlarda daha sonra toparlanabiliyor. Izolasyonun yol açtığı organik sorunlar neler? Bağışıklık sisteminde zedelenmeyi ilk sıraya alabiliriz. Buna bağlı olarak tümör büyüme hızı artabiliyor, tüberküloz gibi hastalıklara karşı direnç azalıyor. Kadınlarda uzun süren adet görememe, erken menapoz ya da erkek tipi kıllanma görülebiliyor. Vücudun şeker metabolizmasında da bozukluklar ortaya çıkabiliyor. Psikosomatik hastalıklar, kronik ishaller ve ülserler de büyük risk yüklüyor. Ancak bütün bunların ortaya çıkabilmesi için kişinin daha öncekl sağlık pozisyonu ve sağlık konusunda kişisel tarihi de önem taşıyor. ^