Katalog

2 NİSAN 2000. SAYI 732 anlatılanlar sanki olduğu anda çekilmişçesine gerçekçi bir hava kazandırmışlardı. Ken Loach, 1963 yılında stajyeryönetmen olarak BBC televizyonuna gırdi. Bazı popüler dizilerin kimi bölümlerini yöneterek deneyim kazandı ama, asıl çıkışmı BBC'nin "Çarşamba Oyunu" (Wednesday Play) programı için çektiği TV oyunlanyla yaptı. Bu oyunlardan, yersiz yurtsuzlan ele alan "Cathy Come Home" (1966) o kadar etkili olmuştu ki, tngiliz parlamentosu ilgili kanunlarda değişiklik yapmak zorunda kalmıştı (Aktaran: DavidGritter, Electronic Telegraph Saturday J Fabrurary, 1997, sayı 617). Belgesel drama türündeki yapımla Loach bir ttalyan fcstivalınde ödül kazandı (Italia Festival Prize) ve bunun sağladığı ün ve maliolanaklarlaertesiyılilksinemafilmini çekti:"PoorCow"(1967). Film, Londrah bir genç kızın mutluluk arayışını konu ediniyordu. Genç Joy (Carol White), yaşadığı toplumu ve toplum içindeki yerini doğru değerlendiremediğı için hep yanlış yapar ve mutlu olayım derken bir serseriden diğerinin kucağına düşer. Genç kız bu kısır döngüden, ancak toplum içindeki konumunugörebildiği zaman kurtulur. Yönetmen,bufilmden31 yılsonra, 1998'debir gazeteciye şöyle diyecekti: "Piyasadaki filmlerin çoğunun sağcı ve altmetni var. Silahlı birey, yalnız süvari, herkese üstün gelen kahraman figürü aslında hayli sağcı biryaklaşımdır. Filmlerimle, bu eğilimi biraz karşı yöne çektiğimi hissediyorum. InsanJarakendi sorunlannı işbirliği ve ortak cesaretle çözebileceklerini göstermek istiyorum. (Bak: David Gritter, Christian Science Monitor, 3.7.1998)." Bu sözler, yönetmenin sinema anlayışını ve topluma bakışmı özetliyor. Loach, bütün çalışmalannda bu yaklaşımı korudu. 13 duğu gibi burada da profesyonel bir teknik ekiple, ama amatör oyuncularla, gerçek mekânlarda çalışmış, izleyenlerin asla unutmayacağı anlaryaşadığı birçahşmaortayakoymuştu. "Looks and Smiles", yönetmenin adını daha geniş çevrelere tagıyan bir film oldu. "Anayurt" ise (Fatherland), Loach'ın tngilteredışmdabirülkenin sorunlannı işlediğiilkçalışmasıydı. Şarkılandevletpolitikasına ters düştüğü için Doğu Almanya'ya alınmayan birbestecinin kendisi ve ülkesinin geçmişiyle hesaplaşmak zorunda kalmasını anlatan bu yapımdan sonra, yönetmen 1990'akadarsuskunkaldı. Gizlf ajanda ve ayaktakımı... Ken Loach'a gerçek anlamda ün kazandıran film "GizliAjanda"dır(Hidden Agenda, 1990). Türkiye televizyonlannda "Gizli Dosya, Gizli Rapor" gibi değişik adlarla gösterilen bu filmde, yönetmen ilk kez profesyonel oyunculara yer verdi. Sürükleyici bir siyasal gerilim filmi olan "Gizli Ajanda", baskıcı rejimle yönetilenherülkedeyaşanmış "yargısız infaz"lardan birini konu edinmekteydi: Demirleydi. Thatcher'ınhüküm sürdügü 1980'lerde, tngiliz polisi Kuzey îrlanda 'da bir lnsan Haklan örgütü üyesini öldürür. Hükümet, bu olayı aydınlatması için bicpolis müfettişinı bölgeye gönderir. Ancak, müfettiş çok önemli bilgilere ulaştığında, hükümetin niyetinin olayı aydınlatmak değil, örtbas etmek olduğu anlaşılır... Loach 1991 'de "Ayaktakımı" (RiffRaff) ile yeniden tngiliz işçi sınıfinm günlük hayatına eğildi. Gerek bu film, gerekse "Yağan Taşlar" (Raining Stones, 1993) ve "Ladybird, Ladybird" (1994), onun kendi toplumunun gerçekleriyle yüzleşmek ve hesaplaşmaktan hiçbir zaman vazgeçmeyeceğinin kanıtlanydı. Loach "Ayaktakımı"nda, katı gerçekler karşısında düs kın klığına uğrayan bır inşaat işçisinin başından geçenleri; "Yağan Taşlar"da, kızının gündelik ihtiyaçlannı karşılamak için her yolu deneyen işsiz bir adamın çırpınışlannı anlattı. "Ladybird, Ladybird" ise devletin yardımına muhtaç yoksul bir anneyle, çocuklannı elinden almak isteyen kurum arasındaki mücadeleyi işlemekteydı. Yenihnez kahramanlaryerine, basit, sıradan insanlann sıkıntıh günlük hayatını anlatarak, çözüm yollan bulmak için onlan düşünmeye teşvik eden bu filmlerin ardından, iki ilginç çalışma geldi. "Ülke ve Özgürlük" (Land and the Fredom, 1995) ve "Carla' nın Şarkısı" (Carla's Song, 1996). "Ülke ve özgürlük", 20. yüzyıl solunun geçmişinde bir travma olarak yer eden tspanya tç Savaşı'na soğukkanh bır bakışla yaklaşıyor ve savaşı Frankocu güçlerin kazanmasının nedenleri üzerinde duruyordu. 1987'de, Sandinistyönetimle Kontra çatışmasının en şiddetii olduğu dönemde geçen "Carla'nın Şarkısı", yine bir geçmişle yüz yüze gelme denemesinin öyküsüydü. Loach, bu temayı 1998'de gerçekleştirdiği "Benim Joe" (My Name is Joe) filminde yenıden ele aldı.Alkolizmtedavisi gördükten sonra, yeni bir hayata başlamak isteyen bir inşaat işçisiyle, sosyal güvenlikgörevlisı birkadın arasındaki ilişkiyi Kes (Kerkenez) Îngiltere... Dönüftürücü filmtor... Loach 1969'da çektiği "Kes"de, "Poor Cow" fdmindeki gibi, toplumun yoksul sınıfından genç bir insanın mutluluk arayışını ele aldı. Bir madenci kasabasında yaşayan 15 yaşındaki bır delikanlı, iç burkucu bir yalnızlık içindedir. Kimseden bir yakınlık göremez. Sonunda, kendi yetiştirdiği bir şahinle "dost" olarak, yaşama gücü kazanır... Karakterlerin psikolojisine verdiği önem ve şiirsel atmosferiy le "Kes", bugün îngiliz sinemasınınl960'lardaçıkardığıkaydadeğerfilmler arasında yer alıyor. Eğitim sistemine ve insanları birbirine yabancılaştıran toplumsal yapıya yönelik eleştiriler, güncelliğini koruyor. Bu film Ken Loach'ın iki yıl sonra, 1960'larda yönettiği "In Two Minds" adlı TV oyununu sinemaya uyarladı: Family Life (1971). Yine belgesel drama turünde olan yapım, başarılı bir film olduğu halde, sınırlı sayıdasalondagösterildiği için,parakazandırmadı. Gerçek bir olaydan yola çıkılarak yapılan film, o dönemin Ingiliz kurumlartylabirhesaplaşmagirişimiydi. Geri kafalı ailesinin baskılan yüzünden sinirleri bozulan 19 yaşındaki Janice (Sandy RatclifF), bir klinikte tedavi altına alınıyor, ama bu kez de kendi yaklaşımlannı uygulamak isteyen doktorlar arasındaki çekişmenin kurbanı oluyordu. Gerçek mekânlarda, daha önce hiç sinema oyunculuğuyapmamışkişilerleçektiği "Family Life" kötü dağıtım yüzünden iş yapmayınca, Loach uzun bir süre başka film çekemedi. 1979'da yönettiği "Black Jack", konusu 18. yüzyıl îngiltere 'sinde geçen bir serüven filmiydi. Loach' ın tarzından emin bir şekilde çektiği bu parlak ve şiirsel film, küfürbaz mizahıyla yönetmenin coşkusunu yansıtıyor. Ama, aynı zamanda büyüme sorununu Yağaıt Taşlar (Raining Stones), îngiltere... duyarlılıklaelealıyorvepsikolojikrahatsızIığı olan kişilere karşı gösterilen insanlık dışı tutumu da eleştiriyor (Lexikon des Internationalen Films, 1991, Cilt 1, s. 350). Loach, "Black öack"de, bir önceki filmi "Family Life"da (Aile Hayatı) ele aldığı sorunlan işlemeye devam etti. Burada da, aılesinin "akıl hastanesi"ne kapatarak baştan savmak istediği hasta bir kız var. Filmin delikanhsı ve hasta kız, bir kaçak idam mahkumuyla birlikte nice badireleratlattıktan sonra, mutlu sona ulaşıyorlar... Loach, 1980'lerde de "Gamekeeper" (1980), "Looks and Smiles" (1981) ve "Anayurt" (Fatherland, 1986) filmlerini çekti. "Gamekeeper", zekice kurgulanmış biröykü aracılığıyla, tngiliz toplumunun katı sınıfsal yapısına yönetilmiş incelikli bir eleştiriydi. "Ozgür sinema" anlayışının başanlı bir örneği olan "Looks and Smiles", tngiliz işçi sını fından bir gencın bir türlü iş bulamayışını anlatmaktaydı. Loach, her filminde ol anlatan bir yapım, başrol oyuncusu Peter Mullan'a Cannes Film Festivali'nde en iyi oyuncu ödülünü kazandırmıştı. Ken Loach'ın hemen bütün filmlerinin bir ödül aldığı düşünülürse, insanlan durumlannı görmeyevedeğiştirmeyeçağıranbiryönetmene yapılan bu iltifat çok sevindirici.. .^ Gizli Dosya (Hidden Agenda), Îngiltere... Loach'ın festivalde gösterilecek filmleri: "Kes (1969), Gizli Dosya (1990), Ayak Takımı (1991), Yağan Taşlar (1923). Minik Kuş, Minik Kuş (1994).