Katalog

8 AÖUSTOS 1999. SAYI 698 le Cezayir Hükümdan'nın [the Dey ofAlgi re'ye getirilmişolmalıydı. Zoffany 1810 seers] kafasını kestiği kılıç işte bu kıhçtır. nesinde öldüğüne göre de kılıç Yüzbaşı PiriBarbaros 'tan al ınan bu kı 1 ıç daha sonra Flo ne'yebutarihlcr arasında verilmişolmalıyransa Galerisi'ne[GalleryFlorence]verildı. Böy lelikle tarihsiz mektuba hiç olmazsa miş ve buradan da Sir John Zoffani değerli bir dönem tarihi koyma imkânına kavuşmuş birtablokarşılığındakılıcıalarakgetirmiştir. olduk. Dolayısıylakılıcınyollandığı Sir John Sir John daha sonra kuşanması kaydıyla kılı Clerk, 1784 senesinde bu unvana kavuşan ve cı Yüzbaşı Pirie'ye takdim etmiş ve günün meşhur tskoç portre ressamı Raeburn'ün donanmakılıçlanna uygun olarak bir kabza Lady Clerk ile yan yana portresini yapmış oltaktırmıştır. Ancak Yüzbaşı Pirie böy lesine duğu beşinci baronet olmalıydı. bir antika parçayı kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya olduğu için John' un onu koleksi Mallkanekülolmuftu yonuna katmaktan memnuniyet duyacağını Nihayet kılıcın var olup olmadığını keşfetümiteder; Yüzbaşı Pirie buradaiyi muhafa me günü gelip çatmıştı; verilen tarih ve saatzacdileceğindenemindir. te Sir John' un atalannın asırlar boyunca yaSouth RichmondStreet, şadıklan malikâne olan Penicuik House'a Cumartesi 12 öğlen". gittim. Büyük bir ormanın ortasında Yunan mimarisindcnctkilenerekyapılmışolanbu Tarihsiz mektup muhteşem ev ne yazık ki 1899 senesinde geçirdiğibiryangındanberi.birzarnanlarÇıraEdinburgh'un orlasındaki tarihi arşiv biğanSarayı'nınBoğaz'mkenarındahüzünlü nasında elimde tutmakta olduğum bu orijibir şekilde durduğu gibi, sadece bir iskelet nal mektubu defalarca kalbim çarparak okuolarak durmaktaydı. Aile ise facia ile birlikduın ve ilk iş olarak derhal kılıcın hâlâ lskoçtebitişiktebulunanahırlannrestoreedilerek ya'da olup olmadığını bulmaya karar vergenişletilmesinin ardından buraya yerleşdim. Mektup üzerinc hiçbir tarih verilmemişti. Bacada çıkan bir yangın sonucu ev miş, aynca Sir John adında birkaç baronet ağır ağır kül olurken çoğu değerli resim ve bulunduğu için hangi baronete yazıldığına dair de hiçbir bilgi yoktu. Sadece mektubun sonunda 'South Richmond Street, Cumartesi, 12 öğlcn' yazılıydı, ki bu da kesin bir yer veya tarih tayinedebilmek için yeterlideğildi. Yüzbaşı Pirie ise, her ne kadar bir Türk adını çağnştırsa da aynı zamanda bir Iskoç ismiydi. Clerk, baronetliği devam ettiği ve aile hâlâ Edinburgh'un 15km,güncyindcki Penicuik kasabasında oturduğu için, onun da adı Sir John olan bugünkü baronet ile irtibat kurmak zor olmadı.Kcndisiailckolcksiyonlannıngcnişolduğunu.bazıkılıçlarbulunduğunu, ancak arahıntıdaböylcbir kılıcın var olup olmadığından haberdar olmadığını, arzu edersem bizzat Penicuik House'a giderek beraber bakabileceğimizi bildirdi. Mektubumu cevapsız bırakmak yerine derhal i lgilenmiş olması onun da bu konuya olanmerakınınbirgöstergesiydi. cevaplandmlmasıgerekenhâlâyığınlasoru vardı. Kılıcın mektupta tasvir edilenobjeolduğuna dair hiçbirimizin artık tereddüdü kalmamıştı; Edinburgh kalesinden bir uzman yetkili, kılıcı 16. yüzyıl, kabzasını ise 18. yüzyıllngilizkabzası olarak tarihlemişti. Ancak bukılıcın gerçekten Barbaros'aait olduğununasılbilebilirdik?Üzerinde hiçbir cskiyazı.birkayıtbulunmamaktaydı.Odevirlerde her devirde olduğu gibi her şeyin amansız bir şekilde taklidi yapılmaktaydı. Gerçi kaynakların son derece kuvvetli olduğu, Zoffany, Floransa Galerisi, Clerk ailesi adlannınkanştığı bir antika parçası ile karşı karşıya idik. Sonra Zoffany neden durup dururkenbirOsmanlıamiralininkılıcını takas ederek Ingiltere'ye getirmiş olsun? İşte bu noktada inanılmaz tarih sahnesinin inanılmaz bir bağlantısı daha tamamen tesadüf eseri karşımıza çıktı. ZofTany, bugün dahi Londra'daadınınvcrildiğibirccntilmenkulübü bulunan, meşhur tngiliz aktörii Garrick ile sıkı bir dostluk kurmuş ve onu pek çok oy ununda oy nadığı başrollerde kostüm içerisindetasvirettiğiportreleryapmıştı.GarrickZoffany bağlantısı üzerinde dururken Edinburgh Universitesi kütüphanesindebu DERGIDEN Merhaba, Cumhuriyet okurlan Oktay Ekinci 'yi Türkiye 'nin dört bir yanından yazdığı çevreci haberleri ve yorumlarıyla tamrlar. Hatta bu Ekinci, aynı anda nasıl hem orada hem burada olabiliyor diye şaşarlar da. Cumhuriyet santrahndan en çok arananlardan biridir Oktay Ekinci. Çoğu kez onu soranlara verilen yanıt şöyledir: Şu anda htanbul dışında, yarın dönecek efendim. Gerçekten de gittiği yerden çarçabuk döner, bilgisayara dokunmadan dolmakalemle yazdığı haberini fotoğraf artı resimaltlarıyla teslim eder ve bir başka adrese doğru yolculuğa çıkar. Çoğu kez de arabasıyla gider. Kent kimliklerinin korunması için kalem ve hukuk kavgası yürütenlerin en faalidir. Oktay Ekinci aralıksız seyahat ettiği halde lstanbul 'la da çok yakından ilgilenir. tmar Planı dışında yapılan her betondan, yok edilen her ahşaptan haberdardır. Tabii bizleri de haberdar eder ve lstanbul 'u gelecek kuşaklar için lstanbul 'a benzer bir kent olarak korumaya çabalar. Açgözlü birilerinin nasırına fena halde bastığmda telekulak çetelerinin listelerine girer. Halen îstanbul Mimarlar Odası Baskanlığını da yürüten Oktay Ekinci 'nin uçtuğu son kent dünyanın öteki ucundaki Pekin'di.Bu haftaki kapak yazımız onun Pekin izlenimleri. Mimar kimliği ve çevreci ruhuyla Pekin "m kimliğini yitirmesi onun çok canını sıknuş. Yoksa açgözlülüğe kurban edilmiş bir kent olan lstanbul'dayaşayıp da Pekin 'e lafetmek kimin haddine. Ama Ekinci nin böyle bir hakkı var. Zaten bü'tün dünya kentleri insanlığın ortak mirası değil mi? Hepsini birbirine benzetmeye hem de çirkinlik temelindc eşit kılmaya çalışanlar artık yalnız kendi çevrecilerinden değil, bütün dünyanın ; çevrecilerinden korkmalılar. Bu hafta dergimizde bir eksiklik hissedecekiiniz. Müşerref Hekimoğlu rahatsızhğı nedeniyle yazısını yazamadı. En kısa sürede onu ' 'köşesinde'' görmek dileğiyle... /pek Çahşlar Birtaraftan aile ile irtibatımı sürdürürken diğer taraftan da mektupta adı geçen isimleri araştırmaya başlamıştım; ne yazık ki çoğu donanma ve ordu listelerine baktıysam da Yüzba Sir John ve Lady Clerk'ün irlanda Ulusal Galerisi'nde sergilenen resmi. (Ressam: Raeburn) şı Pirie adına henüz rastlamış değilim. Ancak ZofTany ismi için aynı şeyi söyle antika eşya ise büyük bir mucize eseri kurta bilmeceninbirparçasını daha yerine oturtanıek tabii ki mümkündeğil. cak akıllar durduran bir delil daha karşıma rılabilmişti. Dolayısıylakılıcıbulmaşansıçıktı. Garrick 17 Aralık 1754 tarihinde mızyüksckti. Içeri girdiğimdegenişbirbiBohemyalı bir aileden olan Sir John ZofLondra'da Drury Lane'deki Theatre Rofany 17331810 y ılları arasında yaşamış ve lardo masasının üzerinde üç kılıç dikkatimi çekti. Sir John mektuptaki tarife uygun üç kı yal'da John Brovvn'ın yazmış olduğu bir 1758 scncsindc yerlcştiği Ingilterc'dc Kral oyundabaşroloynamıştı:Buoyununadıise III. (Jeorge'un ressamlığına kadar yükselmiş lıcı benim içinhazırlamıştı. Bunların üçüde Barbaros idi. Çeşitli kaynaklardan duyduğuönemlibirsanatçıydı. Daha daönemlisi Zof hançerşeklindekikavislerindcndolayıDoğu kılıçlan idi; ancak birtanesi mektubun ta ma göre de ZofTany, Garrick' i Barbaros kosfany 1772 senesinde Kral III. George'un tümü ile çizmişti. Oy unun açıldığı sene gerrif ettiği kılıca gerçekten de tamamen uyuTuscany Dükü'ne takdim mektubu ile Floçi Zoffany daha Ingiltere'ye ycrlcşmemiş, yordu. Bunu bulmamız ise uzun sürmedi. ransa'yagitmişveburadakiresimgalerisini, Floransa galerisine gitmesinc ise yaklaşık MektuptaZoffany'nin kılıcın kabzasını döyani mektupta adı geçen Florentine Galyirmi sene bulunmaktaydı. Ancak Zofnemin Ingiliz modasına uygun olarak değişlery'yi, resmetmişti. Nitekim ZofYany'nin tirttiği yazılıydı. Sadece buüçkılıçtan bir ta fany'yi Floransa'da kılıcı aldırmaya teşvik bu tablosu bugün halen Buckhingam Saraedcn scbcplerin arasında böy le bir bağlantıyı' nda. Daha sonra Viyana'ya uğrayarak lm nesininkabzasılngilizkabzasıidi,diğeriki kılıç geomerrik motifleri ileorijinal Şark ka nın da bulunmuş olabileceği pekâlâ dadüşüparatoriçe MariaTeresa'nın siparişi üzerine nülcbilir. rakteristiğini korumaktaydılar. Ancak aradıyaptığı Tuscany Dükü'nün aile portresini ğımız kılıcın kabzası Türk kılıçları ile alakakendisine teslim eden Zoft'any Ingiltere'ye Gerçi Barbaros Hayreddin doğal olarak sız olarak süslübirarslan başışcklinde yapıl1779 senesinde geri dönmüştü. Zoffany'nin pek çok yabancının ilgisini çekmiştir. Hatta mıştı ki bu da aynen mektubun tasvir ettiği biyografisinde verilen bubilgiler yukarıdal9.yüzyılınilkyarısındaTürkiye'yegelmiş gibi dönemin Ingiliz modası ile son derece ki mektubun kapsamıilede mantıklıbirbenolan IngilizdcnizsubayıSir AdolphusSlauyumluydu. Iskoç arşivlcrindesararmışbir /.erlik gösteriyordu. Floransa galerisinin resde'in onun bugün Beşiktaş'ta inanılmaz bir mektup yaprağı ile başlayan araştırmam mini yapan Zoffany gıbitanınmış bir ressakavşağın arasına sıkışmış Mimar Sinan'ın böylcce yeni bir boyut kazanmış, olay teorik mınorada bulunduğu sürcdcdcğcrli bir tabeseri türbesini ziyareti için sarf ettiği çaba olmaktan çıkmış, Barbaros'un kılıcı somut lo karşılığındakılıcı takas ederek almış olbizlere ibret verici niteliktedir. 1833 baskısı ması bu bilgiler ışığında gerçekten de müm bir şekilde Penicuik'te ormanın ortasındaki anıianndan ettiğim tercüme ile aşağıdaki hakündü. ZolTany Ingiltere'ye 1779 senesinde birmalikânedekarşımaçıkmıştı. tırayıilgiıleokuyacağınızdanşüphemyok: Ancak kesin bir hükme varmadan önce, geri döndüğüne göre kılıç da o sene Ingilte"Beşiktaş'ta, aynı ismi taşıyan köyün*" CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ. BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSIBASIN VE YAYINCIUK A.Ş. • GENEL YAYIN YÖNETMENLORHANERİNÇIGENELYAYINKOORDİNATÖRU:HİKMETÇETİNKAYA1YAZIİŞLERl MÜDÜRÜ: İBRAHİM YILDIZ • SORUMLU MUDUR: FİKRETİLKİZB YAYIN YÖNETMENl: İPEKÇALIŞLAR1GÖRSELYÖNETMEN: AYNURÇOLAKB REKLAM: MEDYA C