Katalog

8 AĞUSTOS 1999. SAYI 698 15 Meihong eski bir Çin Harp Okulu öğrencisi. Casusluk niyetiyle tanıştığı Amerikalıya âşık olunca Çinli bir subayla olan evliliği bitmiş. Tian An Men olaylannın ardından kaçıp Amerika'ya gitmiş ve sevgilisiyle evlenmiş. Şimdi ikili yaşamını kâğıtlara döküyor.... nip Amerika'ya giderler ve genç kadın orada,California'dabirdepazarlamakariyeri yapar. O şimdi hâlâ oradayaşıyor. On yıl geçti olayın üzerinden, bir Amerikan vatandaşı ve olağanüstü yaşamöyküsünü kaleme alan, geçenlerde boşandığı profesör Larry Engelmann'ın yardımcı yazan. "Iki yaşamım varmış gibi hissediyorum," diyor 35 yaşındaki Zu, "Başıma ne gelirse gelsin bunu taşıyabilirim." Kitapta tanıtılan sadık Çinli ordugörevlisinin o olduğunu düşlcmek oldukça güç. Kanepede, ellerinı keten elbisesinin üzerinde kavuşrurmuş oturuyor. Kocaman açılmış gözleri gcçmişte kalan yaşamının acı kalıntılannı taşıyor sanki. "Her şey sahneleniyordu," diyor. "Herkes bir aktör ya da aktrist gibi rolünü ezberliyordu. Hepimizmaskelertakmı^tık. Ne söy lcyıp ne yapacağımızı ya da bunun tersini biliyorduk. Yaşamak, soluk almak ıçın hiçbirimizclimizdekimetnindışınaçıkmıyorduk. Bir kez gerçekleri söylemeye vc kendiniz gibi davranmaya başladınız mı gerisiçorapsöküğügibigelirveartıkkendinizi sisteme karşı koruma şansınız kalmaz" Zu'nun yaşamının ikinci perdesi San Jose'de açılıyor. Zu Amerika'yı insanların kim oldukları konusunda dürüst olmalarınaizin verdiğı ıçinseviyor. Kıtabı ya7inak, oldukçaçekici bulduğu yeni yaşamına uyum sağlamayı kolaylaştıran bir incc ayar yapmasına yardımcı olmuş. Engelmann'ın önerisi üzerinedeılerde sahip olmayı umdukları çocuklarına kendi çocukluk anılarını aktarmak ü/ere geçmışıhakkındabirderlcmeyesıvanmış. Larry, KültürDevrimi sırasında kırsal** diğiniz otopark alanından itibaren Çin Seddi'nin restorasyon adı altında sanki yeniden inşa edi lmiş ziyaret bölümüne ulaşıncaya kadar, say ısız hediyel ik eşya dükkânının ve kulübcsinin önünden ve bağrışçağnş bir şeyler satmak isteyenlerin itişipkakışması arasındangeçmekzorundakalıyorsunuz. Aynı "satıcı terörizmi" Çin Seddi'nin üzerinde bile devam ediyor. Sonuçta tarihi mi inceleyeksiniz, yoksa önünüzü kesen Çinlidcn bir şeyler almadanmıkurtulacaksınız.pekkararveremeden Çin Seddi ziyaretini de tamamlıyorsunuz. 'Rekor' pazarlıklar Pekin'dekigözlemlerimizarasında"rekor pazarlıklara" değinmeden geçmek mümkün değil. Örneğin "Silk Market"denilen ve ucuzÇin ıpeğinden her türlü giysinin hcr kalitedeki örneklerinin satıldığı pazarda, üzerinde 200 Yuan (25 dolar) yazılı bir ipek bluzu 50 Yuana hatta.lOYuanabilesatınalanlanmızoldu. Yani, 10 milyon yerine yaklaşık 2 milyon lira ödeyerek... Pazarlık yapmak hem öylesine olağan, hem de galiba öylesine zorunlu ki eğer ilk söylenen fiyatla bırmalı alırsanız, gerçektekisatışdeğerinmbelkide lOkatı fazlaödeme yapmış oluyorsunuz. Nitekim, bu gerçeği kısa sürede öğrcnen arkadaşlar, sadece çarşıpazardaki dükkânlarda ve "tezgâh" türü işyerlerinde değil, "disiplinli" görünen süper marketlerde ve büyük alışverış merkezi niteligindekıgösterışlimağazalardabilepazarlık yaptılar. (Ben de Pekin'de kaldığımız, dört yıldızlı BeijingContınentalGrandHotel'in lobi bölümündeki turistik eşya dükkânlarında da pazarlıkla alışveriş yaparak, rekor kıranlarınarasınakatılmışoldum.) Aşk siyaseten yasaklanırsa... E ğer Meihong Zu'nunöyküsügcrçek olmasaydı, bir Holly vvood scnaryoyazarı dabunuyazabilirdı. Genç, güzcl Çin I larp Okulu öğrencisi Zu.Beijing'de eğitildiğiokula gelenboşanmışAmerikalıprofesörübircasusolarak ziyaret etmeklegörevlendınlir. Orta yaşlı adamın Batılı tarzdakı mızah anlayiiji ve açık kalplilığı genç kadını çeker ve ona âşık olur. Adam da ona. Ancak, yukarlarda birilcri durumdan kuşkulanır. Genç kadın tutuklanıp hapse atılır. Vatanaihanetlesuçlanmaktadır. Beş parasıztaşrayasürgünegöndenlir. AmerikalıprofesörisesınırdışıedilirveZu'nun, onıın bir Amerikan ajanı olduğunu ıtiraf ettiği söylenir. Zu ailesinc ve dostlanna mahcuptur. Halk KurtuluşOrdusu'nabağlı bir subayla olan evliliği çöker. Bir kaçak olarak, kendini Tian An Men Meydanfndaöğrencilerinantidemokratik uygulamaları protestoeylemleri içinde bulur. Çarcsizlıkten deliye dönmüş vaziyette, Amenka'dakiprofesöretelefonedebi Imek, hıç olmazsa telesekreterine not bırakabıImek için gizliceyardım ister. Amerıkalıgeridöner. Birlıkte Çin bürokrasısini veZu'nundüşmanlarınıatlatarakevle Kent 'konutsuz' kalıyor Bütiin bunlarla birlıkte Pekin için aynı zamanda bir "açıkhavakentr'lanımını yapmak dasanırımyanlıs.olmaz.Oncayaygınveyoğun gökdelcnlcşmeye rağmcn, çok büyük parklar, göz alabi Idığine uzanan yeşil alanlar vcmeydanlar,gününhemenhersaatindeinsanlarladolu. Zaten Pckınlilcr ve galiba diğer büyük kentlerdeki tüm Çinliler, ancak gecc uyumak için o herbiri cn çok 1520 rn2 olan "evlenne" gidiyorlar. Birdeüstbaşdeğiştirmekve diğer bazı kapalı mekân gereksinmelcri için. Bunundışındavciştekımesaısaatlerindenarta kalan tüm zamanlannı gece geç saatlere kadar "kentle bütünleşerek" geçiriyorlar. Ev dışında yemek y iyor, dostlarıyla ev dışında buluşuyor, siyasal, sosyal ya da kültürel söyleşilerinı de meydanlarda ve parklarda birlıkte oldukları dostlarıyla yapıyorlar... Peki, böylesı bir açık kentsel yaşam, merke7 semtlerdeki o eski, avlulu ve tek ya da ıki katlıevlerdenoluşanmahallelerdeyıkılarak yerlerineofisbınalarıyapıldığısürece.aynı semtlcrden Pekin'in dış bölgclerindekı "bloklara"taşınanlartarafındandaacabasürdürülebileeckmi'.'Yakınzamanakadarevlerinden parklara ve meydanlara 510 dakika içinde bisikletle ulaşabilen bu insanlar, şimdı 4050 ktn. u/aktaki varoş türü yeni yerleşme alanlarından kent merkezine "aynı yaşam" için nasıl gelebileceklcr?.. Busorununyanıtı,Pekin'ikonutlardanbütünüylearındırıp, sadece işveliearct binalarıyla dolduran "küresellcşme ijchircılığini" clbettekiçokfa7İailgılendırmiyor. Busürecinplancıları^imdilik sadece kcntdışındakı emekgücününmerkezdckıişalanlarınatopluulaşımınıplanlıyorlar. Kımbilir,yarınobüyük parklar veye^il alanlar "in.sansı/"kalınca da bu ke/ oraları yük.sek yapılarla donatnıanın şımdıdcn "ortamını" hazıılıyorlar