Katalog

CUMHURlYET DERGİ Kışlık Saray'ut (Yasak Kent'in) Tian An Men Meydanı'na bakan giriş kaptsı binasında Mao'nun resmi, kızılbayraklar ve Çin Aslanu.. p» aydınlanmadan ve insan yaratıcılığının kültürcl değerini kavramaktan nasibini alamamış birçok politikacı ve hatta yazar y ine koruma konusunda nasıl ki; "sadece anıtsal yapıları müze olarak sak layalım, sivil yapıları ve eski kent dokulannı ise yenileyerek modemleşelim..."diyorlarsa,galibaÇin'de de özellikle son 1520 yıla egemen olan siyasetçiler ve karar vericiler, (ceplcrinde Komünist Parti kimliği taşisalarbile)aydınlanma bilincinisiyasihedefleretaşıyamadıklanndan olacak, bizdeki şu "tnuhafazakâr yıkıcılar" gibi davTanıyorlar. Geçmişin siyasal güç gösterilerini yansıtan saraylan ve mabedleri birer "turistik müze" olarak korumakla yetinip, halkın yarattığı sivil mimari kültürü ve insan ölçeğindeki kentsel dokuları "miras" olarak görmüyorlar... Işte bu kent kültüründcn yoksun şehircilik anlayışıyla yine Çin'i yönetenlerin "Batı ekonomisiniülkeyeçekme"hedeflcriçakışınca, küreselleşmenin dev sömürge yapılan ve yüksck finans binaları, Dünya'nın belki de en büy ük ve en ayrıcalıkh "arsalarını" Pekin'de.Şanghay'davediğerbenzerÇinkentlerindebuluyorlar. O kadar ki örneğin Pekin'de yayımlanan ve çok y ı Idızl ı otel lerin resepsiyon bankolanndarrtüşterilereodaanahtarlanylabirlikte bedava verilen "Business Beijing" (Pekin'de Iş Yaşamı) adlı Çince ve Ingilizce derginin kapağında da modern iş merkezlerini gösteren resmin üzerinde şu slogan yer alıyor: "The Real Estate Revolution". Yani; "Emlak/Gayrimenkul Devrimi..." nüstü zengin bezemeleri, dekorasyonu ve bahçe düzenlemeleriyle eşsiz bir insanlık mirası olan bu büyük kültür hazinesini kültür devrimi tahribatından kurtarabilmek için yağmacılann önüne geçmiş ve "önce beni çiğnemeniz lazım, bu saray ortak malımızdır"diyerekonlannkapıdaniçerigirmeleriniengellemiş... Nitekim, 1990 yıhnda yine Pekin 'de yapılan bir UIA toplantısında kentin hem Imar Müdürü, hem de Mimarlar Odası Başkanı olan Liu Xiaoshi de tarihi dokunun yitirilmesiyle ilgili birtartışmada sözü "Kültür Devrimine"getirerekşöylekonuşuyor:"Oyıllarda (19621967) çok hata yaptık ve acı dersler aldık.Onarılmazzararlaranedenolankasıtlı büyük yıkımlar oldu (...) 6O'lı yıllann ortasındaki Kültür Devrimi içinde tarihi kentin surlarıdayıkımauğradı veyerinebirmetro hattıveçevreselotoyolinşaedildi..." MimarMeteGöktuğ'un 1990'dakitoplantıda tuttuğu notlarda yer alan bu "itirafın" üzerinden henüz 10 yıl bile geçmeden Pekin'i gördüğümüzde tarihi kentin surlannın "bütünüy le yok olduğunu" ve hatta temellerinin de otoyollar ve gökdelen siteleri altında kaldığını saptayarak şu yorumu yapıyoruz. "Demek ki hatalarını görmclcrine karşın, söylediklerinin tersine, bundan ders almamışlar..." Yine aynı 1990 yılı toplantı notlarındaki bir başka paragrafı okuduğumuzda ise aslında tüm bu gelişmelerin tıpkı "bize" benzediğini, Pekin'i yokedenlerin mimarlar değil "siyasetçiler" olduğunu, çünkü eski kent dokusunun yerini alan gökdelenleşmcdcn "teknik kadroların" da şikâyet etmelerine rağmen bu tarihsel hatanın yine de kentin imarındatam biregemenlik kurduğunu farkediyoruz. tşte, 1990'daki "bilimsel yakınmalardan" bir bölüm daha. Pekin Kent Planlama ve Tasarım Enstitüsü Başkanı Ke Huan Zhang, UIA toplantısında yabancı meslektaşlanna dert yanıyor: "Son birkaç yıl içinde tarihi merkezin yakın çevrcsinde 200'den fazla gökdelen inşa edildi. Aşın yoğunluk yaşamsal çevreyi bozarken, kenti yüzyıllar boyu tanıtan o yatay zenginlikten oluşan kimlik kayboldu... Kısaca Pekin, Pekin olmaktançıkıyor.birTokyo, birNevv York oluyor..." Evet, Çin dilindeki adı "Beijing" olan ve "Kuzey Başkenti" anlamına gelen Pekin, 1 Ekim 1999 'da büyük törenler ve şenliklerle kutlanacak olan "Çin HalkCumhuriyeti'nin 50. Yıldönümünü" Doğu Dünyasının kimlikli bir tarihsel başkenti olarak değil, sömürgeci Batı'nın kendi kentlerine bile uygun görmediğibir"spekülatifşehirciliğin"kişiliksiz dev metropolüne dönüşerek karşılıyor. Tian An Men Meydanı 'ndaki direklerde dalgalanan kızıl bayraklar Yasak Kent'in girişindeki Mao'nun resmiyle birlikte olanı biteni kim bilir hangi duygular içinde seyrediyorlar... Tarih sadece turizm' İçin Etnik Park'ta elbiselipencereler... Eski kent kimliğini dev iş merkezlerine, plazalara, centerlere ve bunları birbirine 'Kiittür Devrimi' tarihi slllyor... bağlayan kent içi otoyollara kurban eden Pekin'dc "tarih" sadece "turistik amaçla" yer Anlatılanlarla gördüklerimizi birleştirinalıyor. ce anlıyoruzki Çin'deki bu "devrim", aslında 1960'lardakioünlü"KültürDevrimi"yle Anlatılması zorbirbüyüklük ve zenginlik başlamış. sergileyen Yasak Kent (Kışlık Saray KompGeçmişteki feodal ve sömürgeci dönemleleksi) ile aynı büyüklükteki bir gölün surlarre ait tüm izleri ortadan kaldırmak üzere başla çevrili yamaçlarında kurulmuş Yazhk Salatılan Kültür Devrimi sürecinde aynı "izlcr" ray, imparatorluk döneminin görkemini ve arasında kabul edilen eski kent dokusu da akıl almaz sanat ve mimarlık hünerlerini göryerlebiredilmiş. mek isteyenler için parayla girilen müzeler şeklinde ve koruma altında. Hatta yine anlatılanlara göre "devrimci güçler" Imparatorun Kışlık Sarayını bile Hemen her bölümünde hediyelik eşya sayağmalamayaveyıkmayayeltenmişlcrken tan dükkânlarla da işgal edilmiş bu saraylabu tarihsel mirası dönemin ünlü önderlerinnn dışında ikinci korunan bina türü de ünlü den Chu En Lai kurtarmış. Imparatorluk döÇin hanedanlarına ait devasa tapınaklar. nemindc halkın girmesi ve görmesi yasakBunlardan"Ming"hanedanınaaitolanlar landığı için tarihe "Yasak Kent" olarak geçen ise 1.5mçapındakiyekpareahşapdikmeleri ve gerek mimari zenginliği, gerekse olağave "insanüstü" boyutlardaki etkileyicı mekânlarıyla turist gruplarına Çin yemekleri sunulan lokantalardan önce gezdirilen müzeleri oluşturuyor. Çünkü insan, bu mckânlarda yaşayanların gizemli dünyalannı hayal ettikten sonra, o içinde ne olduğu ancak "tahmin"edilebilcn,yılanlıçorbayadaycngeç haşlaması türünden bol soslu yemekleri dc daha bir merakla y iyor... Büyük alışveriş merkezleri ve otantik eşyalar satı lan özel pazarlarla birlikte turizme sunulan en ünlü ve en pahalı "tarihsel göstcri"isehiçkuşkusuzÇinSeddi. Pekin'eyaklaşıkbirsaatlikmesafedebulunan veotoyoldagidildiğinde uzaklardaki tepelerde görülmeye başlanarak yanına daha bir heyecanla yaklaşılan Çin Scddi, IÖ 4. yüzyıldan kalma 2400 km uzunluğundaki dünyada "tek" olma özelliğiy le Çinliler için haklı bir gurur kaynağı. Ne var ki, bu büyük duvarın ziyaret edilmesi vc görülmesi demek, kültürel bir olaydan daha çok bir panayır görünümündeki alışveriş vefolklorikgösteriolayına"zorla" Çin Seddi'nin turistik ziyarete ayrılan restore edilmiş bölümü, tüm birpanaym andmyor. tanık olmak anlamına geliyor. Otobüsden in