Katalog

8 AĞUSTOS 1999 SAYI 698 13 CIN'DE KURESELLESMENIN Çın Halk Cumhurıyetı'nın "efsanevı" başkentı Pekın'de ışte boylesı mımarı gözlemlerle bıraz şaşkın, bıraz da uzgun olarak Dunya Mımariar Kongresı'nı ve UIA Genel Kurulu'nu ızlemeye çalışırken, aklımıza takılan kımı "sıyasal" ve "ekonomık" soruların yanıtı ıçın de gunluk gazetelerın Internet sayfaları yardımcı oluyor Acaba kentın gorunumündekı bu kultur yoksunu "kureselleşme", kent ve ulke yonetımınde nasıl yer alıyor? Tarıhın gobeğıne sayısız gokdelenı dıken ve kentın surlarını bıle otoyollara plazalara kurban eden bır polıtıkanın ulke yaşamındakı dığer yansımaları nelerdır? Kongreye ve genel kurula katılan Mımarlar Odası grubumuzdan Izmırlı arkadaşımız Arıf Şentek, bu tur sorularda bızı aydınlatmak uzere yerel Ingılızce basını ve Internet'ı ızleme görevını ustlenıyor Işte Arıf Şentek'ın Pekın'dekı gokdelenleşme goruntusuyle paralellık kurarak saptadığı haber ve yorumlardan bazı ozetler 'Arazı spekulasyonu' tartışması Halkın Gunluğu gazetesının 18 06 1999 tarihlı baskısında, "Çın Hukumetı Arazı Spekulasyonunu Yasaklıyor" başlıklı bır haber Ekonomı sayfalarındakı habere gore, Devlet Konseyı Genel Burosu arazı kullanımının sıkı bır şekılde denetlenmesını ısteyen ve spekulasyonu yasaklayan bır teblığ yayımlamış Teblığde yerel yonetımlere kırsal arazılerın tarım dışı amaçlarla ve yasadışı yollarla ışgalını durdurmaları talımatı verılırken otoyol guzergâhlarında da yıne tarımı gozetmelerı ıstenıyor Ayrıca, özellıkle turıstık tesıs gerekçesıyle yasadışı arazı gaspının dıkkat çekıcı şekılde çoğaldığı belırtılen hukumet teblığınde, çıftçılerın evlerını "kentlılere" satmaları da yasaklanıyor eskıden kalan, hem de devrımcı donemde ınşa cdılen "sıvıl kent dokusu" tumuyle yok edılerek, yerını ışte o bızım kımı gdzetecılerımızın Avrupa'yı bıran u,ın unutup, belkı dc sddece New York'u duşuncrck "Batı kentlerınc"bcn7cttıklerıbcton,cam,çehkkuleler alıyor Aslında Pekın bu gorunumu vc bu tavrıy la yınedeDoğukentlerıneoykunuyor Ancak, ogı/cmlı vcsadeceuygarlıktarıhınındeğıl, fclscfcvcınançtarıhınındepıtoreskçızgılerınıvepeyzajınıtaşıyan"mıstık"vekışılıklı Doğu kentlerıyle ılgısı yok bu oykunmenın Pekın, nc yazık kı Uzakdoğu'nun Sıngapur, Hong Konggıbı "Batı Sömurgecılığıne entegreolmuş"vegıderekkımlığını,benlığınıyıtırmış"gokdelensevdalısı"kentlennc ben/ıyor Daha dogrusu, hi7İa "bcnzctılıyor" Gerek ınsana ve topluma saygılı şehırcılık anlayışı açisindan, gereksede kent kulturuyleçelışenveuygaı yas.amıtahnpedenetkılerıbakımındano"Bdtı"denılenulkelennbıle çoktan "terk ctmeye" ba^ladıği ve yuksek altyapımalıyetlerıilcekonornıkıstıkrarsi7İığı konıklemesmden oturu de açıkça sorgulayıp kentlerınden uzaklaştırdığı, "ınsanı ezen" ve badetc"gu(,gosterısıne"yarayanspekulatıf devbınalar, Pekın cleoylesıneyu7bulmuşlar kıkentıartıkbutunuyleıstılaedıyorlar I şte bu nedenle UIA Kongresı 'nde ve Genel Kurulu'ndabıryandan dunya mımarlığını dunya nıımaı larıyla tartışırken, obuı yanddn ijchırtılıktc "Bdtı" kdvrdtnının tarıhı yok etme anlamına gelmedığını dc Istanbul'un oncelıkle bır"dunya mırası" kent olduğıınu vurgulayaraksavunmayaçalısıyoruz Nıtekım, "Oelın bu ortak mırasımızı bırlıkte kutdkldydlım" <,dğrımız, orncğın Jdponldrın Ndgoya kentı ıı,ın "dunya kentı" tdnımından ve Italydnldrın cia Horansa ıçın "sanat kentı" vurgulamalanndan daha onemlı ve çekıcı bulunarak, Ul A delegasyonunun oy kullandıgı seı,ımlerde 2005 yılı Dunya MıınarlıkKongresı'ne"evsdhıbıkentın"lstdnbuloldrdkbelırlenmesındeetkılıoluyor HABERLERI "yatırım alanı' olarak kabul edıldığı ulkelerın ornek alınması savunuluyor Çın'dekı genç nufusun sadece yuzde 61 'inın eğıtımlerıne devam edebıldığı de açıklanan Economıc Daıly başyazısında, bu oranın yukselebılmesı ıçın "serbest rekabet" koşullarının ışletıleceğı ve "kâr amacıyla hızmet yapılan" bır eğıtım sıstemıne de olanak sağlanması ıstenıyor Çın'ın Ekonomı Gunluğu gazetesı, bu ısteğı şımdıye dek dıkkate almayan "sosyal devletçı" yonetım anlayışını, "eğıtımı toplumsal bır hızmet olarak gören modası geçmış kavramlarda" dıretmekle oturumunda konuşan Genel Denetçı Lı Jınhua, kamu fonlarının bazı bakanhk, kamu kuruluşu ve ışletmelerdekı yasadışı kullanılmasını sert blr bıçımde eleştırmış Aralarında şırket kurarak devlet kuruluşlarından kredı alan blr grup bakantık görevlısınln 92 mılyon yuan (11 mılyon dolar) ıle devlet tahvılı alarak borsada spekulatıf kazanç da elde ettıklerını belırten Genel Denetçı Lı Jınhua, ımar alanındakı "kayırmaları" da şoyle açıklıyor "Su ışlerı Bakanlığı'ndakı su projesı fonlarıyla luks ofıs bınaları yaptırıldı ve personele konut bınaları satın alındı Bu şekılde usulsuz kullanılan fonların tutan ıse 116 mılyon yuanı (14 mılyon dolar) buluyor " ...Ve devrimcı 'ajKasyon' Arkadaşımız Arıf Şentek'ın çevırdığı bu gazete yazıları arasında "çarpıcı" olan bırı de Çın Halk Cumhurıyetı Devlet Başkanı Jıang Zemın'ın Çın'de oncelıkle "devrımcı orgutlenmeye" ve "ıdeolojıkpolıtık eğitıme" önem verılmesıne yonelık konuşmasıyla ılgılıydı Yine 28 06 1999 tarihlı Chına Daıly gazetesınde yer alan habere gore, Halk Kurtuluş Ordusu Yuksek Eğıtım Kurumları 14 Toplantısı'nda konuşan Başkan Jıang Zemın, "öğrencılerın Marksızm, Lenınızm, Mao Zedung duşuncesı ve Deng Zıapıng teorısı ıle teçhız edılerek" yetıştırılmesı gereğıne ışaret edıyor ve Yuksek Eğıtım Kurumları delegasyonuna şunları soyluyor "Böylece, doğru bır dunya ve hayat goruşuyle, sağlıklı değer yargılarıyla ve görev bılıncı ve sorumluluğuyla ulkeye hızmet etmış olacaklardır Pekın'de Başkan Jıang Zemın'ın bu konuşmasıyla uyumlu denılebılecek yegâne goruntu belkı de sadece Tıan An Men Meydanı'nda gozlenebılıyor Bır yanında Halk Meclısı bınası, obur yanında Devrim ve Tarıh Muzesı kuzeyınde Yasak Kent'ın gırış kapısı ve guneyınde Başkan Mao'nun anıtmezar bınasıyla tam 1 mılyon kışının toplanabıldığı bır buyukluktekı bu sıyasal meydan, çok sayıda dırekte dalgalanan kızılbayraklarla bırlıkte yukardakı konuşmayı hâlâ sımgeleyebılıyor Ancak Pekın'ın dığer tum bölgelerı ve semtlerı ıse Arıf Şentek'ın çevırdığı ılk uç haberdekı "gerçeklerın" sankı kentsel fotoğrafı gıbı Yanı Çın'de sadece şehırlerın sıluetı değışmıyor bu sıluetlerı yaratan ılışkıler de "kureselleşmenın kırlenmesını" yaşıyorlar ^ 'Pektn /j Dunyusı' der/'isının temmuz sayıstnın kupağı: 'Gayrımenkul Devrimi' eleştırırken, kâr amacına donuk yatırım yapmaya "hazır" bır gırışımcı potansıyelının varlığını da belırterek bunu engelleyen "dogmatık' duşuncelerden vazgeçılmesını tavsıye edıyor Bakanlıklarda 'yolsuzluk' savları Yıne Ingılızce yayımlanan "Çın Gunluğu" (Chına Daıly) adlı gazetenın 28 06 1999 tarihlı baskısında da "Bakanlıklar Yetkılerını Kotuye Kullanmakla Suçlanıyor" başlıklı bır haber özellıkle "ımar ızınlen" ve "gokdelenleşme" burokrasısındekı "yolsuzluk savlarına" dıkkat çekıyor Habere gore Ulusal Halk Kongresı Daımı Komıtesı'nın 1998 merkezı butçesıne aıt 9 Eğıtımde 'ozelleştırme' ıstemı Ingılızce yayımlanan "Ekonomı Gunluğu" (Economıc Daıly) gazetesınde de Çın'dekı devletçı egıtım polıtıkasının ozel oğrenım kurumlarını teşvık edecek şekılde" yenıden belırlenmesı gerektığı savunuluyor Gazetenın kendı adıyla ımza attığı "başyazı" nıtelığındekı makalede, hukumetın son yıllardakı buyuk çabalarına rağmen okul ve unıversıte saytsının hâlâ "yetersız" kaldığına dıkkat çekılerek, eğıtımın bır "endustn" olarak gorulduğu ve 'Aydınlanma' yoksunluğu mu? Pckı,dcaba"Batıh" Avrupakcntlcrıkımlıklennıtıtızlıklekorıırken,tarıhsclderınlık bakımından ınsan yerleşımlen vc uygarlık geçmışı Avıupa'ddn ı,ok <,ok ddhd eskılere gıden Pekın gıbı bır Doğu kentı neden bu bu1 yuk geçmujinı hi7İdyok edıyor ' Bu sorunun yanıtı da hıç kuşkusuz yıne "Batı" kavramını sadece "ekonomık kureselleşmeye" bdğımlı kalmddan, "aydınlanmd tdrıhının sosydl, dusjunsel ve bılımsel kazanımlan"i(,ındedegcrlendırmekleverılebilır üeçmış kuşakların yaratıcılığının ve buna bağlısanatsalbırıkımlerınınkentselyaşam ortamlarındd da korunarak gelecek kusaklard dynı yaratıcılık ve dynı sandtsdl gcli!>me ıçın bır"esın kaynağı"olarak aktarılması duşuncesı, aynı zamanda ınsan emeğının ve kultureluretımıntarıhseltanıklarıolarakda yarınlara ışık tutabılıncsı açısından ancak "dydınldnmddevrımıyle"bırlıkteınsdnoğlununbılınuneyansıyabıldı Tdnhınsaltsıyasalsureçlcnyledeğıl,daha onemlısı uygarlık ve sanat tarıhı ıçerığıyle oğrenılıp yorumlanarak geleceğe aydınlık mesajldi ılelılmeNibılııiLiısc ışteboylesıbır "Batılı tdvır" ıçınde Avrupa kcntlcrının dc geçmiîjlennıyarınldrdddtdşıydnbırdnlayi!}la korunmalarını sağladı Ge<,en yu/yıldan bu ydndgclışen bu koruındkdvidmının.dydınldnmdsureunıydşaydnidydiı ve bu sureıje butunleşen bılımsel dus>unccdcrınlığınıkucdklayamdydntoplumlarda go7İcmlenemiyor olması da aynı nedcnlebıı rastlantısayılnıamalı Nıtekım gunumıız Tuıkıyesı'nde d e « " Pekin V« "yenı"goruntusu, yenı kimliğmın dc aynusı gıbu.. (hotoğraflar: OKTAY EKİNCİ)