Katalog

8 Diyarbakır'da 1992'deöldürüldü Musa Anter. Eşi Hale Anter'i ise 18 Aralık 1998'de yitirdik. 48yılın ancak on bir yılında birlikte olunmuş, geri kalan yıllar hapislik ve yalnızlıkla geçmişti. Şimdi biri Akarsu diğeri Vasteras Hale Anter,yetmii biryagında, 18 Aralık 1998'de vefatettL. (Fotoğraf: ERZADE ERTEM) CUMHURİYF.T DERGİ mezarlığında... Ayrılık da bitti... BERAT GÜNÇ1KAN K ırk sekiz yıllık beraberliklerinin ancak on bir yılında aynı sabaha uyanabilmişlerdi.MusaAnteröldürüldüğünde, yani 20 Eylül 1992 'de ise beş yıl olmuştu birbirlerini görmeyeli. Alelacele gömülmüştü Diyarbakır'ın Akarsu Köyü'ndevedasız, Hale'siz... Şimdi, iki mezar var, Akarsu Köyü'nde, diğeri Isveç'ın Vasteras'ında. Çünkü Hale Anter deölümeyenildi, 18Aralık günü, son on beş yılını geçırdiği Vasteras'ta toprağa verildi. Istanbul, Yenikapı 'da 1927 'de doğmuştu Hale Anter. Babası Vanlı Abdurrahman Zapsu, Bitlis'te, elinden yaralanıpRuslar'aesirdüşmüştüilk savaşta. Birhemşirenin yardımıyla Rus askerinin giysilcrine bürünüp hastaneden kaçmış, bir süre Bakü'de saklandıktan sonra, lstanbul'adönmüştü. Maliye ve llahiyat üzerine eğitim almış, bu arada dayısının kızı, Çapa Muallim Mektebi öğrencisi Hidayet'eevlenmctcklifetmişti.BuevliliktendcHaledoğmuştu. Abdurrahman Zapsu, arkadaşlannın "Sen abdestli namazlı adamstn, niye çocuklannı gavur mektebine gönderiyorsun" eleştirilerine rağmen kızını St. George'a gönderdi, hedef Viyana'da hukuk okutmaktı. Üçüncü yılında, tkinci DünyaSavaşı hedeften alıkoydu Hale'yi, St. Georgc kapatıldı. Çapa Enstitüsü'ne yazıldı, silbaştan. Abdurrahman Zapsu,birsabahkızınuzledi,okulanasıl gittiğini görmekiçin. Saatlercetramvay beklediğini görünce dayanamadı, "Bu kızı okuldan alacağız" dedi kansına.Aldıda... Hale Anter, babasını şöyle anlatıyordu: Musa Anter 20 Eylül 1992 \lc öldürülmü^tü... "Bize ata, bisiklete binmesini, yüzmesinı babamöğretti. Annemebirgünbileismiyle hitapcttiğiniduymadık,durtmir(mirinkızı) derdi..." Okulubıraktıktankısa bir süre sonra Musa Anter, Abdurrahman Bey'in kapisını çaldı: "Kızınızatalibim." DıclcTalcbe Yurdu'nu işlctcn,hukuk fakültesi öğrencisi Musa Anter'inbuteklifine Hale'ninyanıtı"Hayır"oIdu"Benokuyacağım." Anter, söz verdi "Bcn okuturum". Evlendiler, bıryıl sonra biroğullanoldu, Anter. Adettendi, kırk gün kırk eğlencc yapıldı, yedi kurban kesildi. Musa Anter küçük yaşta babasını yitirmişti, kansını alnından öpüp "Başımın tacısın artık" dedi "Bana baba verdin..." Oğlu bir yaşınagırincc Cağaloğlu Kız Sanat Enstitüsü'ne yazıldı Hale Anter, biçkidikiş.çamaşırveyemekbölümlerini bitirdi. Musa Anter ise yüzyirmi öğrencisinden yirmisini meccanilere ayırdığı Fırat Talebe Yurdu'nu açtı Laleli'de. Hem Dicle hem de Fırat öğrenci yurdunun kapısı Anadolu'dan gelen kimsesiz ve yoksul genclereaçıktı. Anter, yurttakiöğrencilere komünistlik aşılamakla suçlandı.Baskılarartıncayurdukapatmakzorundakaldı.Baskılar,Şeh/adebaşı 'nda açtığı Toros KJZ Talebe Yurdu'nda da peşini bırakmadı, bu kez asker kaçağı olmakla suçlanıyordu. Köyünedöndü. Bir süre sonra Diyarbakır'da, bölüeülük ve Kurtçülük'lesuçlanıptutuklandı. Gömlek yarlne pijama... Hale Anter, üç çocuğu Anter, Dicle ve Rahşan'lababası Abdurrahman Bey'in evine yerles.mişti. Abdurrahman Bey, salıverıldikten sonra köye dönen damadını aray ıp, çocuklannin özlediğini söylcdi. "Senin gelmen uzayacak galiba" dedi telefonda "Onlan sanagetireyim..." tki yıl kaldılar çocuklar ve Hale Anter Akarsu'da. Bildiği ne varsa öğrettiköyünkadınlanna,dikişi,yemeği... Dikilenpijamaların gömlek gibi giyildiğini gördü. Çocuklar gözlerinden hastalanınca lstanbul'adönüldü, Köye gittığinde üç yaşında olan Rahşan Türkçe'yi unutmuştu... Musa Anter sonunda kararını verip askere gitmiş, Istanbul'adönüp yeniden Toros Kız öğrenci Yurdu'nun işletmeciliğini üstlenmişti.Suadiyc'dcbahçelibirevtutulmuş,ayrılıklann sonuna gelınmişti. Evlen, Van'dan, Muş'tan, Bitlis'ten, Doğu ve Güney Doğu'nun bütün kentlerinden gelen, tanıdık, tanımadık herkese açıktı, öğrenciler, askerler, hastalar... Bahçeninbirkös.esindeöğrencilerle askerler, bir başka köşesinde ise Hale Anter'in St. George'dan arkadaşlan oturuyordu. Anter, Dicle ve Rahşan' ın başını döndüren bu renk ve dil zenginliği resmi çevrelerin "gizli" dosyalarına şöyle not ediliyordu: "Kürt Konsolosluğu..." Anlaşılan, Musa Anter'e yeniden Dıyarbakıryollan gözüküyordu. Hale Anterise sınavlaragirip Istanbul Defterdarlığı'ndaişbaşı yaptı. tlk iş günü, vapurda karşısında oturan yolcunun okuduğu gazeteden öğrendi,kocasıyinctutuklanmıştı.Moralibozuldu ama ne şefleri ne de arkadaşları üzmedi Hale Anter'i. tstanbul'agetırilcnkocasına gideceği her görüşte alışverış yapıp \ lale 'nın elinetutuşturdular: "Bunlarbizdenenişteyehediye..." Musa Anter 12 Mart'ta da tutuklanınca "Atılmadanayrılmakistiyorumişten"demiş ama arkadaşları karşı çıkmıştı. Işi ağırdı, üç çocuğu okuyordu ve maaşı azdı ama yıne de ağabeyinin yardım elini geri çevirıyordu. ÜstclikMusaAnter'incezaevındeolmasına rağmen "Kürt Konsolosluğu" açık tutuluyordu. Hale Anter sadecc cşinin değil yakınları uzakta olan bütün tutukluların çamaşırlarını yıkıyor,memleketlisiaskcr, öğrenci ve hastalara yardımdan kaçınmıyordu. Rahşan Yorozlu o günleri şöyle anlatıyordu: "Babamın bir köy lüsü geliyordu evimize Bizde y iyip içiyor, yatıp kalkıyordu. Babam onaelbise, gözlük, fotoğraf makinesi almıştı. Sonraları, mahkcmedc ortaya çıktı, nıuhbirdi..." Bütün bu koşuşturma, sıkıntı vc özlem içinde tek kaygısı kimsenin kendisıne, eşine ve çocuklarma laf etmemesiydi ama engelleyemedi. Rahşan, Erenköy Kız Lisesi'nde matematik ve tarih öğretmenlerinin acımasız sözleriy lc karşı laştı: "Senın baban Kürt ve komünist. Sen niye okula geliyorsun, evine git.yemckpişir, bulaşıkyıka.birtalebeninyennıışgaletmc." Hale Anter önce "Babası yok, ben bu sorumluluğualamam"diyeRahşan'ın ayrılma isteğine karşı çıkmış, sonra da "Ya verem olursa" korkusuyla okuldan almıştı. Rahşan. kurslara gönderilcrek cğitimi tamamlanacak, sonunda özürlüler eğitmeni olacaktı... Birbaşka gün, kavga eden iki arkadaşınır arasınagiren Anter, "Neyi paylaşamıyorsunuz, bana Kürt Anterderlcr" diye bağırmıştı. Bu sözleri duyan bir öğretmeni Anter' i disiplın kuruluna vermiş, Hale "Atatürk çocuklarıbusözcüğükullanmaz"dıyedireter yeni öğretmeni ikna etmekte /orlanmıştı. Bir gün oturuphesaplamışlardı. 1944'tc evlenmiş, Musa Anter'in öldürüldüğü 1992 Eylül'ünc kadar kırk sekiz yılın ancak on bıı yılında bcraber olabilınişlcrdi. Hale Anteı çocuklannınpcşısıra 1983'telsveç'eyerleşmişti. Lğer Musa Anteröldürülmcscydio yılın Ekim'inde yani ölümdenbıray sonra, biı deniz kıyısında, bir otelde çocuklarıyla birlikte bir tatil geçireceklerdi. Olmamıştı, özlem ölüme yenilmışti. Yorgun kalbi kocasının ardından altı yıl taşıyabildı Hale Anter'i 18 Aralık 1998'de öldü, Vasteras Mczarlığı'nda toprağa verildi. Kızı Rahşan Yorozlı. anlatıyor: "Annemin mezannda sürekli tazeçiçekleı var. Buradayaşayan Iraklı, lranlı göçmenlerin.Kürtler'inveTürkler'inçıçekleribunlar Annem,onlanndaannesiydi..."^