Katalog

CIJMHURİYET DERGİ Yusuf Besalel'in, "Osmanlı ve Türk Yahudileri" adını taşıyan araştırması Gözlem Yayınevi'nce kitaplaştınldı. Belasel profesyonel bir tarihçi değil. Ancak araştırması Türk Yahudisinin günümüzdeki Ü kurumlaşması üzerine. Q Besalel, "Yahudilerin | | geniş toplumun ileri I gelenleri arasına girmesi I düşman çeker" diyor. 'Popüler olmak iyi depdir...' SELtN FELDMAN alom gazctcsinin 50. yayın yılı nedeniylc düzcnlcdiği kültürel ve sanatsal etkinliklerden biri de Osmanlı ve Türk Yahudileri üzerine araştırmaveincelemelcryarışmasıydı. Yarışmada ikincilik ödülünü Yusuf Besalel'in "Osmanlı ve Türk Yahudileri" başlıklıardştırmasıaldı. Araştırma (îözlem Yayınevi tarafından kitaplaştınldı. Türk Yahudisinin günümüzdeki kurumlaşması ve yaşamını ele alan araştırmanırısahibi Besalel'lekitabı üzerine birgörüşme... Kitabın ismi "Osmanlı veTürk Yahudileri". Yahudi ve Musevi sözcüklerinin arasında bir anlam farkı var mı? Aslındaikisideaynıanlamageliyor. Istikrarsağlamaaçısından ben kitapboyunca Yahudi sözcüğünü tercih ettim. Musevi Türkçeyeycrleşmişolan Yahudilikterminolojisinde olmayan bir kelimedir. Musa'nın dininden olanlar anlamına gelir. Yahudi ise AsurlularınMilat<tanönce6.7.yiizyıllarda kuzeydeki lsrail dcvletini yıkmalarından sonragüneydcki 12 kabilcdenartakalan Ychuda kabilcsinin devamı olan Israiloğulları anlamına gelir. Musevi, Yahudininkibarı olarak algılanıyor... Yakın /.aıııana kadar birçok kaynakta da Musevi sözcüğü kullanılıyordu... Arap ülkelerınde, Islam âleminin gelişmeyebaşladığı dönemlerde Hıristiyan vc Yahudilerikincisınıfkabulediliyor.küçümseniyorlardı. Bu durum Osmanlı İmparatorluğıı'nda da devam ctti. Yahudi kelimesiııin hiçbır aşagılayıcı yanı yoktu fakat tarihscl sürecin getirmiş olduğu antıpatik çağnşımları notralize etmek için zamanla Musevi teknik kclimesi ieat edildi. Ben kitabımda Yahudi kelimesinikullanmaktahcrhangi bir sakıncagörmedim. BirdeYahudiliğinbirırk, Museviliğinse diıı olduğu söylenir... Yahudilik bir dindir. Irk değildir. Başka kimselerin giremeyeceği bir diıı de değil. Belki biraz zordur, idmanı daha fazladır. Tevrat'ın içincbelirli birhalktan,bclirli bir topraktan bahsettiği için bu birçok toplum tarafından bir ırk olarak algılanmış ama Yahudilik kesinlikle ırk değil, dindir. Türk Yahudileri denince kaç kişiden sö/ediliyor? Lkıgün için 2526 bin kişi olduğu söyleniyor. Cumhuriyetin ilk yillarında, 7080 bin kişiydi. Osmanlı lmparatorluğu'nun dağılmasından birkaç yıl öncesine kadar ise 300 bin kişi dolaylarındaydı. Çünkü o dönemde Osmanlı; Arap ve Balkan ülkelerini de kapsıyordu. Bu 26 bin kişiy i biraz tanımlarsak... Son 1520 yıldır sürekli olarak dışarıya açılan bir 26 bin kişi. Entegre olmuş bir toplum. Özellikle cumhuriyetin ilk yıllarında "Vatandaş Türkçe konuş" meselesi nedeniyle Türkceyi muntazam olarak konuşan kişiler. Entegrasyona paralel olarak da dinden soyutlanmışlar. Çünkü dinsel bilgiyi gençlereverebileeekannebabalardanyoksunlar. Toplumdışıevliliklerveasimilasyon sondereceyaygın. Nasıl yaşar bu 26 bin kişi? Hedefledikleriekonomikrefah.KendiIerini mancvi ve kültürel açıdan değil de maddi güçlcriy le kanıtlanmaya çalışırlar. Ve ne yazık ki sonra da bunun cakasını sürerler... Bu durum da doğal olarak geniş toplumda gizlibirantipatiyaratıyor. Kitahınızda müzisyen, ressam, yazar... Yahudilerden ismen de olsa bahsettiniz. Fakat bir de ticaretle ö/.deşleştirme durunıu var. Yani Yahudi denince tüccar gelir akla... 1 lalen çok büyük bir kısmı ticaretle uğraşıyor. Sanayiyle uğraşanlarda var. Anadol otomobilden tutun da tekstil sektörünc kadar Yahudilerin yaptığı katkılaryadsınamaz. Yahudi'nin hâlâ tüccar sıfatıyla anılmasının ananedcni Osmanlı Imparatorluğu'ndakendilerine bankerlik ve ticaretten başka pek fazlaalanbırakılmamışolmasındankaynaklanıyor. Osmanlı'dapara ışlen tslamagöre sakıncalı olduğundan ekaliyetlerin elindeydi. Türk toplumu ticaretle pek ilgilenmiyordu. Bu durum Yahudilerin tüccar kitlesi olarak bilinmesine nedcn oldu. Fakat son yıllardabütün Yahudi gençleri ünıversiteyi bitiriyorvekendimeslekleriniicra etmek istiyorlar. Üniversitelerde çok say ıda Yahudi öğretimgörevlisi var. Kitabımınanaamaçlarından biri dc bu kişilcri tanıtarak bu imajın artık cskisi gıbi olmadığını vurgulamak. Yahudiler politikaya da pek fa/.la gi rmiyorlar. BirCefi Kamhiörneğinisaymazsak. Bu, devlet yönetinıine karşı bir ilgisizlikten nıi kaynaklanıyor? Biziminsanlarımızeğerdiasporadaiseler birdevlelinyönctımiyleilgiliişlerekarışmanınsakıncalıolduğunaınanmışlardır. "FJulunduğun toplumun ılerı gelenleriyle fazla ilişki kurma çünkü onlar seni kullanır ve atar" ilkesi vardır. Bu olgu, bu düşünce tarzı emansipasyondöneıninde Avrupa'dakırıldı, Yahudiler bütün devlet işleıinckarıştılarjıcmen sonrasında da Hıtlcr döncmı ve feci olaylarmeydanagcldi. Keza lO.yii/yıldan itibaren Islam ülkelerindeki Yahudileri inceleyecek olursak onlaıın da devlet makamlarındakullanıldıklarını, fakat kimi/amunbazı ayrıcalıkları canlarıylaödediklerini görüyoruz. Ben/erdurumlar TürkıyeC'unıhuri I "Cemaat <//}/ evlilikler istatistikleregöreyindv 25. Liberal zihniyette olanlar artıyor."